Bir kişinin fobisi olduğunda, genellikle tehlikeli olduğunu düşündükleri şeylerden kaçınmak için hayatlarını şekillendirirler. Fobiler, teşhis edilebilir zihinsel bozukluklardır. Kişi, fobisinin kaynağı ile karşılaştığında yoğun bir sıkıntı yaşayacaktır. Bu onların normal şekilde yaşayabilmesini engelleyebilir ve bazen panik ataklara yol açabilir. Sizler için fobi nedir anlattık ve fobiler hakkında bilgiler verdik. Gelin hep birlikte fobi nedir öğrenelim.
Ayrıca bu içeriğe bakmak isteyebilirsiniz: “Güvenme Korkusu Olarak Bilinen Pistantrofobi Nedir, Belirtileri Nelerdir?”
Fobi nedir?
Öncelikle fobi nedir kısaca anlatalım. Fobi, bireyin bir canlı, durum, yer veya nesne hakkında aşırı ve mantıksız korku yaşamasına neden olan bir tür kaygı bozukluğudur. ‘Fobi’ terimi genellikle belirli bir tetikleyici korkuyu ifade etmek için kullanılır. Bununla birlikte, Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) tarafından tanınan üç tür fobi vardır:
Özgül fobi: Bu, belirli bir tetikleyicinin yoğun ve mantıksız korkusudur.
Sosyal fobi veya sosyal kaygı: Bu, toplum içinde aşağılanma ve sosyal bir durumda başkaları tarafından dışlanma veya yargılanma korkusudur. Büyük sosyal toplantılar fikri, sosyal kaygısı olan biri için çok ürkütücüdür. Bu fobi türü, utangaçlıkla aynı şey değildir.
Agorafobi: Agorafobisi olan kişi güvenli olduğunu bildiği ortamlardan ayrılmaktan korkar. Bu fobiye sahip olan kişiler evlerini tek güvenli ortam olarak görürler ve aylarca, yıllarca evden çıkmazlar. Ayrıca agorafobisi olan kişiler, alışveriş merkezi ve toplu taşıma gibi kaçışın zor olabileceğini düşündükleri yerlerde bulunmaktan kaçınırlar.
Spesifik fobiler, yılanlar gibi bir bireyin günlük yaşamında sıklıkla ortaya çıkmayabilecek tanımlanabilir bir nedenle bağlantılı olabileceğinden basit fobiler olarak bilinir. Bu nedenle, bunların günlük yaşamı önemli bir şekilde etkilemesi olası değildir.
Sosyal kaygı ve agorafobi, tetikleyicileri daha kolay fark edildiğinden karmaşık fobiler olarak bilinir. Karmaşık fobileri olan kişiler, evden çıkmakta veya kalabalık bir ortamda bulunmakta zorluk yaşarlar.
Bir kişi, korkularına sebep olan şeyden kaçınmak için hayatını şekillendirmeye başladığında, bir fobi teşhis edilebilir hale gelir. Bu, normal bir korku tepkisinden daha şiddetlidir. Fobisi olan insanlar, endişelerini tetikleyen her şeyden kaçınmaya aşırı derecede ihtiyaç duyarlar.
Ayrıca bu içeriğe bakmak isteyebilirsiniz: “Dijital Çağın En Yaygın Hastalıklarından Olan Sosyal Medya Dismorfofobisi Hakkında Bilinmesi Gerekenler”
Fobi belirtileri
Fobi nedir öğrendiğimize göre belirtilerine bakalım. Fobisi olan bir kişi aşağıdaki semptomları yaşayacaktır:
- Korkunun kaynağına maruz kaldığında kontrol edilemeyen bir endişe hissi
- Bu korkunun kaynağından ne pahasına olursa olsun kaçınılması gerektiği duygusu
- Korkusunu tetikleyen şeye maruz kaldığında doğru düzgün çalışamamak
- Duyguları kontrol edememe ile birlikte korkunun mantıksız ve abartılı olduğunu kabul etme
Bir kişinin fobisinin nesnesine maruz kaldığında panik ve yoğun endişe duyguları yaşaması muhtemeldir. Bu durumun fiziksel etkileri şunları içerebilir:
- Terleme
- Anormal solunum
- Hızlı kalp atışı
- Titreme
- Sıcak basması veya üşüme
- Boğulma hissi
- Göğüs bölgesinde ağrı veya sıkışma
- Ağız kuruluğu
- Karıncalanma hissi
- Oryantasyon bozukluğu
- Mide bulantısı
- Baş dönmesi
- Baş ağrısı
Kişi, sadece fobisinin nesnesi hakkında düşündüğünde bile büyük bir endişe yaşayabilir. Küçük çocuklar ise ağlayabilirler, sürekli ebeveynlerinin peşlerinde dolanabilirler ve ebeveynlerinin veya bir nesnenin arkasına saklanabilirler. Ayrıca sıkıntılarını göstermek için öfke nöbetleri de geçirebilirler.
Ayrıca bu içeriğe bakmak isteyebilirsiniz: “Vestifobi: Kıyafetleri Düşünmenin Bile Anksiyeteye Sebep Olduğu Psikolojik Rahatsızlık”
Karmaşık fobiler
Karmaşık bir fobi, bir kişinin refahını, belirli bir fobiden çok daha fazla etkiler. Örneğin, agorafobi yaşayanların birbiriyle bağlantılı başka fobileri de olabilir. Bunlar arasında monofobi veya yalnız bırakılma korkusu ve kapalı alanlarda kapana kısılmış hissetme korkusu olan klostrofobi sayılabilir. Şiddetli vakalarda, agorafobisi olan bir kişi nadiren evden çıkar.
