Dünyanın birçok yerinde Covid-19 salgınıyla mücadele kapsamında aşılama programları devam ediyor. Dünya ülkeleri yaygın olarak BioNTech, AstraZeneca (Oxford), SinoVac ve Sputnik aşılarını kullanıyor. Aşılar en az iki doz olarak uygulanıyor. Birinci ve ikinci doz arasında ise 3-4 haftalık bir bekleme süresi oluyor. Peki ilk dozdan sonra kişi virüse yakalanabilir mi? Tek doz aşı ne kadar etkili? Bu konu hakkında yapılan çalışmalara ve detaylara birlikte bakalım.
İngiltere’de yapılan bir araştırmaya göre tek doz aşının ardından tüm yaş gruplarında virüsü kapma oranı düşüyor
Ulusal İstatistik Ofisi ve Oxford Üniversitesi’nin 370 bin kişiyi kapsayan araştırmasında, bir doz BioNTech ve AstraZeneca/Oxford aşılarının tek dozda bile etkili olduğu görüldü
BioNTech ve AstraZeneca mRNA teknolojisiyle geliştirilen aşılar. Bu aşılar ve viral vektör yöntemiyle geliştirilen aşılarda ilk dozun ardından yüksek bir antikor üretimi oluyor. SinoVac gibi inaktif aşılarda ise iki dozun ardından yüksek koruma sağlanıyor.
Araştırmada, ilk doz aşının yapılmasının ardından Covid-19 hastalığına yakalanma oranının %65’e düştüğü tespit edildi
Aralık 2020 ve Nisan 2021 aralığındaki dönemde enfeksiyon kapıp hasta olanların oranında görülen düşüş %74 olurken, asemptomatik vakaların oranı da %57’ye geriledi. İngiltere’de ilk doz ve ikinci doz aşıların arasındaki süre 11-12 haftaydı. Ancak Delta varyantının hızla yayılması sebebiyle bu süre 8 haftaya çekildi. Bu süre, şu an ülkede uygulanan tüm aşılar için geçerli.
Öte yandan Türkiye’de de bir süredir kaç doz aşı yapılması gerektiği tartışılıyordu;
Prof. Dr. Melih Us, Hürriyet’e yaptığı açıklamada BioNTech aşısı yaptıranlara bir ay sonra test yapılarak etkinliğinin ölçülmesi ve yeterli düzeyde antikorun tespit edilmesi halinde aşının bir dozda tutulmasını önerdi. Ancak bilim dünyasından gelen uyarılar, birçok aşının iki dozla tam koruma sağlayacak şekilde tasarlandığına dikkat çekiyor.
Dahası, üçüncü doz aşının dahi gerekebileceği belirtilirken, daha bugünden bazı ülkeler üçüncü doz aşı için siparişler vermeye ve anlaşmalar yapmaya başladı.
İngiltere’de Imperial College London’dan bağışıklık profesörü Danny Altmann Ocak ayında BBC’ye yaptığı açıklamada, “İkinci dozun bu kadar hayati görülmesinin nedeni bağışıklık sisteminizin ince ayarını yapmasından kaynaklanıyor” dedi.
Hangi aşı tek dozda ne kadar koruma sağlıyor?
Aşıların etkinlikleri birbirlerine yakın olsa da aralarında nüanslar bulunuyor. Ülkemizde şu an BioNTech ve SinoVac aşıları uygulanıyor. Peki bu aşılar ve dünyada uygulanan diğer aşılar tek dozda ne kadar koruma sağlıyor?
Pfizer-BioNTech
Pfizer’in Aralık 2020’de açıkladığı veriye göre Pfizer-BioNTech aşısı ilk dozdan sonra yaklaşık yüzde 52 etkili. Aşının üçüncü faz çalışmalarında yer alan 36.523 katılımcıdan toplanan verilere göre plasebo alan gruptakilerden 82’si, aşı olan gruptakilerden 39’u Covid-19 semptomları geliştirdi. İlk aşıyı olduktan sonraki 12 güne kadar bağışıklık gelişmiyor. İkinci doz alındıktan sonra hastalığa karşı koruma oranı bir haftanın ardından yüzde 95’e çıkıyor.
İkinci tahmin ise aşının etkinliğini farklı bir şekilde hesaplayan İngiltere’nin Aşı Komitesi’ne (JCVI) ait. Komite, enfeksiyon rakamlarına dair verileri ele almak yerine ilk doz alındıktan sonraki 15. ve 21. günler arasındaki sürece bakmayı tercih etti; böylece aşının etkinliği yüzde 89 olarak hesaplanıyor. Aşının etkinlik oranı henüz etki göstermeden önce görülen enfeksiyon rakamlarıyla bozulmamış oluyor. Diğer yandan bu şekilde ikinci dozdan sonraki ilk 7 güne bakıldığında henüz aşı etkisini göstermediği için aşının etkinliği yüzde 92 olarak ölçülüyor. Ancak bütün bu hesaplamalar tartışmalı.
Oxford-AstraZeneca
Oxford-AstraZeneca aşısı için Ocak ayında yayımlanan bir araştırmada, yazarlar aşının bir standart dozunun yüzde 64,1 koruma sağladığını ortaya koydu. İkinci tam dozdan sonra bu oran yüzde 70,4 ancak ilginç şekilde, birinci dozdan sonra yarım doz alan kişilerde koruma oranının yüzde 90 olduğu gözlendi.
Bundan yola çıkarak Aşı Komitesi, üçüncü haftadan 9-12. haftaya kadar birinci dozun ciddi şekilde hastalanmayı yüzde 70 oranında önlediği sonucuna vardı. Bu yüzden ikinci doz olmadan önce ilk dozun en azından birkaç ay boyunca koruma sağlayacağı düşünülüyor.
Moderna
ABD Gıda ve İlaç Dairesi’nin (FDA) yayımladığı belgeye göre Moderna aşısının bir dozu yüzde 80,2 oranında koruma sağlıyor. İkinci dozdan sonra 18-65 yaş arasında bu oran yüzde 95,6’ya çıkıyor. 65 yaş üstü için ise bu oran yüzde 86,4.
CoronaVac / SinoVac
Merkezi Çin’de bulunan Sinovac şirketinin ürettiği CoronaVac aşısı, bağımsız olarak birkaç ülkede denendi; hepsinde de farklı bir sonuç elde edildi. Birleşik Arap Emirlikleri ilk sonucu açıklayan ülke oldu ve yüzde 86 etkili olduğunu belirtti.
Türkiye’de ise bu oran yüzde 91,25. Endonezya’da yüzde 65,3; Brezilya’daki Butantan Enstitüsü sonuçlarına göre yüzde 50,4. Bu sonuçlar, arasında 14 gün olacak şekilde iki doza ait. Henüz hiçbir yerde tek doz etkinliği açıklanmadı.
Sputnik V
Rusya’nın başkenti Moskova’da bulunan Gamaleya Epidemiyoloji ve Mikrobiyoloji Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen bu aşı iki doz uygulanıyor. İki dozdan sonra da etkinliğinin yüzde 91,4 olduğu açıklandı. Bir dozdan sonraki etkinliğine dair kamuya açık bir veri yok.
Corona aşılarının yan etkilerini merak ediyorsanız, buraya tıklayabilirsiniz.
Kaynak: 1
