Histeri, kabaca psişik ve motor reaksiyonlarda bozukluk ve duygusal reaksiyonlarda taşkınlık durumu ifade eden hastalık olarak tanımlanıyor. Bu psikolojik rahatsızlığın semptomları ise davranışlarda ortaya çıkıyor. Histeri hastalığına yakalanan insanlar gerçekten son derece ilginç davranışlar sergileyebiliyorlar. Histeri, aşırı hayal gücü, stres ve korku durumlarında ortaya çıkabiliyor. Korku ve stresin kitlesel olarak hissedildiği durumlarda kitlesel histeri krizleri ortaya çıkıyor! Öte yandan bu ilginç histeri krizleri bazen belirli bir ülkede veya toplulukta görülürken, bazen de bir coğrafyanın tamamına yayılabiliyor!
Elbette, günümüzde psikoloji hakkında geçmiş dönemlere kıyasla çok daha fazla bilgiye sahibiz. Ancak, Orta Çağ’da birdenbire dans etmeye başlayan ve kendilerini bir türlü durdurmayan insanları düşünün! Ya da hayali yaratıklar tarafından saldırıya uğradığını iddia eden yüzlerce insanı! İşte, bu ilginç fenomenlerin arkasında, kitlesel histeri yatıyor! Ayrıca, gerçekten de tarihin uzak dönemleri düşünüldüğünde bunlar oldukça gizemli olaylar. İşte, tarih boyunca ortaya çıkan ve son derece ilginç olayların yaşanmasına neden 7 ilginç ve gizemli kitlesel histeri krizi…
1518 yılında Fransa’nın Starsbourg şehirinde Frau Troffea isimli bir kadın oldukça ilginç bir olay başlattı. Frau Troffea, birdenbire Starsbourg sokaklarında dans etmeye başladı! Daha ilginç olanı ise, yüzlerce insanın Frau Troffea’nın sebepsiz dansına eşlik etmeye başlamasıydı! Üstelik bu ilginç dans, sıradan bir eğlence değildi. Çünkü dans eden insanlar yorgunluktan bayılana, hatta bazıları ölene kadar dans etmeyi sürdürüyorlardı! Bu “ölüm dansı” boyunca insanlar vücutlarını kontrol edemiyorlar, adeta istemsizce dans etmeye devam ediyorlardı. Ölüm dansı, şüphesiz tarih boyunca görülen en ilginç kitlesel histerilerden birisiydi.
Öte yandan, hem o dönemde hem de takip eden yıllar boyunca bu ilginç olayın kaynağı hakkında farklı fikirler ileri sürüldü. Ölüm dansının meydana geldiği dönemde kilise, bu sıra dışı olayın şeytani güçler tarafından gerçekleştirildiğini ileri sürdü. Sonraki yıllarda bilimsel açıklamalar da yapıldı. Ölüm dansının çeşitli tahıllarda ortaya çıkan, sanrı ve bazı psikolojik rahatsızlıklara neden olan ergot mantarı nedeniyle yaşandığı ileri sürüldü. Bazıları ise, bu ilginç olayın o dönemde yaşanan kıtlık ve hastalıkların sebep olduğu stresten kaynaklandığını ileri sürdü. Ne var ki, bu ilginç kitlesel histerinin gerçek nedeni hiçbir zaman açığa çıkmadı. Öte yandan, Avrupa’nın farklı coğrafyalarında farklı dönemlerde buna benzer dans salgınları görülmeye devam etti…
2. Salem Cadı Mahkemeleri
Kitlesel histeri, 1692 ve 1693 yılları arasında bu defa Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıktı! 1692 yılının ocak ayında 9 yaşındaki Elizabeth Parris ve 11 yaşındaki kuzeni Abigail Williams bir hastalığa yakalandılar! Ancak, Massachusetts halkı daha önce böyle bir hastalıkla karşılaşmamıştı! Çünkü kızlar, son derece tuhaf hareketler yapıyorlar, son derece tuhaf sesler çıkartıyorlardı! Kısa süre içerisinde başka insanlarda da benzer semptomlar ortaya çıktı! Massachusetts halkına göre bu tuhaf hastalığa ancak “cadılar” neden olabilirdi. Böylece, Massachusetts’de cadı avı başladı! Çok sayıda cadı, kısa sürede yakalandı. Hatta, bazıları cadı oldukların itiraf ettiler ve diğer cadıların isimlerini öfkeli vatandaşlarla paylaştılar! Böylece Salem Cadı Mahkemeleri’nde 29 kişinin yanı sıra bazı hayvanlar da yargılandı ve idam edildi! Elbette, Salem Cadı Mahkemeleri hem yanlış inançların hem de sosyal statü mücadelelerinin ve “öteki” olana duyulan nefretin bir sonucuydu! Öte yandan bu korkunç kitlesel histerinin mağdurlarından yüzyıllar sonra resmi olarak özür dilendi.