Bir kişinin neden agorafobi veya sosyal kaygı geliştirdiğini tam olarak doğrulamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Araştırmacılar şu anda karmaşık fobilerin yaşam deneyimleri, beyin kimyası ve genetiğin bir kombinasyonundan kaynaklandığına inanıyor.
Ayrıca bu içeriğe bakmak isteyebilirsiniz: “Neofobi: Hayatınızı Değiştirecek Adımlar Atmanıza Engel Olan Psikolojik Rahatsızlık”
Özgül fobiler
Bunlar genellikle 4 ila 8 yaşından önce gelişir. Bazı durumlarda, travmatik bir erken deneyimin sonucu olabilir. Küçük bir çocuğun kapalı bir alanda hoş olmayan bir deneyim yaşamasından sonra zamanla gelişen klostrofobi buna bir örnek olabilir.
Çocukluk döneminde başlayan fobiler, bir aile üyesinin fobisine tanık olmaktan da kaynaklanabilir. Örneğin, annesinde araknofobi olan bir çocuğun aynı fobiyi geliştirmesi çok daha olasıdır.
Ayrıca bu içeriğe bakmak isteyebilirsiniz: “Aradığınız Kişiye Şu Anda Ulaşılamıyor: Sosyal Yaşamı Yerle Bir Eden Telefobi”
En yaygın fobi türleri
Amerika Birleşik Devletleri’ndeki en yaygın özgül fobiler şunlardır:
- Klostrofobi: Dar ve kapalı alanlarda bulunma korkusu
- Aerofobi: Uçma korkusu
- Araknofobi: Örümcek korkusu
- Emetofobi: Kusma korkusu
- Eritrofobi: Kızarma korkusu
- Hipokondri: Hastalanma korkusu
- Zoofobi: Hayvan korkusu
- Aquafobi: Su korkusu
- Akrofobi: Yükseklik korkusu
- Eskalafobi: Yürüyen merdiven korkusu
- Araba kullanma korkusu
- Tünel korkusu
Bunlar sadece belirli başlı fobilerdir. İnsanlar hemen hemen her şeye karşı fobi geliştirebilirler. Ayrıca toplum değiştikçe potansiyel fobilerin listesi de değişir. Örneğin nomofobi, cep telefonu veya bilgisayarsız kalma korkusudur.
Fobilerin nedenleri
Bir fobinin 30 yaşından sonra başlaması alışılmadık bir durumdur. Çoğu fobi, erken çocukluk, gençlik veya erken yetişkinlik döneminde başlar. Bu fobilere stresli bir deneyim ve korkutucu bir olay neden olabilir. Ayrıca ailedeki bir üyenin fobisine tanık olan çocuk aynı fobiye sahip olabilir.
Bir fobi sırasında beyin nasıl çalışır?
Beynin bazı bölgeleri tehlikeli veya potansiyel olarak ölümcül olayları depolar ve hatırlar. Bir kişi hayatında daha sonra benzer bir olayla karşılaşırsa, beynin bu bölgeleri stresli anıyı bazen birden fazla kez hatırlar. Bu, vücudun aynı reaksiyonu yaşamasına neden olur. Bir fobide, beynin korku ve stresle uğraşan bölgeleri, korkutucu olayı uygunsuz bir şekilde almaya devam eder.
Araştırmacılar, fobilerin genellikle amigdala (beynin medial temporal lobunun derinlerinde yerleşen nöronların oluşturduğu badem şeklindeki beyin bölümü) ile bağlantılı olduğunu söylüyorlar. Amigdala, “dövüş ya da kaç” hormonlarının salınımını tetikleyebilir. Bunlar bedeni ve zihni son derece uyanık ve stresli bir duruma sokar.
Fobiler nasıl tedavi edilir?
Fobi nedir ve belirtileri nelerdir gibi konuları öğrendiğimize göre nasıl tedavi edildiğine bakalım. Fobiler büyük ölçüde tedavi edilebilir ve onlara sahip olan insanlar neredeyse her zaman yaşadıkları fobilerin farkındadır. Bu, teşhise büyük ölçüde yardımcı olur. Bir psikolog veya psikiyatristle konuşmak, önceden tanımlanmış bir fobiyi tedavi etmede yararlı bir ilk adımdır.
Eğer fobi ciddi sorunlara neden olmuyorsa, kişi kendi korkularını yönetebileceğinin farkına varır. Özgül fobileri olan birçok kişi, bu korkular genellikle yönetilebilir olduğundan tedavi aramaz. Çoğu zaman karmaşık fobilerde olduğu gibi, bazı fobilerin tetikleyicilerinden kaçınmak mümkün değildir. Bu durumlarda bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşmak, iyileşmenin ilk adımı olabilir.
Çoğu fobi uygun tedavi ile tedavi edilebilir. Fobisi olan her insan için işe yarayan tek bir tedavi yöntemi yoktur. Tedavinin işe yaraması için kişiye göre uygulanması gerekir. Doktor, psikiyatrist veya psikolog davranışsal terapi, ilaçlar veya her ikisinin bir kombinasyonunu önerebilir. Terapi, korku ve kaygı semptomlarını azaltmayı ve insanların fobilerinin nesnesine karşı tepkilerini yönetmelerine yardımcı olmayı amaçlar.
Kaynak: 1
