Broadway, New York’ta bir caddedir, ancak aynı zamanda müzikal ve tiyatro dendiği zaman ilk akla gelen yerdir. ABD’deki tiyatro ve müzikal gösterileri bu cadde üzerinde ve bu caddeye açılan sokaklarda bulunan salonlarda zirve noktasına ulaşmıştır. O yüzden Broadway’in ismi ABD’deki müzikal sanatıyla neredeyse eş anlamlıdır. İlk kurulduğu zamanlardan günümüze Broadway hakkındaki gerçeklere ve burada düzenlenen bazı ilginç tiyatrolara kadar ilginizi çekebilecek bilgiler vereceğiz. Hadi o zaman, vakit kaybetmeden başlayalım. 🙂
Ayrıca bu içeriğe bakmak isteyebilirsiniz: “Kızılderililerin Katliamından Köle Pazarına: New York’un Finans Merkezi Wall Street’in Korkunç Tarihi”
1. Broadway’in birçok ismi var
Broadway, eğlence merkezi haline gelmeden çok önce, Wickquasgeck yolu olarak bilinen bir Kızılderili caddesiydi. Hollandalı yerleşimciler 17. yüzyılda Manhattan’ı ele geçirdiklerinde yola “De Heeren Straat” yani “Beyefendiler Sokağı” adını verdiler. Ancak yol gerçekten geniş olduğu için insanlar bazen ona Brede Weg veya Broadway diyorlardı. Bu takma ad, İngilizler bölgenin kontrolünü ele geçirdiğinde kalıcı oldu.
2. The Park Theatre, bölgenin en popüler performans merkezlerinden biriydi
New York tiyatro sahnesi, koloniler Britanya’dan ayrılırken önemli ölçüde düşüş yaşadı, ancak işler 1790’larda tekrar toparlandı. Ocak 1798’de The Park Theatre, Shakespeare’in As You Like It performansıyla Park Row’da şehir merkezinde açıldı ve ardından The Purse veya American Tar adlı bir müzik sunumu yapıldı.
The Park Theatre o dönem için oldukça büyüktü ve yaklaşık 2000 kişilikti. Sonraki yıllarda şehir merkezinde çoğalan daha büyük, daha iyi mekanlar ve diğer tiyatrolar için yeni bir çağ başlattı. Midtown’daki Tiyatro Bölgesi’nden çok uzaktaydılar, ancak bazıları Broadway’deydi.
3. The Black Crook, ilk “Broadway müzikali” olarak adlandırıldı
1866’da bir yangın Müzik Akademisi’ni yok ettikten sonra, Harry Palmer ve Henry Jarrett’ın yapımcısı olduğu bale topluluklarının performans göstermesi için hiçbir yer kalmadı. Bunun üzerine dans gösterileri, Broadway’de yeni çıkacak bir oyunla birleştirildi. Sonuç; The Black Crook adlı şehvetli, altı saatlik bir müzik, dans ve drama çılgınlığıydı. Müzikal, 480 performansla büyük bir başarı yakalamıştı.
4. Oscar Hammerstein, tiyatronun Broadway’a getirilmesinde kilit rol oynadı
Broadway’in bir sonraki büyük çıkışı, Oscar Hammerstein sayesinde gerçekleşti. 20. yüzyılın başlarında Hammerstein, Times Meydanı’nı bugün bildiğimiz müzikal tiyatro mekanına dönüştürme sorumluluğunu yönetti. Bu noktada burası hala Longacre Meydanı olarak adlandırılıyordu, ancak bu isim New York Times 1904’te oraya taşındıktan sonra değişti. Hammerstein, 1895’te Olympia Tiyatrosu ve 1899’da Victoria Tiyatrosu da dahil olmak üzere bölgede çok sayıda tiyatro inşa etti.
5. Broadway tiyatroları 20. yüzyılın başlarında çoğaldı
20. yüzyılın ilk yıllarında, bir sürü başka tiyatro ortaya çıkmaya başladı. Bu tiyatrolardan bazları şunlardı: New Amsterdam Tiyatrosu, perili olduğu iddia edilen Belasco Tiyatrosu ve şu anda var olan en eski ve sürekli çalışan Broadway tiyatrosu olan Lyceum Tiyatrosu.
6. Elektrikli aydınlatma ve metro Broadway’de yeni bir çağ başlattı
İki büyük endüstriyel gelişme Broadway’in gelişmesine yardımcı oldu. Bunlardan ilki elektrikti. Havasız ve gazla aydınlatılan tiyatrolar sadece rahatsızlık vermekle kalmıyor, aynı zamanda yangın tehlikesi oluşturuyordu. Elektrikli ampuller, tiyatroya gitmeyi daha güvenli ve daha keyifli bir deneyim haline getirdi. Broadway, parlak yeni ampulleri benimsemekte hızlı davrandı ve böylece Broadway, “Büyük Beyaz Yol” olarak isimlendirilmeye başladı.
O dönemdeki diğer büyük gelişme ise 1904 yılında açılan ilk metro hattıydı. Birdenbire Times Meydanı, şehir sakinleri için kolaylıkla erişilebilecek bir yer haline geldi. Haliyle birçok insan eğlenmek için Broadway caddesinde bulunan müzikal ve tiyatro salonlarına ilgi göstermeye başladı.
