Boston Çay Partisi (Boston Tea Party), Amerika’daki kolonistlerin Büyük Britanya’dan gelen yüksek vergili çayı ve Büyük Britanya’yı protesto etmek için 16 Aralık 1773’te Boston Limanı’nda İngiliz gemilerindeki tonlarca çayı Kızılderili kılığına girerek denize dökme eylemidir. 16 Aralık 1773’te vatansever ve Özgürlük Oğulları (Sons of Liberty) üyesi Adam Collson “Boston Limanı bu gece bir çaydanlık olacak!” diye bağırdı ve protestocular Boston Limanı’na tahmini 46 ton çay döktü. Bu olay, Amerikan Bağımsızlık Savaşı’nın çıkmasına neden olan bir kıvılcım ve Amerikan tarihinin önemli anlarından biriydi. İşte Boston Çay Partisi hakkında ilk defa duyacağınız bilgiler…
1. Boston Çay Partisi ucuz çay vaadiyle başladı
Kolonistler, çay, kağıt, kurşun ve cam gibi şeylere ithalat vergileri koyan 1767 Townshend Yasası’nı protesto ve boykot ettiler. 1770’de İngiliz hükümeti Townshend Yasası’nın bir parçası olan vergilerin birçoğunu kaldırdı ancak çay üzerindeki vergi oranı değişmedi. Diğer vergilerin ticaret için kötü olduğu düşünülüyordu. Ancak tüm vergiler kaldırılırsa, İngiltere sömürge protestolarına razı olmuş gibi görünecekti, bu nedenle çay vergisi kaldırılmadı. (Belki de sebep İngiltere’de çay yetiştirilmiyor olmasıydı).
Kısa bir süre sonra Avrupa’da, İngiliz Doğu Hindistan Şirketi’ni (İDHŞ) yok olmanın eşiğine getiren ve onları kurtarma paketi istemeye zorlayan bir mali kriz başladı. İDHŞ, borçlarını ödemek için kullanabileceği milyonlarca pound değerinde çaya sahipti. Avrupa ve İngiltere zaten çaya doymuştu ve bu nedenle çaydan kurtulmaları gerekiyordu. Amerika, fazla çaydan kurtulmak için iyi bir yer gibi görünüyordu, ancak vergilendirme konusundaki öfke ve İDHŞ ile ilgili endişeler bunu zorlaştırdı. İngiliz hükümeti ise hala çay vergisinin kaldırılmasının İngiltere’yi zayıf göstereceğinden korkuyordu.
Bu sorunları aşmak için 1773 yılında Çay Yasası çıkarıldı. Bu yasa çay üzerindeki eski vergiyi korudu fakat bazı tavizlerin verilmesine neden oldu ve Amerikan kolonilerinde çayın maliyeti düştü.
2. Boston Çay Partisi olayı patlak vermeden önce tüketilen çayların büyük bölümü kaçaktı
Kolonistler, İngiliz çayına karşı olan tutumlarında büyük ölçüde kararlı olsalar da, hala çayı içiyorlardı. John Adams, John Hancock’u 1771’de ziyaret etti ve “Hollanda’dan geldiğini umut ettiği yeşil çayı” içtiğini söyledi. Massachusetts’te tüketilen çayın yaklaşık yüzde 80’ni kaçaktı. New York ve Philadelphia’da bu sayı yüzde 90’dı.
3. Pek çok sömürgeci Çay Yasası’ndan memnun değildi
Kolonistlerin yeni düzen hakkında üç şikayeti vardı. Birincisi, çay vergisi hala adaletsizdi. Nitekim sömürgeciler bunu kabul etmeye hazırdı, çünkü çay çok pahalı değildi. İkincisi, İDHŞ, kolonilerde özel ayrıcalıklarla hareket eden ve yerel tüccarların önünü kesen bir tekeldi. Son olarak, Massachusetts vatandaşlarından alınan vergi, Massachusetts’teki sivil memurların maaşlarını finanse etmek için kullanılıyordu.
4. Boston Çay Partisi olayının yaşanmasındaki en büyük neden Doğu Hindistan Şirketi’ydi
Doğu Hindistan Şirketi’nin (İDHŞ) savaşmasına izin veren bir kraliyet tüzüğü vardı. Şirket 1757’de Bengal bölgesinin kontrolünü ele geçirdi ve daha sonra akan kanlar fahiş vergilerle kurumaya başladı. 1770’e gelindiğinde Bengal, 1 ila 3 milyon insanın öldüğü tahmin edilen şiddetli bir kıtlık yaşıyordu. Yerel halk Doğu Hindistan Şirketi’ni sorumlu tuttu. Sömürgelerde Bengal ile acıyı yaşayacak sıradaki ülkenin Amerika olacağının endişesi vardı.
5. Dört tane çay dolu gemi Boston’a gitmek üzere yelken açtı
1773 yılının sonbaharında Dartmouth adındaki çay dolu ilk gemi Amerika’ya gitmek üzere yelken açtı. Kısa bir süre sonra Eleanor, Beaver ve William isimlerindeki üç gemi daha Amerika’ya gitmek üzere yola çıktı. Dartmouth, 28 Kasım tarihinde Boston Limanı’na ulaştı. Ondan birkaç hafta sonra Eleanor ve Beaver da geldi. Ancak William, Massachusetts yakınlarında bir kayaya oturdu.
