19. Yüzyıldan Bugüne Deadline Kelimesinin Kullanımı

Etimoloji, daha bilinen adıyla köken bilimi, kelimelerin kökenini, nereden geldiğini, kelimenin ait olduğu dilin diğer dillerle ve dili konuşan toplulukların diğer topluluklarla olan sosyal ve kültürel ilişkilerini araştırır. Bir kelimenin birden fazla anlama sahip olması, anlamının ve kullanımının zaman içerisinde değişmesi, toplumların, dillerin ve kültürlerin de zaman içerisinde değiştiğinin, geliştiğinin göstergesi gibi. Bir kelimenin kökenine ve değişen anlamlarına baktığımızda, o toplumun tarihine de dönüp bir bakıyoruz kısaca. Ortaya çıkışı acı anılara, kökeni 19. Yüzyıla dayanan “deadline” kelimesinin kullanımını ve değişen anlamının hikayesini sizler için derledik.

Deadline Kelimesinin Kökeni

Kelimenin yazılı olarak ilk kaydı bir Amerikan hapishanesinin toplama kampı kayıtlarında geçiyor. Müfettiş General Chandler 5 Temmuz 1864 yılında Amerikan İç Savaşı sırasında yazdığı raporda cehennem olarak adledilen, yüksek ölüm oranları ve sağlıksız koşulları ile bilinen ve güneyin en büyük federal hapishanesi olan Andersonville Hapishanesi toplama kampının korkunç koşullarını anlatıyor.

General Chandler’ın Raporunda Deadline

“Savaş süresince federal mahkumlar 15 feet (yaklaşık 5 m) yüksekliğindeki ve 8 inç (yaklaşık 20,5 cm) çapındaki ve ayakları 5 feet yerin altına gömülü kabaca yontulmuş çam kütükleriyle çevrili, ek alanlar dahil 540 x 260 yards (yaklaşık 500 x 230 m) alanda hapsedilirdi. Bu alanı içerden çevreleyen yaklaşık 20 feet (yaklaşık 6 m) uzaklıkta bulunan ve mahkumların geçmesine izin verilmeyen, “dead line” adı verilen korkuluklar bulunurdu. Bu da her bir mahkum için 2 m2’den az bir alan demekti.”

Andersonville Hapishanesi Denetim Raporu’nda Deadline

Deniz Harp Okulu Doçenti David A. Kelly Jr’a göre, konuyla ilgili daha erken tarihli bir rapor mevcut. 10 Mayıs 1864 tarihli ve Komiser Walter Bowie tarafından yazılan Andersonville denetim raporunda gece – gündüz, hiçbir mahkumun vurulmadan geçemeyeceği bir dead-line, ölü çizginin varlığından bahsediliyor.

Andersonville ile Sınırlı Değil

David Kelly, deadline yani ölü çizgi kavramının daha evrensel olduğunu düşündüğünü, dünyanın bir çok yerinde hapishanelerde kullanıldığını, hatta konuyla ilgili bir çok resmi raporun bulunduğunu belirtiyor. 🙁

Çevrimiçi Etimoloji Sözlüğü’ne Göre Deadline

Çevrimiçi Etimoloji Sözlüğü ise deadline teriminin yine Amerikan İç Savaşı sırasında, Andersonville Hapishanesi’nde gardiyan olan Henry Wirz davasının görülmeye başladığı 31 Ekim 1865 tarihli Savunma Bakanlığı Raporu’nda ortaya çıktığını kabul eder.

Matbaacılıkta Kullanımı

Eleştirmen David Merline, deadline kelimesinin 19. Yüzyılın başında baskı makinelerinde yer alan ve ötesine geçildiğinde söz konusu metnin düzgün basılmayacağı çizgiye verilen ad olarak kullanıldığını yazar. Daha yaygın kullanımı “deadline çizgisinin dışına çıkmak” şeklindeydi.

Gazetecilikte Kullanımı

1900lerin başlarında, sadece hapishanede, mahkumun vurulma cezasına çarptırılacağı geçilmesi yasak olan çizgiyi değil, geçilmemesi gereken herhangi bir çizgiyi, sınırları tanımlamak için kullanılan deadline kelimesi bundan kısa bir süre sonra, 1920’de belirli bir süreyi, sınırlı bir zamanı tanımlamak için, çoğunlukla gazetecilik jargonunda kullanılmaya başlandı.

21. Yüzyıl Kullanımı

Günümüzde deadline kelimesi, aynı gazetecilik jargonuda olduğu gibi, belirli bir süreyi, son teslim tarihini tanımlamak için kullanılmaya devam ediyor. Bir ödev, bir proje, bir sunum hazırlamışsanız veya hazırlayacaksanız eğer, deadline kelimesini duymamanız veya kullanmamanız neredeyse imkansız. Umarız bundan sonra tarih boyunca hep “son teslim tarihi” olarak kullanılsın.