Sosyal deney söz grubunu mobilize ettiğimiz şu çağda ne tür etkilerin ortaya çıkabileceğini düşündük mü hiç?
Şan, şöhret sahibi olmak, üne kavuşmak, sosyal statü elde etmenin anahtarı durumunda. Bu anahtarın açtığı kapılar belki şatafata, belki paraya belki de siyasal bir çıkara ya da kariyer basamaklarını üçer beşer çıkan yüksek bir merdivene doğru açılabiliyor. Belki bu sayılanların bazıları birlikte hatta belki hepsi birden amaç haline gelebiliyor. Durumun şartlarına göre değişebilen bir tablo.
Yeni dünya düzeninde ünlü olmanın en ucuz ve basit yöntemi ise sosyal medya. Kategorisel bakıldığında Z kuşağının teknolojinin ve dolayısıyla sosyal medyanın içinde doğması, bu kategorideki yaş gruplarının daha dikkat çekici olduğunu göstermeye yetiyor.
Sosyal deney ise belirli şartlar altında oluşturulan soruların cevaplarını bulmak adına yaratılan duruma karşı insanların tepkilerini incelemeye layık bulan bir kavram. Yani, bir kurgu yaratılıyor ve topluma genelleme amacı olsun olmasın hedefteki deneklerin mevcut duruma karşı tepkilerini ortaya koyuyor sosyal deneyler.
Ve karşınızdaki bu yazı da sosyal deney başlığı altında özellikle gençlerin son dönemdeki popüler olma, şöhretin tadına varma çabasını içeriyor. Toplumsal açıdan tehlikeli olabilecek sonuçlarına dair küçük bir balans ayarı…
Sosyal deney çılgınlığı
YouTube’de binlerce takipçiye sahip birçok hesaptan paylaşılan ve bununla birlikte diğer sosyal medya kanallarında milyonlara ulaşan onlarca sözde sosyal deney görüntüleri artmaya devam ediyor. Ünlü olmaya bağlı olarak para kazanmanın da çok daha az zahmetli yöntemi “sosyal deneycilik” hakkında uzman görüşü ciddi uyarılar sunuyor.
Sosyal deney donanım gerektiriyor
Bilimsel bir yöntem olan sosyal deney, uygulayıcılarının bir donanıma sahip olması şartıyla anlam taşıyabiliyor. Aksi halde popüler kültür ekseninde çıkar elde etme aracına dönüşür. Dolayısıyla sosyal deney başlığını taşıyan içerikler nitelik değiştireceğinden farklı türden içeriklere doğru evrilir.
Hedef kitlenin tepkisini ortaya koymayı amaçlayan sosyal deney, amacına ulaşmak adına bilimsel bir eğitim sürecinin varlığını gerektiriyor. Konunun uzmanı olmayan kişilerce gerçekleştirilen sözde sosyal deneyler bu örüntüye yakın durmuyor.
Sosyal deney adı verilen bu tip içerikler güven sorunu yaratabiliyor
Konunun asıl uzmanlarına göre eline kamerasını alan, rol yapmayı bilen herkesçe gerçekleştirilen ve yayımlanan sözde sosyal deney videoları güvensizlik yaratabiliyor.
Toplumu bir arada tutan önemli bileşenlerden biri şüphesiz güven meselesi. Güven duygusu, bireyler arası ilişkiden kurumlar arası ilişkilere kadar her açıdan önemli.
Söz konusu sözde deneyler ise yayılmakla birlikte güven duygusunu yok etme potansiyeli taşıyor. Çünkü samimi duygularla yardımda bulunan “denekler” sonrasında bunun bir sosyal deney olduğunu öğreniyor. Deneklerle birlikte toplumun geniş bir kesimi bu videoları izliyor ve yardıma ihtiyaç duyduğunu düşündüğü birine ya da birilerine yardım etmesi gerektiğinde bir sosyal deneyin parçası olabileceğini düşünme olasılığına sahip. Ya bu bir sosyal deneyse?
