Güney Amerika’daki Amazon bölgesinde yetişen ayahuasca (Türkçe adıyla “ayahuska”), bölgedeki yerel halk tarafından yüzyıllardır şifa amaçlı kullanılmaktadır. Bu bitki Amazon bölgesine özgüdür ve psikoaktif bir özelliğe sahiptir. Başka bitkilerle karıştırıldıktan sonra çay haline gelen ayahuasca, içen kişinin içsel bir yolculuğa çıkmasına ve aydınlanmasına neden oluyor. Elbette bu karışım kişinin halüsinasyonlar görmesine sebep oluyor. Bu yüzden de insanlar bu bitkinin tam olarak ne olduğunu ve ne işe yaradığını merak ediyorlar. Sizler için ayahuasca nedir, nasıl kullanılmaktadır, olumlu ve olumsuz etkileri nelerdir ve nasıl bir tarihe sahiptir anlattık.
Ayahuasca nedir?
Brezilya, Peru ve Ekvador’da yaşayan yerli halklar tarafından kullanılan ayahuskanın bileşeni bir çeşit asma ağacıdır. Çay olarak tüketilen bu bitki, geçmişte yerli halklar tarafından dini ibadetlerde kullanılmıştır. Hala bazı topluluklar tarafından kutsal bir içecek olarak kullanılmaktadır. Ayahuska bitkisi halüsinojenik etkilere sahiptir. Bunun nedeni bitkide doğal olarak oluşan N,N-dimetiltriptamin (DMT) adlı psikedelik bir maddedir. DMT çok güçlü bir halüsinojenik kimyasaldır. Ayrıca DMT, doğum ve ölüm anında salgılanan bir kimyasal olduğu için tüketen kişinin beyninde kimya değişimine sebep olmaktadır.
Bu nedenle ayahuska çayını içen kişiler halüsinasyon görüyorlar ve bilinç kaybı yaşıyorlar. İçlerinden gelen seslerle ve gerçekle yüzleştiklerini ve gerçeklik algısının tamamen değiştiğini söylüyorlar. Çayı tüketen birçok kişi daha sonra büyük bir aydınlanma yaşadıklarını dile getiriyor. Ancak bazen ayahuska çayını tüketen kişiler hayatını kaybediyor. Çünkü ayahuska aslında bir zehir ve kontrollü bir şekilde tüketilmesi gerekiyor. Bu nedenle insanlar sırf bu çayı tüketmek ve bambaşka bir deneyim yaşamak için Peru ve Brezilya gibi ülkelere gidiyorlar.
Ayahuasca’nın tarihi
Ayahuska, Amazon havzasındaki yerli halklar tarafından yaklaşık 1000 yıldır kullanılmaktadır. Fakat uzun kullanım geçmişine rağmen kökeni tam olarak bilinmiyor. Bu bitki, bir şaman öncülüğünde düzenlenen ritüellerde doğaüstü dünyaya bağlanmak veya fiziksel ve zihinsel rahatsızlığı tedavi etmek için kullanılmıştır. Ayrıca bu bitkinin kullanımı birçok ülkede yasaklanmıştır. Bu nedenle ayahuasca çayı içmek isteyen kişiler, başta Peru olmak üzere çeşitli Güney Amerika ülkelerine gitmektedir.
Ayahuasca nasıl kullanılıyor?
Ayahuska geleneksel olarak belirli nüfuslar tarafından dini ve manevi amaçlar için kullanılmasına rağmen, aydınlanma yaşamak, yaşadıkları travmaları iyileştirmek isteyenler ve ayahuskayı deneyimlemek isteyenler arasında dünya çapında popüler hale geldi. Ayahuskanın yalnızca deneyimli bir şaman gözetiminde alınması şiddetle tavsiye ediliyor. Çünkü onu alan kişilere dikkatle bakılması gerekiyor. Ayahuska yolculuğu saatlerce süren değişmiş bir bilinç durumuna yol açıyor.
