Bildiğiniz gibi 2023 yılında insanlık olarak tarihin en sıcak yazlarından birini yaşadık. Dünyanın dört bir yanındaki onlarca ülkede üst üste sıcaklık rekorları kırıldı. Yangınlar ve kavurucu havalar, bu yaza damgasını vuran şeylerin başında geliyordu. Uzmanlara göre geçtiğimiz yaz boyunca hüküm süren sıcaklar büyük oranda küresel ısınmanın ve az da olsa dönemsel şartların bir ürünüydü. Ancak bunaltıcı havaların dönemsel olmadığı bazı coğrafyalar var. Öyle ki bu bölgelerde yaz veya kış, nefes almak dahi başlı başına bir mesele. Yani bunaltıcı havalar bazı bölgelerin değişmez kaderi. Peki, dünyadaki en sıcak yerler nereler? Gelin, gezegenimizdeki en sıcak yerler listesinde yer alan kavurucu bölgelere birlikte bakalım.
1. Bangkok-Tayland
Listemizin ilk sırasındaki bu dumanlı ve nemli şehir, yeryüzündeki en sıcak yerler arasında. Öyle ki Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından gezegenin en sıcak şehri seçildi. Bangkok’un yıllık ortalama sıcaklığı 27,7 derece. En sıcak günler Aralık ayının sonlarına ve Ocak ayının başlarına kadar uzayabiliyor. Dünyadaki bazı bölgeler Bangok’tan çok daha sıcak olmasına rağmen şehrin bu listede olmasının en önemli nedeni çok uzun süre sıcak kalabilmesi. Sıcaklık geceleri bile epey zorlukla düşer, böylece kesintisiz devam edebilir. Telegraph’ın belirttiğine göre Bangkok, sıcaklık bakımından “yıl boyunca oldukça rahatsız” bir yerdir.
2. Dallol-Etiyopya
Etiyopya’daki Afar Çöküntüsü bugüne kadar kaydedilmiş en yüksek hava sıcaklığı ortalamasının görüldüğü bölge. 1960-1966 yılları arası Dallol’da, gündüz vakti 37 dereceyi bulan sıcaklıkların yıllık ortalaması 35 derece. Yıl boyunca devam eden bu sıcaklar, 1960’lardan önce bir maden kasabası olan Dallol’u hayalet şehre dönüştürmüş. Büyüleyici hidrotermal aktivitelere sahip olan Afar Çöküntüsü’nde bulunan Dallol, aynı zamanda volkanik olarak aktif bir bölge ve aynı adı taşıyan volkan kasabanın çok yakınında. Isı her yerden bu bölgeyi işgal etmiş durumda.
3. Tirat Zvi-İsrail
Tirat Zvi, deniz seviyesinden yaklaşık 221 metre yükseklikte bulunan Beit She’an Vadisi’ndeki bir kibutz. İsrail’de ortaklaşa kullanılan yerleşim bölgelerine “kibutz” ismi veriliyor. Sosyalizm ve siyonizmi pratik bir şekilde bir araya getiren kibbutizm, İsrail’e mahsus bir toplum hareketi. Yakındaki Ürdün Nehri, bölgeyi verimli kılmakla birlikte, vadi yaz aylarında sıcağın altında kavruluyor. Haziran 1942’de bu yerleşim yerinde görülen 53,8 derece; o güne kadar Asya’da ölçülen en yüksek sıcaklık değeriydi. Isıdan korunmak isteyen sakinlerin evlerinde havuzlar var ve her evde bir gölgelik bulunuyor.
4. Timbuktu-Mali
Timbuktu’nun geçmişi zengin bir hikayeye sahip. Eski Sahra ticaret yollarının kavşağındaki kent, bir zamanlar bir eğitim merkeziydi ve İslam’ın Afrika’ya yayılmasında önemli bir rol oynadı. Dünyanın en büyük eski el yazması koleksiyonlarından birine ev sahipliği yapmasına rağmen Timbuktu, istikrarlı artan bir nüfusa sahip ve Sahra Çölü’nün sınırlarını yavaş yavaş aşmaya başladı. Şehir için çölleşme büyük bir endişe kaynağı, çünkü büyük kum tepecikleri kentin hemen yanında uzanıyor ve kimi zaman sokaklar kuma gömülüyor. Sıcaklıklar burada da çok yükselebilir ve 54,5 dereceyi görebilir. Bunu hafifleten tek şey olan Nijer Nehri’nin suları ise yaklaşık 25 km uzaklıkta.
