İnsanlık tarihi akıl almaz yapılarla dolu. Antik Mısır’da inşa edilen piramitlerden modern zamanların teknolojinin sınırlarını zorlayan gökdelenlerine kadar, pek çok yapı görenlerde hayranlık uyandırıyor. Ancak bir “mühendislik harikası” olarak inşa edilip, “mühendislik faciasına” dönüşen bazı yapılar da var. İşte İtalya’daki Vajont Barajı da bu yapılardan biri.
Vajont Barajı, Modern İtalya’nın II. Dünya Savaşı sonrasındaki hızlı gelişim sürecini yansıtan en önemli örneklerden biri olarak inşa edilmişti. O dönemde gerçek anlamda bir mühendislik harikası olarak tanımlanıyordu. İnşa edildiği tarihte dünyanın en büyük barajı olarak kayıtlara geçmişti. Ancak kısa bir süre İtalyan halkına hizmet verdikten sonra insanlık tarihinin en büyük tsunami felaketlerinden birine neden oldu. Öte yandan ülke tarihinin de en büyük facialarından birinin arkasındaki aktördü. Gelin, 1963 yılında 2.000 kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan bu ilginç ve trajik hikâyeye birlikte bakalım.
Società Adriatica di Elettricità isimli elektrik şirketi 1957 yılında Vajont Barajı’nı inşa etmek için harekete geçti
İtalya’nın savaş sonrası gelişimini yansıtacağı söylenen barajın inşa edilmesi için seçilen yer ise Vaiont Gorge isimli bölgeydi. Barajın bölgedeki Vajont Nehri Vadisi üzerine inşa edilmesi tasarlanıyor, yapının İtalya’nın doğu bölümündeki elektrik ihtiyacının tamamını karşılayacağı ifade ediliyordu. Ancak inşaat bölgesi için gözden kaçırılan, daha doğrusu dikkate alınmayan oldukça önemli bir husus vardı. Baraj, bölge halkı tarafından “Yürüyen Dağ” olarak da anılan Monte Toc Dağı’nın eteklerine inşa ediliyordu.
Barajın inşası 1960 yılında tamamlandı
İnşaat süreci boyunca çeşitli uzmanların ve bölge halkının itirazları ise dikkate alınmadı. İtirazların ortak noktası ise barajın inşa edildiği bölgenin yanlışlığıydı. Alp Dağları’nın, heyelan riski barından uzantıları, barajın hemen üzerinde yükseliyordu. Ancak baraj, yükselen itiraz seslerini bastıracak denli görkemliydi…
850 metre uzunluğunda, 262 metre yüksekliğindeki baraj, kullanıma girdiği 1960 yılında dünyanın en yüksek barajı unvanını elde etti
Üstelik son derece dayanıklı olacak şekilde inşa edilmişti. Ancak bütün görkemine ve sağlamlığına rağmen çevresel faktörler dikkate alınmadan inşa edilmişti. Barajın, kısa süre sonra ülke tarihindeki en büyük trajedilerden birine neden olmasının sebebi de buydu.
Barajın kullanıma açıldığı günlerde, büyük trajedinin habercisi olan bazı olaylar yaşandı
Monte Toc Dağı’nda meydana gelen küçük çaplı heyelanlar bölge halkının endişelerini daha da artıyordu. Ancak yetkililer, gerekli önlemleri almamak konusunda ısrarcıydı. Hatta aksine, barajın doluluk seviyesi de olması gerekenin çok üzerindeydi. Barajın ileride bir felakete neden olabileceğini dile getiren gazeteciler, “toplumsal düzeni bozmaya çalışmak” ile suçlanıyor, felaketin erken işaretleri İtalyan hükümeti tarafından örtbas ediliyordu.
Beklenen felaket 1963 yılının 9 Ekim günü gerçekleşti. Bölgedeki şiddetli yağışlar, Monte Toc Dağı’ndaki devasa kayaların ve toprak kütlesinin baraj gölüne düşmesine neden oldu
340 milyon metreküp hacimli bir kayanın baraj gölüne düşmesi, 50 milyon metreküplük bir dalganın ortaya çıkmasına yol açtı. Daha açık bir şekilde ifade etmek gerekirse, heyelan sonrası oluşan dalganın yüksekliği 250 metre civarındaydı!
Ortaya çıkan mega-tsunami nedeniyle 2.000 insan hayatını kaybetti
Barajın yakınlarında bulunan üç farklı yerleşim yeri, neredeyse tamamıyla yok oldu. Öyle ki bölge halkından yalnızca birkaç kişi, ülke tarihinin en büyük felaketlerinden biri olan Vajont Barajı faciasından sağ kurtulmayı başardı. UNESCO ise 2008 yılında, Vajont Barajı faciasını tarihin en kötü insan kaynaklı çevre felaketlerinden biri olarak listeledi.
Bir mühendislik harikası olarak inşa edilen fakat mühendislik faciasına dönüşerek 2.000 insanın ölümüne neden olan Vajont Barajı bugün halen ayakta
Ancak yaşanan felaketin ardından baraj olarak kullanmıyor. Bu nedenle yapıldığı dönemde dünyanın en yüksek barajı olarak anılan yapı, günümüzde “dünyanın en yüksek, kullanılmayan barajı” unvanını elinde bulunduruyor.
Felaketin ardından ortaya çıkan bazı görüntüler ise yıllar önce yaşanan yıkımın boyutlarını gözler önüne seriyor
1.
2.
3.
4.
5.
Kaynak: 1
