Bilim insanları eskiden bademciklerin evrimle birlikte önemini kaybeden işlevsiz organlar olduğunu düşünüyordu. Oysa son yıllarda yapılan araştırmalar, bademciklerin genel sağlığımız üzerinde önemli bir rolü olduğunu gösteriyor. Gelin şimdi, tonsil olarak da adlandırılan bademcik nedir ve ne işe yarar, birlikte inceleyelim.
Bademcik nedir, ne işe yarar?
Bademcikler, bakteri veya virüs gibi yabancı istilacılara karşı vücudun ilk savunma mekanizmalarından biridir. Burun veya ağız yoluyla vücuda sızmaya çalışan patojenleri durdurmakla görevli olan bu lenfoid organlar, zararlı bir patojen ile karşılaştıklarında ilk olarak bunları kendilerine çekerler. Daha sonra bağışıklık sistemini uyararak savunma maddelerinin üretimini tetiklerler ve böylece mikroplar vücuda sızmadan kontrol altına alınmış olur. Yalnızca mikropları tutmak ve bağışıklık sistemini uyarmakla kalmayan bademcikler, aynı zamanda kendisinde bulunan yoğun beyaz kan hücreleri sayesinde aktif olarak mikroplarla savaşır.
Biz her ne kadar yalnızca birini görebilsek de boğaz bölgemizde 3 adet bademcik türü bulunur. Bunlar:
- Palatine bademcikler,
- Adenoidler,
- Lingual bademciktir.
Palatine bademcikler sağda ve solda olmak üzere boğazın arka tarafında iki adet yumuşak dokudan oluşur. Bu bademcikler aynı zamanda ağzımızı açtığımızda görebildiğimiz tek bademcik çiftidir. Ayrıca en sık iltihaplanan ve bazen ameliyatla çıkarılması gereken bademcik türüdür. Adenoidler, boğazın yukarısında ve burnun arkasında yer alır. Biz dışarıdan fark edemesek de rinoskopi (burun içi muayenesi) sırasında görülebilir. Lingual bademcik ise dilin çok gerisindedir.
Bu üç bademcik türünün konumlandıkları yerleri düşündüğümüzde, ağız ve burundan boğaza açılan boşluğun etrafında bir halka oluşturduklarını anlayabiliriz. Waldeyer halkası olarak da bilinen pozisyon, virüs ve bakterilerin vücuda sızmasını önlemek için adeta bir kale görevi üstleniyor.
Bademciklerimiz olmadan yaşayabilir miyiz?
Bademciklerimiz olmadan elbette yaşayabiliriz. Zira bademciklerin vücutta önemli fonksiyonları olsa da bu yumuşak dokular kalp veya akciğer kadar yaşamsal bir organ değildir. Bademciklerin alınması durumunda vücudun diğer savunma mekanizmaları aktif olarak sağlıklı bir yaşam sürülebilir. Ancak böylesi bir tabloda solunum yolu enfeksiyonları, kulak iltihabı ve sinüzit gibi risklerin bir miktar arttığı biliniyor.
Bademcikler neden çıkarılır?
Bademcik ameliyatı, eskisi kadar olmasa da günümüzde hala çocuklar için en yaygın cerrahi operasyonlardan biri. Ülkemizde her yıl binlerce çocuğun bademcik alma ameliyatı gerçekleşiyor. Peki ama neden?
Bademcikler zararlı patojenlerle savaşmaya yardımcı olur ancak enfekte olduklarında sorunlu bir organ haline gelebilirler. Özellikle çocukluk döneminde sık sık maruz kalınan mikroplar, sürekli bademcik iltihabı gelişmesine neden olabilir. Bu da bir süre sonra bademciklerin büyümesine ve fonksiyonlarının sekteye uğramasına yol açabilir. Böylesi durumlarda doktorlar genellikle bademciklerin alınmasını uygun görür. Bununla birlikte şişen bademcikler kişinin yemek yemesini zorlaştırabilir veya solunum yollarını tıkayarak uyku sorunları yaşamasına sebep olabilir. Özellikle uyku apnesi nedeni olarak şişen bademciklerden şüpheleniliyorsa, cerrahi olarak bademcilerin çıkarılması gerekebilir.
Bademcik ameliyatı çoğunlukla genel anestezi altında yapılır. Ameliyat sırasında ağız bölgesi özel bir aletle açılır ve bademcikler etrafındaki kastan sıyrılarak çıkarılır. Kanama kontrolü yapıldıktan sonra ise operasyon sonlandırılır.
Bademcik ameliyatı sonrasında birkaç gün dinlenmek gerekir. Bu süreç boyunca yorucu egzersizlerden uzak durmak faydalı olacaktır. Ayrıca yara bölgesinin hızlı bir şekilde iyileşmesi için ameliyatı takip eden 10 gün boyunca sert yiyeceklerden kaçınmak gerekir.
Bademcikler ile ilgili en sık karşılaşılan hastalıklar
Bademcikler ile ilgili en fazla karşılaşılan hastalık bademcik iltihabıdır. Bu durum daha çok iki yaş üzeri çocuklarda görülür. Enfeksiyon genellikle antibiyotiklerle tedavi edilir. Bunun yanı sıra doktorun önereceği ağrı kesici, boğaz pastili ve gargara ile iyileşme süreci hızlandırılabilir.
Streptococcus adı verilen bakterilerin neden olduğu ve strep boğaz olarak da bilinen enfeksiyon türü ise en ağır bademcik iltihaplarından biridir. Bu enfeksiyonda kişinin boğazında beyaz, lifli gibi görünen irinler toplanabilir. Strep boğaz hastalığı antibiyotiklerle hızlıca tedavi edilebilir ancak tedaviye geç kalındığında impetigo, toksik şok sendromu ve nekrotizan fasiit gibi ciddi tablolara yol açabilir.
Öte yandan bademciklerde sık karşılaşılan bir diğer rahatsızlık da bademcik taşıdır. Bademcik taşı, bölgede bulunan yoğun beyaz kan hücreleri sebebiyle gelişir. Ağız kokusuna da neden olabilen bu küçük taşlar fark edildiği zaman diş hekimi tarafından çıkartılmalıdır.
Bu yazımız da ilginizi çekebilir:
Kış Aylarında Yaşam Kalitesini Düşüren Boğaz Ağrısına Ne İyi Gelir?