Bu tür içeriklerde yer aldığını düşünen birey, göstermelik duyarlılık sergileyebiliyor
İçtenlikle yoğrulan yardımlar sosyal deney çılgınlığının artmasıyla rol kesmelere evrilebiliyor. İçinde yaşadığı herhangi bir durumu bu şekilde yorumlayan ve role soyunan bireyler yardım etme amacında değil, rol kapma telaşında olabiliyor. Basit gözüken bu durum da bir soruna dönüşüyor aslında çünkü hepimiz sağlıklı bireyler olmaktansa hastalıklı bir toplumun parçaları olma hevesini taşımaya başlıyoruz böylece.
Yazıyla ve sözle kısaca anlatılabilecek sözde sosyal deneylerin zararları etkileri düşünüldüğünde oldukça ciddi bir boyutun var olduğunu ortaya koyuyor.
Bireysel tehditler
Videolara konu olan deneklerin kim olduğunun anlaşılması güvenlik endişesini de beraberinde getiriyor. Bunun sebebi deneğin videoda yer aldığının anlaşılması üzerine ailesinden ya da etrafından gelebilecek herhangi bir tehdit, saldırı vs…
Deneğin teşhir edilmesi kişisel güvenliğe dair dair dertler açabilir. Hiç basite alınabilecek bir varsayım değil.
Zamirlerle oynayan arkadaş
“Benimkini yer misiniz?” Farklı kanallardaki farklı hesaplarda yer alan içeriklerde kızlara yaklaşan bir delikanlılar böyle bir soru soruyor. “Benimkini yer misiniz?”Türkçe açısında oldukça doğal ancak toplumun bakış açısıyla şekillenen algı nedeniyle ortaya çıkan anlam RTÜK’tekilerle birlikte bizi de kızdıracak cinsten.
Videolarda “aç yiyelim” diyenlere cebinden bir ürün çıkaran “delikanlılar” orada söyledikleri gibi kendi üretimleri olan markayı pazarlamaktan uzak bir görüntü çiziyorlar. Çünkü asıl amaç malum; video sayesinde dikkat çekmek, ünlü olmak.Bu başlıkta birçok kanalda birçok içerik hazırlanmış. Seç beğen al…
Sokakta mastürbasyon yapan gencin sosyal deneyi
Arkası dönük iki büklüm olan gencin yaratmak istediği görüntü aşikar. Sokak ortasında mastürbasyon yaptığı sanılsın istiyor. Tepkilere geçmeksizin, sosyal deneyi önemsediğini iddia eden arkadaşımız tepkilerini sözde incelediği kişilerin yüzlerini saklamaktan imtina ediyor.
Aynı hesabın sahibi zengin çocuğu rolüyle 18 yaşında bir kız ile deneyimlediğini iddia ettiği videoda sesini dinlediğimiz deneğin yüzünü göstermese bile ismini yazmaktan geri kalmıyor.
Sosyal deneylerde hassas konular da seçilebiliyor
Bu video duygusal örüntülerle oluşturulmuş bir içerik. Telefonu deneklere uzatan ekip üyesi babasının şehit edildiğini öğreniyor. Bu haberi vermek de deneklere düşüyor.
Şehitlik ve ölüm gibi toplumsal tabanda hassas yaklaşılan konular da içeriği hazırlayıp bu sözde deneyi yapanların kazanında malzeme olabiliyor.
Sosyal deney öcü değil
Sayısını çoğaltabileceğimiz örnekler bu deneylerin olası olumsuz sonuçlarından ya da sosyal deney amacını taşıyan samimi içeriklerden bahsetme amacını taşımıyor. Aynı şekilde yukarıdaki örnekler de herhangi bir karalama amacını taşımıyor. Fakat çekilen her video sosyal deney başlığının kullanılmasına karşın bu amaçtan oldukça uzak içerikler olarak karşımıza çıkıyor. Ancak gelir elde etme, popüler olma gibi suni amaçlarla oluşturulan içerikler bireysel ve toplumsal nitelikte birtakım sonuçlara yol açabilme potansiyeli taşıdığından konunun iyi anlaşılması gerekiyor. Sokak jargonuyla söylemek gerekirse, duyar kasan eylemlerden kaçmak ve yaratıcılığı kullanarak aynı geliri elde edebilecek farklı türden içeriklere yönelmek iyi bir fikir olabilir.
Belki de sosyal deney yaptığını iddia eden popülist arkadaşlara bir “sosyal deneyin” parçası olma şansı verilebilir. Haberleri olmadan.