Birçok insan, günlük ayahuska inzivalarının sunulduğu Peru, Kosta Rika ve Brezilya gibi ülkelere seyahat ediyor. Buradaki deneyimli şamanlar, demlemeyi hazırlıyorlar ve katılımcıların güvenli bir şekilde ayahuska tüketmelerini sağlıyorlar. Ayahuska törenine katılmak isteyen kişilerin, törenden bir süre önce sigara, alkol, seks ve kafeinden uzak durmaları öneriliyor.
Ayrıca, ayahuska tüketmeden 2-4 hafta önce vejetaryenlik veya veganlık içeren çeşitli diyetleri uygulamanız önerilmektedir. Bunun vücudu toksinlerden arındırdığı söylenmektedir.
Ayahuasca töreni ve deneyimi
Ayahuasca törenleri genellikle geceleri yapılmaktadır ve etkileri geçene kadar sürmektedir. Töreni yöneten şaman tarafından mekan hazırlanıp kutsandıktan sonra, ayahuska birkaç doza bölünerek katılımcılara verilmektedir. Ayahuska tüketen kişilerin büyük bir çoğunluğu etkisini 20-60 dakika içinde hissetmeye başlar. Etkiler alınan doza bağlıdır ve deneyim yaklaşık olarak 2 ila 6 saat arasında sürmektedir.
Ayahuska kullananlar kusma, ishal, öfori hissi, güçlü görsel ve işitsel halüsinasyonlar, zihin değiştiren psikedelik etkiler, korku ve paranoya gibi semptomlar yaşayabilirler. Ancak kusma ve ishal gibi bazı yan etkiler, vücudun temizlenmesinin normal bir parçası olarak görülmektedir.
Ayrıca ayahuska kullanan insanlar farklı deneyimler yaşamaktadır. Bazı insanlar aydınlanma hissi yaşarken, diğerleri ise şiddetli endişe ve panik yaşıyor. Yani ayahuskanın etkisi kişiden kişiye farklılık gösteriyor. Tören sırasında deneyimli şaman ve diğer kişiler, katılımcılara manevi rehberlik sunup güvende olmalarını sağlarlar.
Bu törenler bazen arka arkaya birkaç gece ayahuska tüketen katılımcılarla gerçekleştirilmektedir. Çünkü ayahuska her tüketildiğinde farklı bir deneyim yaşatmaktadır.
Ayahuasca faydaları
Ayahuska çayı içen birçok kişi, deneyimin olumlu, uzun vadeli, yaşamı değiştiren değişikliklere yol açtığını iddia ediyor. Bu, ayahuskanın nörolojik sistem üzerindeki etkilerinden kaynaklanıyor olabilir. Son araştırmalar, ayahuskanın özellikle beyin sağlığına çeşitli şekillerde fayda sağlayabileceğini göstermiştir.
Beyin sağlığı için faydalı
Ayahuskadaki ana aktif bileşenlerin (DMT ve β-karbolinler), bazı çalışmalarda sinir koruyucu ve sinir onarıcı nitelikler sergilediği görülmüştür. DMT, nörodejenerasyonu bloke eden ve beyin hücrelerinizi korumaya yardımcı olan antioksidan bileşiklerin üretimini düzenleyen bir protein olan sigma-1 reseptörünü (Sig-1R) aktive etmektedir.
Bir test tüpü çalışması, DMT’nin insan beyin hücrelerini oksijen eksikliğinden ve artan hücre sağkalımından kaynaklanan hasardan koruduğunu göstermiştir. Ayahuskadaki ana β-karbolin olan Harimin’in, test tüpü ve hayvan çalışmalarında anti-inflamatuar, nöroprotektif ve hafıza güçlendirici etkilere sahip olduğu bulunmuştur. Ayrıca, sinir hücresi büyümesinde önemli bir rol oynayan ve sinir hücresinin hayatta kalmasını destekleyen bir protein olan beyin kaynaklı nörotrofik faktör (BDNF) düzeylerini arttırdığı da gözlemlenmiştir.
Bunların yanı sıra insan beynindeki yeni sinir hücrelerinin hızlı bir şekilde büyümesini sağlamaktadır.
