Brütalizm, 20. yüzyılın en etkili mimari akımlarından biriydi. Ham beton, büyük ölçekli şekiller ve dokulu yüzeyler ile karakterize edilen brütalist mimari, o dönemler dünyanın çoğu bölgesindeki mimarlar tarafından benimsenmişti. Ancak özel ilgi gösteren bir bölge vardı ki, burası da Sovyetler Birliği’ydi. Letonya’daki Riga’dan Rusya’nın doğusundaki Vladivostok’a kadar birçok eski Sovyet şehri, günümüzde halâ bu mimari akımın izlerini taşıyor. Kruşçevkalar veya Brejnevkalar olarak da bilinen bu yapılar, kimileri tarafından Komünist dönemin talihsiz mirası olarak görülse de içlerinde oldukça eşsiz ve hatta tuhaf eserler görmek mümkün. İşte, Sovyet brütalist mimarisi ve en çarpıcı örnekleri…
Brütalist mimari nedir?
Sovyetler döneminde inşa edilen brütalist yapıları incelemeden önce brütalist mimarinin ne olduğunu tanımlamak faydalı olacaktır. Brütalist mimari, aslında 1950’lerde Birleşik Krallık’ta savaş sonrası yeniden inşa projeleri sırasında ortaya çıkmış mimari bir üsluptur.
Brütalist binalarda dekoratif tasarımlar yerine yapı malzemeleri genellikle çıplak bir şekilde kullanılır. Köşeli geometrik şekiller, açıkta kalan ve genellikle boyanmamış olan betonlar bu akımın en karakteristik özellikleridir. Aynı zamanda yapıda tek bir renk kullanmak da neredeyse tüm brütalist tarzı binaların ortak noktasıdır.
1970’lere kadar popülerliğini koruyan brütalizm, daha çok üniversiteler, kütüphaneler, mahkemeler ve belediye binalarının yapımında tercih edildi. İngiltere’den Fransa’ya, Doğu Avrupa’dan Amerika’ya kadar dünyanın birçok bölgesinde ilgi gören akım, en çok da Sovyetler Birliği tarafından benimsendi.
70’li yıllara gelindiğinde ise totaliterlik ile ilişkilendirilmesi ve insanlar tarafından ruhsuz bulunması sebebiyle popülaritesini kaybetti. Gelin şimdi, Sovyetler Birliği döneminde inşa edilen ve brütalist mimarinin izlerini taşıyan o eşsiz yapılara birlikte göz atalım…
Gürcistan Bankası, Tiflis/Gürcistan
1975 yılında açılan bu bina, Gürcistan’ın başkenti Tiflis’teki en ikonik Sovyet yapılarından biridir. Karayolu Bakanlığı’na hizmet vermesi için açılsa da 2007 yılından itibaren Gürcitan Bankası’nın ana merkezi oldu.
Kurpaty Health Resort, Yalta/Kırım Özerk Cumhuriyeti
Ufo’yu andıran bu yapı, 1985 yılında Yalta’da inşa edilmiş bir sanatoryum. Dönemin Moskova’sı, hastaların dinlenebilmesi ve iyileştirilebilmesi için SSCB geneline bu sanatoryumlardan yüzlercesini inşa ettirmişti. Kurpaty de dahil olmak üzere o zamanlar sanatoryum amacıyla yapılan binaların çoğu günümüzde halen kullanılıyor.
Rusya Devlet Robotik ve Teknik Sibernetik Bilim Merkezi, Saint Petersburg/Rusya
Robotik ve Teknik Sibernetik Enstitüsü, Rusya’nın en büyük ve en önemli araştırma merkezlerinden biri. Uzay yarışları sırasında elde edilen birçok başarıyı simgeleyen yapı, aynı zamanda brütalist mimarinin en iyi örnekleri arasında gösteriliyor.
Özbekistan Devlet Tarih Müzesi, Taşkent/Özbekistan
Sovyet mimarisi, bazen eşsiz brütalist yapılar ortaya çıkarabilmek için yerel stillerden de faydalanırdı. Bu durum, mimarilerinde düzenli olarak karmaşık desenler ve parlak renkler kullanan Orta Asya Cumhuriyetlerinde özellikle yaygındı. 1970 yılında inşa edilen Özbekistan Devlet Tarih Müzesi buna güzel bir örnektir.
Devlet Sirki, Kişinev/Moldova
1982 yılında açılan Kişinev Sirki, Moldova’nın en büyük eğlence mekânıydı. SSCB’nin dağılması ve hemen ardından gelen ekonomik kriz, bu binanın 2004 -2014 yılları arasında kullanılamamasına neden oldu. Günümüzde ise uzun bir restorasyon projesinin ardından bazı bölümleri kullanıma açıldı.
Linnahall, Tallinn/Estonya
Bu anıtsal beton yapı, 1980 Olimpiyat Oyunları için tasarlanmıştı. Moskova’da yelken etkinliğinin düzenlenmesi için uygun bir mekân olmadığından, bu görev günümüz Estonya’sının Tallinn şehrine düşmüştü. Daha sonraları konser alanı olarak kullanılan yapı, halen helikopter pisti ve küçük bir limana sahip.
Konser ve Spor Sarayı, Vilnius/Litvanya
1971 yılında inşa edilen Vilnius Konser ve Spor Sarayı, brütalist mimarinin en tanınmış örnekleri arasında yer alıyor. Saray, 1991 yılında yeniden bağımsızlık mücadelesi sırasında Sovyet birlikleri tarafından öldürülen 13 Litvanyalının halka açık cenaze törenine ev sahipliği yaptı. 2004’ten beri terk edilmiş durumda olan binanın geleceği ise henüz belirsiz.
Sovyetler Evi, Kaliningrad/Rusya
Sovyetler Evi binası, Kaliningrad şehrinin tam merkezinde yer alıyor. Brütalizmin önemli örneklerinden biri olan bu binanın inşasına 1970 yılında başlandı ancak bütçe problemleri nedeniyle yapımı 1985 yılında durduruldu.
Bu içeriğimiz de ilginizi çekebilir:
Zvartnots Havalimanı, Erivan/Ermenistan
Zvartnots havalimanı, komünist yetkililer tarafından 1961 yılında açıldı ancak ikonik olan parçası “Terminal One” 1980’de inşa edildi. Yıllar boyunca üst düzey Kremlin yetkililerine ev sahipliği yapan havalimanı, geç Sovyet döneminde lüksün zirvesini temsil ediyordu.
Bu içeriğimiz de ilginizi çekebilir:
Modern Mimarinin En Güzel Örnekleri Arasında Gösterilen 10 Bina
Kaynak: 1