5. Kebili-Tunus
Tunus’un merkezinde bir çöl vahası olan Kebili, ironik bir şekilde Kuzey Afrika sıcağından kaçmak isteyen insanların gittiği bir yer. Çünkü en azından burada gölge sağlayan palmiye ağaçları ve kendinizi içine atıp serinleyebileceğiniz su kaynakları bulunuyor. Bununla birlikte, yüksek sıcaklıklara hiç yabancı olmayan Kebili’de görülen 55 derecenin üzerine çıkan sıcaklıklar, Afrika’da kaydedilmiş en yüksek değerlerden bazıları. Kasaba, aşırı sıcak iklimine rağmen pitoresk görüntülere sahip ve görülmeye değer. İnsanlar, dünya üzerinde yürümeye başladıklarından beri burada yerleşim var. Kebili’nin 200 bin yıl kadar önce yerleşim yeri olarak kurulduğuna dair güçlü kanıtlar mevcut.
6. Rub’ al Khali-Arabistan Yarımadası
Dünyanın en büyük kum çölü olan Rub ‘al Khali, Suudi Arabistan, Umman, Yemen ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden oluşan Arap Yarımadası’nın yaklaşık üçte birini kapsıyor. Anlaşılan, burası gittikçe ısınıyor; hem sıcak hem de kupkuru. En sıcak yerler arasında gösterilen bölgede 56 dereceyi geçen yüksek sıcaklıklar kaydediliyor. Bölgede yıllık yağış miktarı ise üç santimden daha az. Rub ‘al Khali, insanlar için o derece yaşanması zor ki, yaşam desteği olmaksızın yürüyerek hiçbir zaman aşılamadı; ta ki 2013 Şubat’ında Güney Afrikalı üç kişi Alex Harris, Marco Broccardo ve David Joyce, Umman’dan başladıkları yolculuklarını 40 günün sonunda BAE’de tamamlayana dek…
7. Ölüm Vadisi-ABD
Kaliforniya’nın Mojave Çölü’nde bulunan Ölüm Vadisi, Kuzey Amerika’daki en düşük, en kurak ve en sıcak yerler listesinin zirvesinde. 10 Temmuz 1913’te ölçtüğü 56.7 °C ile; ölçülmüş en yüksek hava derecesi rekorunun sahibi. Dünya Meteoroloji Örgütü, bu kaydın bir önceki sahibi Libya’daki El Azizia’daki hava ölçümünü geçersiz kılarak 2012’de yerine Ölüm Vadisi’ndeki bu kaydı geçerli kabul etti. Bu vahşi çöl manzarası yaşam koşullarının sınırlarını zorlamasına rağmen buranın da yerel sakinleri mevcut. Gece vakti vaşaklar, cüce tilkiler, ve çeşitli kemirgenler, vadinin yüksek rakımlarında otlayan koyunlara saldırıyor. Yağmurlar düştüğünde, kurumuş topraktaki hapishanelerinden kurtulan kır çiçekleri vadi tabanını bir mucize gibi kaplıyor. Vadi gizemli yürüyen taşlara da ev sahipliği yapıyor. Kimsenin nasıl hareket ettiklerine tanık olmadığı bu taşların sırrı ancak yakın zamanda çözülebildi. Kendiliğinden 700 metre kadar ilerleyebilen taşlar, bu göl vadisinin tabanından çıkan suyun bir kısmının aşırı soğuklarla buz tutması ve bu buzun da rüzgarla su üzerinde hareket etmesiyle çamurda sürtünme izlerini bırakarak ilerliyorlar.