Psikolojiye olumlu katkıda bulunur
Araştırmalar, ayahuska tüketiminin beynin farkındalık kapasitesini artırabileceğini ve genel psikolojik sağlığınızı iyileştirebileceğini göstermiştir. 20 kişiyle yapılan bir araştırma, ayahuskayı dört hafta boyunca haftada bir tüketmenin, kabulü artırmada sekiz haftalık bir farkındalık programı kadar etkili olduğunu göstermiştir.
Ayrıca yapılan diğer araştırmalar, ayahuskanın kişinin ruh halini düzelttiğini ve dikkat seviyesini arttırdığını kanıtlamıştır. 57 kişiyle yapılan bir araştırma ise katılımcıların ayahuska tükettikten hemen sonra depresyon ve stres derecelerinin önemli ölçüde azaldığını göstermiştir.
Bağımlılık, kaygı ve travma sonrası stres bozukluğu gibi sorunların tedavisinde etkili olmaktadır
Bazı araştırmalar, ayahuskanın depresyon, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ve bağımlılık gibi sorunları olanlara fayda sağlayabileceğini öne sürüyor. Tedaviye dirençli depresyonu olan 29 kişide yapılan bir araştırma, tek doz ayahuskanın plaseboya kıyasla depresyon şiddetinde önemli iyileşmelere yol açtığını göstermiştir. Yapılan çalışmalar gözden geçirildikten sonra ayahuskanın depresyon, anksiyete, duygudurum bozuklukları ve uyuşturucu bağımlılığının tedavisinde yararlı etkiler gösterdiği sonucuna varılmıştır.
Ayahuskanın crack kokain, alkol ve nikotin bağımlılıkları da dahil olmak üzere bağımlılık bozuklukları üzerindeki etkilerine odaklanan birkaç çalışma umut verici sonuçlar vermiştir. Bir çalışmada madde bağımlılığı ile ilgili ciddi psikolojik ve davranışsal sorunları olan 12 kişi, iki ayahuska tüketimi içeren dört günlük bir tedavi programına katıldı. 6 ay boyunca gözlemlenen katılımcılar, farkındalık, umut, güçlendirme ve genel yaşam kalitesinde önemli gelişmeler gösterdiler. Ayrıca tütün, kokain ve alkol kullanımı önemli ölçüde azalttılar.
Ayrıca bu içeriğe bakmak isteyebilirsiniz: “Psikolojik Tedavinin Geleceği Halüsinatif Uyuşturucular Olabilir mi?”
Ayahuasca yan etkileri
Bu yolculuğu deneyimlemek çekici görünse de, ayahuasca çayı tüketmek ciddi, hatta ölümcül yan etkilere neden olmaktadır. Genellikle bir ayahuasca yolculuğu sırasında yaşanan kusma, ishal, paranoya ve panik gibi hoş olmayan yan etkilerin çoğu normal ve geçici olarak kabul edilse de, bunlar son derece çarpıcı ve üzücü olabilir. Bazı insanlar bu deneyimin çok kötü olduğunu söylüyorlar. Yani bu bitkiyi tükettiğinizde iyi bir şey yaşayacağınızın garantisi yok.
Dahası ayahuska, antidepresanlar, psikiyatrik ilaçlar, parkinson hastalığını kontrol etmek için kullanılan ilaçlar, öksürük ilaçları, kilo verme ilaçları ve daha fazlası dahil olmak üzere birçok ilaçla tehlikeli bir şekilde etkileşime girmektedir. Ayrıca ayahuska, kalp atış hızınızı ve kan basıncınızı arttırmaktadır. Bu da kalp rahatsızlığınız varsa tehlikeli yan etkilere neden olmaktadır.
Ayahuska tüketimine bağlı olarak bildirilen birkaç ölüm vakası olmuştur. Ancak bunlar diğer bileşenlerin eklenmesi veya dozlama sorunları nedeniyle olmaktadır. Ayahuska üzerinde yapılan klinik çalışmalarda hiç kimse ölmemiştir. Bu nedenle ayahuska çayı içmek isteyen kişiler, gerçekten ne yaptığını bilen deneyimli şamanların hazırladıkları karışımları, onların gözetimi altında içmelidir.
