Değişmeyen tek şey değişimin ta kendisiyken değişen koşulları anlatan en iyi gösterge de zamandır. Zamanın da gösterilmeye ihtiyaç duyulmasıyla saat icat edilmişti.
Nostaljiye olan sebepsiz tutkumuz ve geçmişteki kadar olmasa da tarihe olan saygımız nedeniyle diri tuttuğumuz eserlerimiz de var elbet. Saat kuleleri de bu eserler arasında yer alıyor.
Zaman kavramının dijitalleşmesinden önce romantik anıların odağı saat kuleleri aynı zamanda konum kavramının mobilize olmadığı tarihlerde buluşma merkezi görevi de görmekteydi.
Zamana meydan okuyarak ayakta kalan ya da ayakta tutmayı akıl edebildiğimiz saat kulelerinden birkaçını sıralamak sizi geçmişe döndürmese de yüzünüzü güldürüp, bilgilerinizi tazelemeye yardımcı olabilir.
1. Çanakkale Saat kulesi
Tarihimizin en önemli kentlerinden biri olan Çanakkale, sadece 1915’teki muhteşem zaferin ardından yaratılan yapıtlarla değil, öncesindeki dönemlerde inşa edilen tarihi evleri ve ünlü saat kulesiyle de anılması gereken bir şehir.
Dönemin İtalyan Fahri Konsolosu Emilie Vitalis’in 10 bin altın bağışlayarak yapımına başlanan saat kulesi ilk yılında üç katlıydı. Ancak yakın zamana dek biz onu 4 katlı zannediyorduk. Ta ki birkaç yıl evvel tesadüfen ortaya çıkan siyah beyaz fotoğraf ortaya çıkana dek. Fotoğrafta 3 katlı olduğu anlaşılan saat kulesinin günümüze dört katlı olarak ulaşmasının kesin nedeni bilinmiyor ancak tahminlerden biri saatin aktif olduğu yıldan yaklaşık 15 yıl sonrasında bir depremin ardından zeminin zarar görmesiyle kat çıkıldığı düşünülüyor. Bir başka tahmin ise çevresinde binaların yükselmesiyle boyu kısa kalan saat kulesinin denizden görünmesini kolaylaştırmak için bu katın eklendiği yönünde.
2010 yılında yetkililerin “zarar gören yapıyı” restore etme kararını almasıyla onarılan saat kulesi bugün tıkır tıkır çalışıyor.
2. Tophane Saat Kulesi
Nam-ı diğer Nusretiye Saat Kulesi, İstanbul’un Tophane semtinde Nusretiye Camii’nin yanında yer alıyor. Sultan Abdülmecid’in talimatı sonrası inşa edilen saat kulesi toplamda dört katlı bir yapı.
Saat kulesi yukarı doğru kademeli olarak daralarak yükselen bir yapıya sahip.
Dört cephesi birbirine eş olarak tasarlanan kulenin denize bakan cephedeki kapısının üstünde Abdülmecid’e ait tuğra yer almaktadır. Tuğranın üzerinde yer alan kitabede “1848-1849” tarihi bulunmaktadır. Abdülmecid’in tuğrasının denize bakan cephede yer almasının sebebi olarak denizden görülmesini sağlamak olduğu belirtiliyor.
Neoklasik tarzda yapılan kule 15 m. uzunluğundadır.
3. Tophane Saat Kulesi
Yanlış yazdığım düşünülebilir. Aynı isimde bir başka saat kulesinden bahsedeceğim. Tam 114 yaşındaki bu kule altı katlı olarak inşa edildi.
Tophane Parkı içinde bulunan saat kulesinin olduğu yerden Bursa manzarasını görmesi nedeniyle, hatırı sayılır bir süre yangın kulesi olarak da görev yaptı. Güney kısmında girişi bulunan kuleye, 89 basamaklı ahşap bir merdivenle çıkılmaktadır. Kulenin üst katının dört cephesinde, 90 cm çapında yuvarlak saatler bulunmaktadır. Saatlerinin çalışmadığı kule 33 metre yüksekliğe sahip ve hala ayakta.
4. Kayseri saat kulesi
II. Abdülhamit tdöneminde yaptırılan Kayseri saat kulesi 113 yıldır hiç bozulmadan çalışıyor.
Kayseri Cumhuriyet Meydanı’nda yerini koruyan saat kulesinin inşasını Tavsunlu Salih Usta’nın üstlendiği biliniyor. Yapının masraflarını Vilayet Muhasebe-i Hususiyesi ismiyle bilinen Özel İdarenin karşıladığı belirtiliyor.