8. Yanan Dağlar-Çin
Şinyang’da (Sincan Özerk Bölgesi) Tian Shan Sıradağları’nın bir parçası bu dağlar, olasılıkla kırmızı kumtaşının aşınması sonucu alev benzeri şekiller almasıyla oluşmuş. Ancak adının kaynağı sadece bu görüntü değil: Bu dağlar gerçekten cızırdıyor. Bilimsel açıklama, 50 milyon yıl önce Himalayalar’ın oluşması sırasında yeryüzü üzerindeki tektonik plaka hareketleri sonucu oluştuğunu gösteriyor. Yıllar boyu süren volkanik faaliyet eşsiz çapraz oyukları ve yarıkları oluşturmuş. Uzaktan Güneş ışığında bakıldığında ısı dalgasıyla oluşan bulutlar dağda bir yangın olduğu yanılsamasına neden oluyor. Her yaz Güneş’in en kızgın olduğu zamanlarda, dağların en yüksek noktasında sıcaklık bazen 48 dereceye kadar çıkarken; karadaki yüzey sıcaklıklarını uzaydan ölçebilen bir cihaz olan NASA uydusu MODIS, şimdiye kadarki en yüksek sıcaklıklardan birini 2008’de burada kaydetti: 66,8 derece. Burada yaşayan insanlar “Kumda yumurta kızartabilir ve çölde ekmek kızartabilirsiniz” diyor. Kışın kar yağdığında, dağ kar veya buz olmaksızın bu görünümünü koruyor.
9. Avustralya Kırgıbayırları-Avustralya
Avustralya yeryüzündeki en kurak kıta ve iç kısımlarının büyük bir kısmı çöl. Bu bölgede çok az insan yaşıyor. Doğru sıcaklık okumaları ya yetersiz ya da mevcut değil. Çünkü çok fazla yaşamın varolmadığı bu uç noktadaki diyarlarda sofistike hava istasyonları kurmak için hiçbir neden yok. Bununla birlikte özellikle 2002’de yaşanan El Nino-Güney Salınımıyla birlikte gelen şiddetli kuraklık dönemi olan 2003’te MODIS’in yakaladığı 69 derecelik bir başka yüksek kara ısısı buraya ait.
10. Lut Çölü-İran
Canlı barındırmayan İran platosundaki geniş bir tuz çölü. Dünya üzerindeki en sıcak yerler arasında ve boşluk çölü de denir. Kimsenin buradaki sıcaklığı düzenli olarak takip etmek gibi korkunç bir işi gerçekleştiremeyeceği bir ortam. Yine ılımlı çözünürlüklü görüntü spektroradyometresiyle donatılmış MODIS uydusunun yaptığı yedi yıllık bir çalışma sonucunda 2004, 2005, 2006, 2007, ve 2009’da dünya üzerindeki en yüksek sıcaklıklar burada görüldü. 2005 yılında, 70,7 dereceyi gören Lut Çölü, dünyanın en sıcak bölgesi olarak resmen onaylandı.
BONUS: El Azizia, Libya
13 Eylül 1922’de El Azizia dünyanın herhangi bir yerinde ölçülen en yüksek hava sıcaklığına sahipti: 57,8 °C. Dünya Meteoroloji Örgütü 2012’de yaptığı açıklamayla 90 yıl boyunca geçerli olan bu ölçüm kaydının artık geçersiz olduğunu ilan etti. Yaz mevsiminde sıcaklığın sürekli 49 derece civarlarında seyrettiği bölgenin en ateşli rakibi ise yine Libya’daki Gadames vahası. Yaz sıcağından korunabilmek amacıyla Gadames’teki evler çamur, kireç ve palmiye ağacının gövdesinden inşa edilir ve aralarında dar geçitler bulundurularak hava akışı sağlanır. Dünya Miras Listesi’ndeki tanımlamayla, Araplarca, “çölün incisi” olarak da adlandırılan Gadames’te, üstü kapalı sokaklar neredeyse yer altı şehirlerini andıran bir atmosfer yaratır ve evlerin terasları daha çok kadınların komşularıyla ilişkileri de dahil diğer ev işi aktiviteleri için kullanılır.
