Tsunami dendiğinde aklınıza kocaman dalgalar, su altında kalmış şehirler geliyor değil mi? Ancak deprem, toprak kayması ve volkanik hareketlerin sebep olduğu dalgalar olarak tanımlanan tsunamilerin çoğu fark edilmeden geçer gider. Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’ne (NOAA) göre çoğumuza korkunç gelen bu dalgaların boyu genellikle birkaç santimin üzerine çıkmaz. Ancak tetikleyici olay yeterince güçlüyse bu doğal afetin sonucu felaket olabilir. En güçlü tsunamiler, açık okyanusta yaşanır, jet uçakları kadar hızlı hareket eder ve bir gökdelen boyutuna kadar ulaşır. Megatsunami adı verilen bu korkunç dalga karaya ulaştığında ise tüm şehri dakikalar içerisinde yok edebilir. Dünyadaki en büyük 8 tsunamiyi birlikte inceleyelim.
1. Karrat Fiyordu, Grönland | 89 metre
Grönland’da nadiren tsunami yaşanır, ancak bu adada 2017 yılında dünyanın en büyük megatsunamilerinden biri yaşandı. Karrat Fiyordu’ndaki toprak kayması, 17 Haziran’da balıkçı köyü Nuugaatsiaq’a 89 metrelik bir dalganın vurmasına neden oldu. Bu doğal felakette 4 kişi hayatını kaybetti ve 11 bina okyanusun altında kaldı. Uzmanlar bu olayın buzulların erimesi nedeniyle tetiklendiğini düşünüyor. Ne yazık ki, Karrat Fiyordu’nun çevresindeki dağlar hâlâ istikrarsız ve Grönland gelecekte heyelandan kaynaklanan daha büyük tsunamiler yaşayabilir.
2. Ambon Adası, Endonezya | 99 metre
Endonezya’da detaylı bir şekilde belgelenen ilk megatsunami, aynı zamanda dünya tarihindeki en büyük tsunamilerden biri. 17 Şubat 1674’te Banda Denizi’ndeki Maluku Adasında büyük bir deprem yaşandı. Bu sismik olay Ambon Adası’na 99 metrelik bir dalganın vurmasına ve 200’den fazla insanın ölmesine neden oldu. Hitu Yarımadası’nın kıyı tepesine ulaşan su seviyesi 30 metreyi gördü.
3. Lituya Körfezi, Alaska | 120 metre
Alaska’nın güneydoğusunda T şeklindeki fiyordu vuran bu megatsunamiye toprak kaymasının neden olduğu düşünülüyor. Ağaçların halka sayıları ve işaretleri kontrol edildiğinde bu felaketin 1853’ün sonları veya 1854’ün başlarında meydana geldiği ve tsunaminin 100 metre yüksekliğe ulaştığı ortaya çıktı. Lituya Körfezi’nde tarih boyunca çok sayıda megastunamisin yaşanmıştır. Dik duvarları ve Fairweather fay hattına yakınlığı bu durumun en önemli nedenlerindendir.
4. Lituya Körfezi, Alaska | 149 metre
27 Ekim 1936’te Lituya Körfezi’nin ikinci en büyük tsunamisi yaşandı. Görgü tanıklarının ifadesine göre, Crillon Inlet’ten 35 km hızla gelen üç dev dalga körfezi vurdu. Bu dalgaların en büyüğü 149 metreye kadar ulaştı. Uzmanlar, 1936 tsunamisine neyin sebep olduğundan hala emin değil, ancak su altında yaşanan kaya kaymasının sebeplerden biri olabileceği düşünülüyor.
5. Icy Bay, Alaska | 71 metre
Alaska’daki Icy Bay’in ücra fiyortu 17 Ekim 2015’te bir megatsunamiye tanık oldu. Bir heyelanın ardından gelen 633 metrelik dalga, Wrangell St.-Elias Ulusal Parkı ve Koruma Alanı’ndan 18,129.916 metrekarelik ormanı yerle bir etti. Neyse ki, can kaybı yaşanmadı. Yukarıda bahsettiğimiz Lituya Körfezi gibi, Icy Bay’de geri çekilen bir buzul tarafından oyulmuş dik duvarlara sahiptir. Bu sebeple bölgede de sık sık tsunami meydana gelir.
6. Vajont Barajı, İtalya | 235 metre
Listedeki diğer tsunamilerin aksine bu felakete insanlar sebep oldu. 1960’ta tamamlanan ve o sırada dünyanın en yüksek barajı olan Kuzey İtalya’daki Vajont barajı çevredeki doğaya zarar vermişti. Yakındaki Toc Dağı’nın yüzü çatlamaya başladı ve 9 Ekim 1963’te dağın baraja doğru olan eğimindeki toprak aşağıdaki rezervuara çöktü. Heyelan, Piave vadisindeki birkaç köyü 15 dakika içinde yok eden bir tsunamiyi tetikledi. Trajedide 2000’den fazla kişi hayatını kaybetti. 235 metre yüksekliğe ulaşan Vajont barajı megatsunamisi, tarihin en büyük dalgaları arasında ve şimdiye kadarki en ölümcül insan yapımı çevre felaketlerinden birisi.
7. St. Helens Dağı, Washington | 249 metre
18 Mayıs 1980’de Washington St. Helens Dağı’nın patlamasına neden olan deprem, aynı zamanda bir megatsunamiyi de beraberinde getirdi. Deprem, yanardağın kuzey kısmının parçalanmasına neden oldu. Parçalanan kısım Spirit Gölü’ne düştü. Felaketin ardından gelen neredeyse 250 metrelik tsunami dünyanın üçüncü en büyük dalgası olarak tarihe geçti.
8. Lituya Körfezi, Alaska | 524 metre
9 Temmuz 1958’de Alaska’nın Lituya Körfezi, şimdiye kadar kaydedilen en büyük megatsunami’ye şahit oldu. Fairweather fayında meydana gelen 7.8 büyüklüğündeki deprem 90 milyon ton kayayı körfeze fırlattı. Bu kayaların neden olduğu 524 metrelik dalga 5 kişinin ölümüne sebep oldu.
