Basın onu sıklıkla John Lennon‘ın eşi rolüne indirgese de, Yoko Ono aslında rock yıldızı kocasından çok daha radikal bir sanatçıydı. 1960’larda tanıştıklarında, o zaten birkaç yıldır sanatın sınırlarını zorluyordu. Ancak, Yoko Ono sanat eserleri söz konusu olunca, halkın onları benimsemesi uzun zaman aldı. Bugün, en önemli çağdaş performans sanatçılarından biri olarak biliniyor. Deneysel müzik, performans sanatı, enstalasyon sanatı, katılımcı sanat, aktivizm, kavramsal sanat ve video sanatı… Yoko Ono hemen hemen her şeye el atmıştı. Bu çok yönlü kadın, günümüz sanat dünyasının en ilginç figürlerinden biri. Fluxus hareketinin önemli bir üyesi olmasının yanı sıra, dünya barışıyla ilgili fikirlerin tanıtımında da yoğun bir şekilde yer almıştı. Ayrıca liste başı hit şarkılar da yarattı. Bu yazımızda, Yoko Ono sanat eserleri nelermiş birlikte inceliyoruz.
1. Cut Piece (1964)
Yoko Ono sanat eserleri listemize Cut Piece çalışmasıyla başlıyoruz. Cut Piece performansı Yoko Ono’nun sahnede tamamen giyinik bir şekilde oturmasıyla başladı. Seyircilere gelip beğendikleri herhangi bir giysiyi kesmeleri talimatı verildi. Seyirciler onun giysilerini keserken, vücudu giderek daha fazla açığa çıktı. Seyirciyi aktif bir katılımcıya dönüştürerek Yoko Ono seyirci ile sanatçı arasındaki ilişkiyi altüst etti. Ayrıca güç, kadın bedeni ve onun nesneleştirilmesi hakkında soruları da gündeme getirdi.
2. Grapefruit: A Book of Instructions and Drawings (1964)
1964’te Yoko Ono, Grapefruit adlı bir kitap yayınladı. Bu eser, hem mizah hem de absürt olan sanat ve yaşam talimatlarından oluşuyordu. Ancak, bunların ardındaki niyet açıktı. Yoko Ono, okuyucuyu kendi hayatını bir sanat eseri gibi ele almaya davet ediyordu. Bu şekilde sanat ve yaşam arasındaki çizgileri bulanıklaştırmıştı.
3. Wish Tree – Dilek Ağacı (1966-)
Yoko Ono’nun sanat eserleri genellikle belli bir ölçüde izleyici katılımını içerir. Wish Tree eserinin ardındaki fikir basitti. Yoko Ono bir müzeye bir ağaç dikti ve insanlardan dileklerini bir kağıt parçasına yazmalarını ve dallardan birine bağlamalarını istedi. Ono bu enstalasyonu dünyanın çeşitli şehirlerinde yarattı. Zaman geçtikçe ağaçlar ve onlara bağlı dileklerin sayısı arttı ve Ono’nun dilek ağaçlarını kolektif umudun sembolü haline geldi.
Arising eserinde Ono, taciz deneyimi olan kadınlardan baskıyla ilgili hikayelerini, gözlerinin bir fotoğrafıyla birlikte göndermelerini istedi. Bunlar daha sonra büyük bir eserin parçası olacaktı. Sanat eseri ayrıca, yere yerleştirilen bir yığın yanmış beden aracılığıyla şiddet mağdurlarına saygı duruşunda bulunuyordu. Yoko, kadınları hikayelerini paylaşmaya davet ederek yalnızca milyonlarca kadının yaşadığı acılara dikkat çekmekle kalmıyor, aynı zamanda dünyanın dört bir yanındaki kadınlara acılarını gizlemeyi bırakmaları için güç veriyordu.