3. 1892 titreme salgını
1892’de Almanya’daki Groß Tinz’de eğitim gören kız öğrencilerden biri, yazı yazdığı esnada önce ellerine sonra da tüm vücuduna yayılan bir titreme geçirmeye başladı! Titreme, kısa sürede okuldaki diğer öğrenciler arasında yayıldı ve 19 kişide görüldü. Hatta bazı öğrenciler titreme krizlerinin ardından hafızalarını kaybettiler. Buna benzer bir olay 1893 yılında İsviçre’nin Basel şehrinde de görüldü! Bu kitlesel histerinin altında oldukça tanıdık bir kavram vardı: stres! Uzmanlara göre, o dönemde Avrupa’daki okullarda uygulanmaya başlanan yeni bir yazma tekniği, öğrenciler üzerinde büyük bir baskı yaratıyordu. Çünkü bu zorlayıcı teknik hem psikolojik hem de fiziksel olarak oldukça yıpratıcıydı! Bu yeni yazma tekniğinin sebep olduğu stres ise, öğrenciler arasında kitlesel bir histeri halini almıştı.
4. The Mad Gasser of Mattoon
1944 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkan bu kitlesel histerinin son derece haklı bir gerekçesi var! ABD’nin Illinois eyaletindeki Mattoon kasabası sakinlerine daha sonra The Mad Gasser adı verilen kişi veya kişiler musallat olmuştu! Bu kişi veya kişiler, kasaba halkına karşı ölümcül gazlarla saldırıyorlardı! Hatta Aline Kearney isimli kadın, bu gaz saldırıları sonucunda felç olmuştu! Bu olayın yerel basında haber olması üzerine, kasabada yaşayan neredeyse herkes tehlikeli saldırganın kurbanı olduğunu iddia etmeye başlamıştı. Ne var ki, kasabadaki herkesin gaz saldırısına maruz kalması mümkün değildi. Gerçekten de saldırı ihbarlarının çoğu asılsız çıkıyordu. Ancak, yerel panik ve II. Dünya Savaşı’nın yarattığı endişeyle birleşti, Mattoon kasabasında kitlesel bir histeri ortaya çıktı…
5. Haziran böceği salgını
1962 yılında Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bir tekstil fabrikasında çalışan 60 işçide ilginç semptomlar görülmeye başlandı. Deride kızarıklık, mide bulantısı ve miskinlik! Medyanın yoğun olarak ilgi gösterdiği bu olay “haziran böceği salgını” olarak isimlendirildi. Buna göre, fabrikadaki haziran böcekleri işçilerin hastalanmasına neden oluyordu. Ne var ki, fabrikada yapılan incelemelerde haziran böceklerine dair hiçbir ize rastlanmadı. Semptomları gösteren işçilerin neredeyse tamamı aynı vardiyada çalışıyordu. Çoğu, fazla mesai yapıyor ve yeteri kadar dinlenemiyordu. En ilginç olanı ise, işçilerin yarısından fazlası basında çıkan haberleri gördükten sonra, semptomları geçirdiklerine dair bildirimde bulunmuşlardı! Haziran böceği salgını, gerçekte var olamayan bir dış etken kaynaklı olduğuna inanılan bir histeriden başka bir şey değildi…
6. Gülme salgını
Tarihin en ilginç kitlesel histeri krizlerinden birisi de Tanzanya’da meydana geldi. 1962 yılında kız öğrencilerin eğitim gördüğü yatılı bir okulda başlayan gülme salgını, sınıflardan koridorlara, koridorlardan bütün okula yayıldı! Öğrenciler, gülmekten derslerine konsantre olamıyorlardı! Hatta pek çoğunda sürekli gülmeye bağlı olarak çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkıyordu. Bunun üzerine, salgının başladığı okul geçici olarak kapatıldı ve öğrenciler evlerine gönderildiler. Ancak gülme salgınına yakalanan öğrencilerin, evlerine dönmeleri salgını büyümesine neden oldu! Özellikle gençler arasında etkili olan gülme salgını haftalarca devam etti. Bu ilginç olaya resmi olarak da kitlesel histeri teşhisi konuldu.
7. Hindistan’daki maymun adamlar
2001 yılında Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi, en sıcak yazlarından birisini geçiriyordu. Üstelik şehirdeki elektrik kesintileri sıcaklarla mücadele etmeyi neredeyse imkansız hale getirmişti! İşte, bu elektrik kesintilerinin kitlesel bir histeri krizine neden olacağı kimin aklına gelirdi? Bunaltıcı sıcaklar altında uyumaya çalışan insanlar, evlerin çatılarında yatmayı tercih ediyorlardı. Ancak, bu insanlar bir süre sonra, vücutlarında daha önce görmedikleri ısırık izleri ile karşılaşmaya başladılar! Ardından bu izlerin, çatılardaki insanlara saldıran yarı maymun yarı insan “maymun adamlara” ait olduğuna dair bir inanış yayıldı! Hatta birkaç kişi, maymun adamların saldırısına karşı koyamaya çalışırken çatıdan düşerek yaşamını kaybetmişti! Maymun adamlara dair basında yer alan haberler, maymun adam efsanesinin yayılmasına ve saldırı vakalarının artmasına neden oldu! Ancak elbette, maymun adamların varlığı hiçbir zaman kanıtlanmadı! Belki de tarihte ilk defa bunaltıcı sıcaklar, kitlesel bir histeri yaşanmasına neden olmuştu…
