Neredeyse her insan, uyanmak ve uzun bir iş gününden sonra gelen çöküntüyü atlatmak için kafein tüketir. Doğal bir uyarıcı olan kafein, dünyada en çok kullanılan bileşenlerden biridir ve doğru miktarda tüketildiği zaman sihirli bir etkiye sahiptir. Fakat bazı durumlarda zararları da vardır. Şimdi sizler için kafein nedir, kafein ne işe yarar, kafein nelerde bulunur ve kafein bağımlılık yapar mı gibi soruları yanıtlayacağız. Öncelikle kafein nedir anlatarak başlayalım.
Kafein, matein veya guaranin olarak da bilinen bir alkaloiddir. Kahve ve çay gibi yaprak ve meyve halindeki besinlerde doğal olarak bulunur. Kafeinin karakteristik ve yoğun bir acı tadı vardır. Kola gibi bazı gazlı içeceklere tat vermesi için eklenmektedir. İlk olarak Alman kimyager Friedich Ferdinand Runge tarafından 1819’da bulunmuştur. Aynı zamanda kafein ismini kimya literatürüne geçirmiştir. Kahveden yararlanarak bu ismi vermiştir. Kafein, merkezi sinir sistemine etki ederek, beyne giden ve beyinden gelen mesajları hızlandırır ve stimülan etkisi yapar. Büyük oranda ince bağırsakta emilir.
En çok kafein miktarı kahvelerde, daha sonra çaylarda görülmektedir. Kafein nedir öğrendiğimize göre ne işe yaradığına bakalım.
Kafein ne işe yarar?
Kafein tüketildikten sonra bağırsaktan doğru kan dolaşımına girer. Oradan karaciğere gider ve çeşitli organların işlevini etkileyebilecek bileşiklere ayrılır. Ancak kafeinin en önemli etkisi beyinde gerçekleşir. Bir insan çok çalıştığında veya uykusuz kaldığında adenozin seviyesi yükselir. Böylece yorgunluk ve halsizlik hisleri ortaya çıkar. Kafein ise adenozin ile aynı işlevi görmektedir. Kafein tüketimi ortalama 5 ile 6 saat arasında uyku ve yorgunluk hissini ortadan kaldırır.
Kafein kahvede, çayda, yerba mate’de, guarana’da ve az miktarda kakao içinde bulunur. Bunların yanı sıra, kafein birçok bitkide değişik miktarlarda bulunmaktadır. Fasulyelerde, yapraklarda ve 60 çeşit bitkide bulunur. Analeptik bir moleküldür. Ayrıca kola, enerji içecekleri, çikolata ve bazı ilaçlarda da kafein vardır. Kafeinin ağrı kesici ilaçlarda, kardiyovasküler hastalıklar ve sinir sistemi hastalıklarında etkili olduğu bilinmektedir.
Kafein etkileri
Kafeinin insan vücuduna pek çok olumlu ve olumsuz etkisi vardır. Kafein zararları ile gündeme gelse de faydaları da bulunmaktadır. Sizler için kafeinin faydaları ve zararları nelerdir anlattık.
Kafeinin faydaları
Kafeinin sık sık zararlarından bahsedilse de vücuda pek çok yararı da vardır.
Uyumamanız ve yorgunluk hissinden kurtulmanız gerekiyorsa, kafein bir süreliğine gereken enerjiyi verir.
Birçok araştırma, kafeinin Alzheimer’ı önlemede etkili olduğunu bulmuştur.
Kafein tüketimi kişinin odaklanma seviyesini maksimuma çıkarır.
Sporcular için kafein enerji kaynağıdır. Kan akışını hızlandırır ve sporcunun ihtiyacı olan gücü sağlar.
Ağrı kesici özelliğe sahiptir. Özellikle baş ağrısına iyi geldiği bilinir.
Kafein böbrek üstü bezlerinin aktif şekilde çalışmasını sağlar. Adrenalin salgılanmasına destek olarak daha rahat solunumu destekler.
Metabolizma hızını artırıcı etkisiyle daha hızlı yağ yakmanızı sağlar. Kafein, en doğal yağ yakıcılardan biridir.
Akciğer yollarını açarak bronşit gibi solunumu etkileyen hastalıkları önler.
Ayrıca kişinin felç geçirme riskini önemli ölçüde düşürür.
Kafeinin zararları
Kafeinin zararları sadece belirli bir dozun üzerinde tüketildiği zaman ortaya çıkar. Çok kafein tüketmenin zararları şu şekildedir:
Fazla kafein tüketimi uykusuzluğa neden olur.
Psikolojik hastalıkları tetikleyip sinir ve depresyon gibi sorunlara yol açabilir.
Fazla kafein tüketimi kalp ritminde bozukluklara ve çarpıntıya neden olabilir.
İdrar miktarını artırıp vücuttan gereğinden fazla vitamin ve kalsiyum atılmasına sebep olabilir.
Hamilelikte kafein tüketimi bebeğin gelişimini olumsuz etkileyebilir.
Kafeinin olumsuz etkilerinden biri de kansızlıktır. Çok fazla kafeinli içecekler içen kişilerde demir emilimi kısıtlanır ve bunun sonucunda kansızlık sorunu ortaya çıkabilir.
Kafein, midede salgılanan asit miktarını yükseltip mide hastalıklarına yol açabilir.
Düzenli ve uzun süre kafein tüketimi, beynin hipokampus bölgesini etkileyerek öğrenmeyi zorlaştırabilir.
Doğru kafein tüketim miktarı
Sağlıklı ve ortalama bir kişide kafeinin etkisi, 250 miligram ve üstünde başlamaktadır. Günde 400 miligrama kadar kafein tüketmekte herhangi bir sakınca yoktur. Kafein çok fazla tüketilmediği takdirde oldukça faydalıdır. Günde 5-6 bardaktan fazla çay ve 2-3 bardaktan fazla kahve içmek, kafeinin olumsuz etkilerini ortaya çıkaracaktır. Bu nedenle günlük kafein tüketimini sınırlamak da büyük fayda vardır.
Kafein bağımlılık yapar mı?
Gün içerisinde en fazla 300-400 mg kafein tüketimi normal sayılırken, 700 miligramın üzeri bağımlılık seviyesi olarak kabul ediliyor. Ayrıca sigara bağımlılığı, beraberinde çay ve kahve bağımlılığını da getiriyor. Nikotin ile birleşen kafeinin bağımlılık yapma olasılığı daha fazladır. Kafein bağımlıları, “kahve veya çay içmeden uyanamıyorum” diyerek başlarlar ve gün boyunca sürekli kafeinli içecekler içerler. Yeteri miktarda kafein tüketmediklerinde ise uykusuzluk veya uyku hali, baş ağrısı, bitkinlik ve odaklanmada zorluk gibi yoksunluk belirtileri başlar.
Adım Caner Cem Martı, 1996 yılında Bartın'da doğdum.. 2010 yılında kaza geçirdim ve sonucunda vücudumun %99'u felç kaldı. 2015'ten bu yana bazı cihazlar yardımıyla internet ortamında çalışabiliyorum. İçerik editörlüğü ve sosyal medya uzmanlığı gibi alanlarda tecrübe sahibiyim, ancak asıl uzmanlık alanım SEO uyumlu makale yazmak. Uzun süre ara verdiğim eğitimime devam ediyorum. Ayrıca Front-End tasarımlar yapıyorum. Sinema, spor ve tarih gibi konular çok dikkatimi çekiyor. Özellikle sinema tutkunuyum.