5. Bed Sit-In (1969)
Bazıları Yoko Ono’yu, The Beatles’ı dağıttığı için suçluyor. Ancak onun John Lennon için bir ilham ve umut kaynağı olduğunu da söylenebilir. Çift bir araya geldikten kısa bir süre sonra deneysel müzik ve performans sanatı yaratmaya başladı. Öncelikle, balayılarını, Bed-Sit-In For Peace etkinliğine katılarak geçirmeye karar verdiler. Bu, Vietnam’daki savaşa karşı kamuoyuna bir açıklama yapmanın ve aynı zamanda dönemin muhafazakar geleneklerini yıkmanın bir yoluydu. Ayrıca 1971’de Imagine şarkısını birlikte yazdılar, ancak Yoko bunun için krediyi ancak 2017’de aldı.
1969’da Yoko Ono ve John Lennon, Rape adlı bir film yayınladı. Deneysel film 77 dakika uzunluğunda ve bir kadının bir kamera ekibi tarafından takip edildiğini gösteriyor. Başlangıçta, kadının tepkisi şaşkınlık ve rahatsızlıktan ibarettir, ancak film ilerledikçe kadın çökmeye başlar. Film herhangi bir fiziksel şiddet göstermese de, gizlilik sorunu, kamera merceğinin gücü ve özne ile nesne arasındaki karmaşık dinamiği gözler önüne seriyor. Bu güçlü kavramsal film ayrıca kadınların nesneleştirilmesi, gözetim ve ünlülerin yaşadığı gizlilik kaybı gibi konuları da gündeme getiriyor.
7. Bottoms (1966)
Yoko Ono sanat eserleri listemize devam ediyoruz. Rape’ten birkaç yıl önce Yoko Ono, Piece No.4 (Bottoms) adlı kısa bir film yayınladı. Filmin adından da anlaşılacağı gibi ekranda yalnızca tek bir şey gösteriliyor: farklı insanların alt kısımları. İnsan vücudunun yalnızca bir bölgesine yakınlaşarak Yoko Ono, izleyiciden bu mahrem bölgeyi yeni bir şekilde görmesini istiyor.
Yoko Ono, izleyicilerinin beklentileriyle oynamayı seviyor. 1971’de gazeteye bir ilan vererek insanları Modern Sanat Müzesi’nde (F)art adlı tek kişilik bir sergiye davet etti. İnsanlar Modern Sanat Müzesi’ne geldiklerinde Yoko Ono’nun bir sergisini göremediler. Bunun yerine ziyaretçilere şu bilgi verildi: BU BURADA DEĞİL. İşleri daha da alaycı hale getirmek için ziyaretçilere sergiyi nasıl buldukları soruldu. Modern Sanat Müzesi’nde, var olmayan sergi onun sanat eseriydi.
9. Imagine Peace Tower (2017)
Imagine Peace Tower, İzlanda’da gökyüzüne kadar uzanan bir ışık huzmesinden oluşuyordu. Yoko Ono, John Lennon’ı anmak için bunu tasarlamıştı, yıl boyunca belirli zaman ve tarihlerde aydınlatılıyor. Projenin bir parçası olarak Yoko Ono ayrıca dünyanın dört bir yanındaki insanlardan dileklerini göndermelerini istiyor. İnsanlar bunu e-posta ve sosyal medya aracılığıyla yapabilir veya sadece bir dilek düşünebilirler. Proje 2017’de duyuruldu ve devam ediyor.
10. My Mommy Is Beautiful
Yoko Ono sanat eserleri yazımızın sonuna geldik. Yoko Ono 90 yaşını geçmiş durumda. Ve hala zamanının ötesinde olmaya devam ediyor. Imagine Peace Tower Projesi’nin gösterdiği gibi, sosyal medya alanında katılımcı sanat eserleriyle denemeler yapmaya başladı. My Mommy is Beautiful, insanları bir araya getirmek için interneti kullanan bir başka kalabalık kaynaklı sanat eseri. Sanat eserini yaratmak için Yoko, dünyanın dört bir yanındaki insanlardan #mymommyisbeautiful etiketini kullanarak annelerinin fotoğraflarını yüklemelerini istedi. Sanatçı ayrıca insanları bir aşk notu, şiir veya kişisel mesaj eklemeye de teşvik etti.