7. İlk vodvil gösterileri büyük bir ilgiyle karşılandı
Önümüzdeki birkaç on yıl boyunca Broadway, birçok Fransız yapımı vodvil prodüksiyonuna ev sahipliği yaptı. Açık saçık kostümler giymiş tüm güzel kadınlarla yapılan bu gösteriler, insanların biraz müstehcen ama yine de sosyal olarak kabul edilebilir bir şey görmeleri için güzel bir fırsattı.
8. Mae West, “Sex” isimli oyunu nedeniyle tutuklandı
Şubat 1927’de Mae West ve diğer 20 oyuncu, West’in kendisi tarafından yazılan Sex adlı bir oyunu oynarken tutuklandı. Hikaye, Montreal’in kırmızı ışık bölgesindeki seks işçilerini anlatıyordu. Mahkeme bunu “gençliğin ahlakının bozulmasına” yol açacak “müstehcen, uygunsuz, ahlaksız ve saf olmayan bir drama” olarak nitelendirdi.
West, Sex’i tamamen gösterimden kaldırmayı kabul etseydi suçlamalar düşecekti, ancak o bunu kabul etmedi. Dedikleri gibi, reklamın iyisi kötü olmaz. West, sekiz gün hapis yattı ve ardından bir dergi röportajından kazandığı bin dolarla bir hapishane kütüphanesi kurdu.
9. Antoinette Perry, Broadway’in gelişmesini sağlayan önemli bir isimdi
Aynı sıralarda Colorado doğumlu bir aktris oyunculuktan yönetmenliğe geçmeye hazırlanıyordu. Adı Antoinette Perry ya da kısaca Tony idi. Perry, yapım ortağı (ve daha sonra sevgilisi) Brock Pemberton ile 1920’lerin sonundan 1940’ların başlarına kadar etkileyici bir 17 gösteri sahneledi. Ayrıca ulusal bir oyunculuk okulu için elinden geleni yaptı ve şimdi American Theatre Wing olarak bilinen Theatre Wing of Allied Relief’in kurulmasına yardım etti.
10. Tony adındaki 7 farklı kişi Tony ödülü kazandı
Tony ödülleri Broadway’de sergilenen oyunlar için verilen en önemli ödüllerinden biri. Şimdiye kadar Tony isimli 7 farklı kişi Tony ödülü kazandı. En sonuncusu 2018’de söz konusu ödülü kazanan Tony Shalhoub idi, The Band’s Visit’teki performansıyla Müzikal dalında En İyi Başrol Erkek Oyuncu ödülünü kazanmayı başardı.
11. The Phantom of the Opera, Broadway tarihindeki en uzun soluklu gösteridir
Mart 2020 itibariyle, Andrew Lloyd Webber’in The Phantom of the Opera’sı Broadway’de 13.370 kez sahnelenerek Broadway tarihinin en uzun süredir devam eden gösterisi oldu. Orkestra üyelerinden bazıları ilk gösteriden beri ekipteler. This American Life’ın Ekim 2020’deki bir bölümünde Jay Caspian Kang, on yıllardır aynı şarkıları haftada sekiz kez çalmanın nasıl bir şey olduğunu öğrenmek için bazılarıyla röportaj yaptı. Hepsinin kendilerine has bir başa çıkma mekanizması var. 🙂
12. Cats müzikalinde 18 yıl boyunca 3247 kilo yak yünü kullanıldı
En çok yak (Tibet öküzü) yünü kullanan müzikallerin bir listesi olsaydı, Cats muhtemelen en üst sırada olurdu. Cats’in 18 yıllık sahne süresi boyunca kostüm departmanı, sanatçıların perukları için 3247 kilo yak yünü kullandı.
13. Aslan Kral, tüm zamanların en yüksek hasılat yapan Broadway yapımıdır
Aslan Kral, 1997’deki ilk çıkışından bu yana 1,68 milyar dolar hasılat yaparak tüm zamanların en çok hasılat yapan Broadway şovu oldu.
14. Carrie müzikali çok başarısız oldu
Aslan Kral’ı ekrandan sahneye taşımak harika bir fikirdi. Ancak aynı şeyi, Stephen King’in klasik korku romanı Carrie gibi diğer bazı uyarlamalar için söylemek mümkün değil. Müzikal 1988 baharında Broadway’e ulaştı ve bu müzikali izleyen herkes korkudan dehşete düştü. New York Times eleştirmeni Frank Rich, gösteriyi Hindenburg felaketine benzetti. Carrie, sadece beş performanstan sonra kapandı.
15. Sweeney Todd’un hikayesi Broadway’de çok tuttu
Kan ve cesaret her zaman bir Broadway fiyaskosunun tarifi değildir. Mesela Stephen Sondheim’ın Sweeney Todd: Fleet Sokağı’nın Şeytan Berberi’ne bakalım. Sweeney Todd, kötü karakterlere komplo kuran intikamcı bir berbere odaklanıyor. Müzikal, Mart 1979’da Broadway’de prömiyer yaptı ve En İyi Müzikal de dahil olmak üzere sekiz Tony kazandı.
Kaynak: 1
