Günümüzde, sıcak yaz günlerinde serin ve konforlu bir ortam yaratmak için sıklıkla kullandığımız klimalar artık hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline geldi. Ancak, modern iklimlendirme sistemlerinin yaygınlaşmadığı zamanlarda, insanlar yaratıcı ve ilginç yöntemlerle serinlemek zorundaydı. Bu yazımızda, tarihte geriye doğru bir yolculuk yaparken, eski dönemlerdeki insanların sıcaklıkla başa çıkmak için kullandıkları özgün fikirleri ve icatları inceleyeceğiz. Hazırsanız, tarihte kısa bir yolculuk yapalım ve insanlar nasıl serinliyormuş bir bakalım.
1. Fanlı sandalyeler
1780’lerde Philadelphia merkezli müzik aleti yapımcısı John Cram, ilginç bir serinletme cihazı icat etti. George Washington, sıcak yaz aylarında anayasa çalışmaları yaparken bu ürüne 32 şilin 6 peni ödedi ve bunu Mount Vernon malikanesine gönderdi, burada ürünün bir replikası hâlâ sergileniyor. Bu ilginç makine şöyle çalışıyordu: İnsanlar, başlarının üzerinde hareket eden fana ayaklarıyla güç vererek, eski bir dikiş makineleri gibi kullanıyorlardı. Benjamin Franklin’in de bir tane sahip olduğu söyleniyor, ancak cihazın sınırlı bir kitleye hitap ettiği görülüyor.
2. Uyku verandaları
Serin kalmaya ilgi duyan başka bir ABD başkanı da William Howard Taft’tı. 1910 yılında Beyaz Saray’ın çatısına bir “uyku verandası” inşa ettirdi. 20. yüzyılın başlarında popüler olan bu sineklikli verandalar, sıcak havalarda serin bir yerde uyumayı sağlamanın yanı sıra sağlık açısından birçok fayda sunduğuna inanılan taze havaya erişim sağlıyordu.
3. Kanvas tente gölgelikler
Klimanın icadından önce ünlü binaların fotoğraflarına bakarsanız neredeyse her pencerenin üzerinde tentelerin bulunduğunu fark edersiniz. Antik çağlara kadar uzanan geçmişiyle tenteler, güneşin sıcaklığını uzak tutmak için gereken gölgeyi sağlıyordu. 19. yüzyılın ikinci yarısında, yeni renkler ve desenler kanvas tenteleri sadece gerekli bir araç olmaktan çıkararak, evlerin önemli bir dekoratif özelliği haline getirdi.
4. DogTrot evleri
19. yüzyılda popüler olan dogtrot kerpiç kulübeler, kavurucu sıcaklarda iç alanı serin tutuyordu. Evin ortasındaki geçit, rüzgarı dağıtıyor aynı zamanda dinlenme yeri ve mutfak gibi alanları birbirinden ayırıyordu. Özellikle mutfak ve yatak odası gibi evin en sıcak bölümleri bu geçit sayesinde serinliyordu.
5. Punkahlar
İngilizler Hindistan’a ilk gittiklerinde kan emici sivrisinekler, baharatlı yiyecekler ve sıcak havalar gibi pek çok yabancı şeye uyum sağlamak zorunda kaldı. Ama alışamadıkları tek şey sıcaklıktı. Bu el ile çalışan tavan vantilatörleri, sömürge Hindistan’ında zengin İngilizlerin vazgeçilmezi olmuştu. Elit kesim, punkahları inşa etmesi ve çalıştırması için köle tutuyordu. Ve bu ilkel aletin yarattığı tatlı esinti altında rahatça uyuyabiliyorlardı.
6. Taze ayran
Ayran sadece bizim ülkemize ait bir içecek değil. Hindistan’da yaşayanlar, ülkenin yakıcı sıcağında serinlemek için taze ayran içiyor. Günümüzde bile, Güneydoğu Asya’da ve dünya genelinde birçok göçmen toplumda çeşitli baharatlı ayran çeşitleri olan chaas (ya da doogh) tüketiliyor.
7. Basınç üfleyicileri/buz odaları
1880’lerde ve 90’larda yaşamak gerçekten zorlayıcı bir deneyim olmalıydı. Şimdilerde tek bir tuşla odalarımızın sıcaklığını istediğimiz dereceye ayarlayabiliyoruz. Ancak o yıllarda biraz daha zahmet çekmek gerekiyordu. Mühendisler, iç alanlara dışarıdan hava getiren bazı düzenekler inşa etmeye çalıştılar. Bu hava yeraltı mahzenlerinden geliyor sonra buz dolu odalardan geçirilerek, New York’un Broadway ve 13. Sokak’taki şık tiyatrolarının zeminindeki vantuzlar aracılığıyla dışarı atılıyordu.
8. Sürme pencere
Tarihte serinlemek için hayranlık uyandıran birçok yöntem bulunmuştu. Sürme pencereler, diğerlerinin aksine, hem üstten hem de alttan açılabilir; bu da daha serin havanın alttan içeri akmasına ve sıcak havanın ise üstten dışarı itilmesine olanak sağlar.