Kesme taştan yapılan, kare planlı yapının içi ise silindir şeklindendir. 10 metre yüksekliğindeki saat kulesinin çinko çatısında bir de rüzgar gülü bulunmaktadır. Mekanizması Leipzig’den getirilen saat mekanizması, 4 yöne bakan kadranları çalıştırmaktadır.
5. Dolmabahçe saat kulesi
Dolmabahçe Saat Kulesi, Bezmi Alem Valide Sultan Camii ile Dolmabahçe Sarayı’nın Saltanat Kapısı arasında yer alan saat kulesi. 1890-1895 yılları arasında Sultan II. Abdülhamit tarafından yaptırılan saat kulesi 1.210.550 kuruşa mal olmuştur.
Listenin en meşhur saat kulelerinden biri olan bu kulenin, sarayın emektar Balyan ailesinin temsilcilerinden mimar Sarkis Balyan tarafından Neobarok ve Ampir tarzında inşa edilmiş olduğunu söyleyebiliriz. Söyleyeceklerimiz bu kadarla sınırlı değil elbet. Hakkında fazlasıyla bilgi sahibi olduğumuz Dolmabahçe saat kulesi, 27 metre yüksekliğine sahip ve 4 katlı. Kulenin basamak sayısı 94. Merdiven sahanlıklarının zemini renkli taşlarla, geometrik şekiller verilerek yapılmış.
Kulenin her bir cephesinde de saat var. Kaynaklar saatlerin Fransız üretimi olduğunu söylüyor bize. Deniz tarafındaki saat ayrı kurulurken, diğer üçünün eş zamanlı bir şekilde kurulduğu da bu kaynaklarda yer alan bilgiler arasında. Saatçi başı Johann Meyer tarafından takılan Paul Garnier markalı saat, 1979`da kısmen elektronik sisteme çevrilmiş.
6. Erzurum saat kulesi
Diğer bir adı Tepsi Minare olan saat kulesi, Saltuklu Emirlerinden İnanç Biygu Alp Tuğrul Bey tarafından İçkale Camisi’nin minaresi ve gözetleme köşkü olarak yaptırılmış. Ezan okunan yer olarak “Tepe Minare”, üstünün yıkılmasıyla “Kesik Kule” ve “Minare Kule” adını aldı. Kırım Savaşı’ndan önce kuleye bir saat yerleştirilince “Saat Kulesi” adıyla tanınmaya başladı. Kırım savaşından sonra bu saati Ruslar yerinden söküp almış ve bunun üzerine 1877 yılında İngiltere tarafından bugünkü saat armağan edilmiş.
7. Balıkesir saat kulesi
Silistre Valisi Girit-i Zade Mehmet Paşa tarafından 5 katlı olarak 1827 yılında yaptırılan saat kulesi yapı itibariyle Galata Kulesi’ne benzetiliyor. 5 katlı olarak inşa edilen 20 metre yüksekliğindeki kule,1897 yılında meydana gelen bir depremde yıkılıp mutasarrıf Ömer Ali Bey tarafından 1901 yılında yeniden yaptırılmış.
8. Ankara saat kulesi
Ankara‘nın simgelerinden olan saat kulesi 132 yıllık bir maziye sahip. Dönemin Ankara valisi Sırrı Paşa tarafından Hacı Süleyman Refik Efendi gözetiminde yaptırılan Ankara Saat Kulesi, büyük bir çana sahip. Çanın üzerinde 1884 yılında “Louis Edel” tarafından Strasbourg’da yapıldığı yazdığı için kulenin de orada yapıldığı düşünülmektedir.
9. İzmir saat kulesi
Egenin İncisi olan İzmir’in Konak ilçesinde bulunan saat Kulesi Osmanlı Padişahı Sultan 2.Abdülhamit’in tahta çıkışının 25.yılını kutlamak amacıyla inşa edildi.
Bu yapı 25 metre yüksekliğinde, dört katlı ve sekizgen planlı olmasıyla bilinen kulenin kolonlarının Kuzey Afrika temasını ifaded ediliyor. Kulenin saati Alman İmparatoru 2. Wilhelm tarafından hediye edilmiş.