6. Özgürlük Oğulları, Boston Çay Partisi olayını düzenledi
Özgürlük Oğulları, 1765’te Stamp Act’ı protesto ettiler ve sadece Boston’da faaliyet göstermekle kalmadılar. Örneğin Benedict Arnold, Connecticut’taki Özgürlük Oğulları ile ilişkiliydi. Ancak Boston grubu en ünlüsüdür ve Samuel Adams ile John Hancock en önde gelen üyelerdir (Adams ve Hancock o kadar kötü bir şöhrete sahipti ki, 1775 Boston Kuşatması sırasında İngiliz general Thomas Gage, Samuel Adams ve John Hancock dışında şehirdeki herkesi affetmeyi teklif etmiştir). Boston Çay Partisi olayını düzenleyen kişi, Özgürlük Oğulları’nın 60 üyesi ile birlikte hareket eden Adams idi.
7. Boston Çay Partisi (16 Aralık 1773) olayının gerçekleştiği tarihin özel bir anlamı yoktu
Bu sadece bir zaman sorunuydu. Kurallar, bir geminin limana yanaştıktan sonra 20 gün içinde boşaltılması gerektiğini söylüyordu. Aksi takdirde geminin içindeki malzemeler ele geçirilip açık artırmaya çıkarılırdı. 1773’te Kasım ayının sonlarında Boston Limanı’na çayın gelişiyle, Boston’daki Faneuil Hall’da ne yapılacağına karar vermek için Bostonlular bir toplantı düzenlendi. Çok fazla insan geldi, bu yüzden Eski Güney Buluşma Evi’ne gittiler.
Dartmouth’taki çay haricindeki ürünler, 28 Kasım’da Boston Limanı’na varışından kısa bir süre sonra boşaltıldı, ancak çay gemide kaldı. Kimse çaya dokunmak istemiyordu. Bu rahatsız edici bir bekleme oyunu yarattı: 20 gün geçince çay açık artırmaya çıkarılacaktı. Eğer bu olursa daha fazla vergilendirme olacağına dair endişeler vardı. Boston, çayı İngiltere’ye geri göndermeye çalıştı, ancak bu yasalara aykırı olduğu için Vali Thomas Hutchinson izin vermedi.
Dartmouth, 16 Aralık’ta zorla boşaltılacaktı ve büyük bir grup vatandaş, Hutchinson’ın merhamet edip geminin ayrılmasına izin verip vermeyeceğini öğrenmek için Boston’daki Eski Güney Buluşma Evi’nde toplandı. Ancak Vali Hutchinson’dan bir ses çıkmadı. Olacakları tahmin eden insanlar ayrılmaya başladılar.
8. Özgürlük Oğulları, Boston Çay Partisi sırasında Kızılderililer gibi giyindi
Özgürlük Oğulları, Hutchinson’ın gemiyi geri göndermeyeceğini biliyorlardı, bu yüzden bir plan yaptılar. Seçilmiş bir grup erkek gizlilik yemini edip çay haricinde hiçbir şeye zarar vermemeye veya şiddet uygulamamaya söz verdi. Sonra Kızılderililer gibi giyindiler. Kılık değiştirmeleri birkaç nedenden ötürü önemliydi. Kılıp değiştirdikleri için kim oldukları anlaşılmayacaktı ve böylece bu olayın sonuçlarından kolonistler etkilenmeyecekti.
9. Boston Çay Partisi sırasında dökülen çay 46 adet iki katlı ev değerindeydi ve o çay ile 18,5 milyon bardak çay demlenebilirdi
Özgürlük Oğulları’ndan bazıları 16 Aralık gecesinde battaniyelere ve şallara sarılıp gizlenerek Eski Güney Toplantı Salonu’na gitti. Daha sonra gemilerin bulunduğu yere doğru yürüdüler ve birkaç saat içinde 340 tane sandığı kırarak açtılar ve içindeki çayları Boston Limanı’na döktüler. Söylentiye göre gemilerdeki tek hasar kırılmış asma kilitlerdi. Dökülen çayın bugünkü değeri yaklaşık olarak 1.7 milyon dolardı.
10. Boston Çay Partisi sırasında denize dökülen çay tuğla şeklinde değildi
İnternetteki bilgilerin ve Boston’daki hediyelik eşya dükkanlarının aksine, çayın tuğla şeklinde olduğuna inanmak için hiçbir neden yok. Olayda yer alan bir kişi daha sonra bazılarının biraz çay çalmaya çalıştığını, “güverteden bir avuç dolusu çayı kapmaya çalıştığını ve orada bolca dağıldığını” söylemişti. Ancak diğerleri buna hemen bir son verdi.
11. Boston Çay Partisi, Bostonluların bir dizi şiddetli tehditten sonra yaptıkları en büyük olaydı
The Journal of the American Revolution’da “Çayın imhası, Boston’daki hükümet yanlılarına yönelik bir dizi şiddetli tehdit ve eylemin doruk noktasını oluşturan olaydı.” diye yazıyor. Bostonlular, ithalatçıları ve gümrük görevlilerini korkuttu, taş attı ve camları kırdı, çay alıcılarına ölüm tehditleri yazdı, evlerinde ve iş yerlerinde onların etrafını çevreledi, valinin kendilerine silahlı koruma sağlamasına izin vermediler ve onları müstahkem bir adaya sürgün ettiler.
12. Çay partileri sadece Boston’a özel değildi
Boston ve Çay Partisi kelimeleri bilincimize derinlemesine işledi, ancak İngiliz çayını protesto eden sadece Bostonlular değildi. Polly, Aralık 1773’te Pennsylvania’ya vardığında, geminin kaptanı, o zamanlar Philadelphia tarihinin en büyük toplantısına getirildi ve kendisine çayın alınmayacağı ve İngiltere’ye iade edilmesi gerektiği söylendi. Bunun üzerine kaptan gemisi ile gitmek zorunda kaldı.
Çay, Güney Carolina, Charleston’a ulaştığında sonunda boşaltılıp depoya konuldu. 1776’da çayın İngilizlerle mücadele masraflarını karşılamak için satıldığı söyleniyor.
Lexington, Boston’u tamamen yenmeye karar verdi. Boston Çay Partisi ile aynı gün olan 16 Aralık 1773 tarihli Massachusetts Spy gazetesinin bir sayısında, “Geç yapılan bir toplantıda Lexington vatanseverlerinin, her türden Bohea çayının, Hollandalı veya İngiliz ithalatının kullanımına oybirliğiyle karar verdikleri konusunda olumlu bilgiler aldık ve kararlılıklarının samimiyetini göstermek için kasabanın her bir zerresini bir araya getirdiler ve bunu ortak bir şenlik ateşine verdiler.” yazıyordu.
York, Maine’de daha fazla “Çay Partisi” düzenlenecekti; Annapolis, Maryland, Greenwich, New Jersey; ve hatta yine Boston. Mart 1774’te Fortune, hemen denize atılan 28 sandık çayla Boston’a geldi.
13. Boston Çay Partisi olayı hiç kimse tarafından hoş karşılanmadı
Boston’daki eylemler birçok Amerikalıyı şaşırttı. George Washington, George William Fairfax’a yazdığı bir mektupta, ,”Bakanlık, Amerikalıların kendi rızaları olmadan asla vergilendirilmeyeceklerine güvenebilir; Boston’un davasına ilişkin despotluk önlemleri şimdi ve her zaman Amerika’nın nedeni olarak kabul edilecektir.” sözlerine yer verdi.
14. İngiltere, Boston Çay Partisi’ne sert bir tepki gösterdi
İngiltere, Boston Limanı’nı geçici olarak kapatan, Massachusetts’in özerkliğini kısıtlayan, birliklerin sömürgecilerin evlerine yerleştirilmesine izin veren ve bazı davaların Massachusetts dışına taşınmasına izin veren Dayanılmaz Eylemler olarak da bilinen Zorlayıcı Eylemler ile Boston’u cezalandırmaya karar verdi. Bu eylemler kamuoyunu Boston tarafına çevirdi ve devrime zemin hazırlamaya yardımcı oldu.
15. Bu olay 50 yıl boyunca Boston Çay Partisi olarak anılmadı
1820’lerden önce olay “Boston Limanı’ndaki çayın yok edilmesi” gibi bir şey olarak anılıyordu. Carp, Boston Çay Partisi’ne ilk atıfların bir grup insanla ilgili olduğunu öne sürdü. Örneğin Nicholas Campbell için 1829 tarihli bir ölüm ilanında “Boston Çay Partisi’nden biri olduğu ve ilk direniş eylemlerinden birini gerçekleştirdiği” yazıyordu.
Tarihçi Alfred Young ise ismin tesadüf olmadığını savundu. Young, Boston çay partisi için Oxford İngilizce Sözlüğü tanımının “1773’teki devrimci ilerlemenin mizahi bir adı” olduğunu söyledi.
16. Başka Çay Partisi hareketleri de yaşandı
1953’te Los Angeles’tan bir grup kadın, “Vergi Mükelleflerinin Ekonomik Dernek Partisi”nin bir parçası olarak bir film stüdyosu arsasında “çay” etiketli kutuları bıraktı. Amaçları, hükümetin maliyeti ve yüksek vergiler hakkında konuşmaktı. 1976’da bu eyaletteki hizmet oranlarını protesto etmek için Montana Çay Partisi kuruldu ve 1980’lerde Michigan Çay Partisi bir vergi artışının ardından iki eyalet senatörünü geri çağırdığı için ulusal ilgi gördü.
Ancak en çok bilinen Çay Partisi 2009’da ortaya çıktı. Grubun kurucu üyelerinden Christina Botteri, BBC’ye “Halkın iradesi olmadan hükümet harcamalarının temsil edilmeyen bir vergi biçimi olduğunu fark ettik.” dedi.
Kaynak: 1
