Dünyanın hemen hemen her yerinde fay hatları mevcut. Bu fay hatlarının hareket etmesi ya da kırılması sonucu ise depremler meydana geliyor. Zaman zaman şiddetli olabilen ve tahribatlara yol açan depremler çoğu zaman ise insanların hissedemeyeceği kadar düşük şiddetli oluyor. Dün Silivri açıklarında meydana gelen 5.7 büyüklüğündeki depremin ardından 100’ü aşkın artçı deprem oldu. Biz bunların yalnızca birkaç tanesi hissettik. Ancak biz hissetmesek de depremler ölçümleniyor ve inceleniyor. Depremlerin büyüklüklerini ölçmek için Richter ölçeği kullanılıyor. Peki Richter ölçeği nedir, Richter ölçeği nasıl çalışır ve bize deprem hakkında hangi bilgileri verir?
Richter ölçeği, 1935 yılında Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nde çalışan Charles Francis Richter ve Beno Gutenberg adlı iki araştırmacı tarafından geliştirilen matematiksel bir formüldür
Richter ölçeği, dünya genelinde meydana gelen depremlerin aletsel büyüklüklerini ve sarsıntı oranını belirler ve sınıflara ayırır
Richter ölçeği’nün formülü “ML=log(A/A0(δ))” dir. Bu formüle göre depremin büyüklüğü hesaplanır ve sanıldığının aksine depremin büyüklüğünün 1 birim artması aslında 1 birim olarak hesaplanmaz
Bu formülde ML depremin şiddetini, A Wood-Anderson sismografının maksimum sapmasını, A0(δ) ise depremin merkezinin uzaklığına bağlı olarak değişen bir fonksiyonu ifade eder. Şiddet hesaplama formülü 10 tabanlı bir logaritma içerdiği için depremin şiddetinin Richter ölçeğine göre 1 birim artması gerçek şiddetinin on katına çıkması anlamına gelir. Ölçeğin geliştirildiği zamandaki teknolojilerle ancak 3 ve daha büyük şiddetteki depremler ölçülebilmesine rağmen, aslında ölçeğin alt sınırı yoktur. Hatta günümüzde var olan hassas sismograflarla Richter ölçeğine göre değeri negatif olan depremleri bile belirlemek mümkündür.
Daha basit şekilde ifade edecek olursak; Richter ölçeğine göre 6 büyüklüğündeki bir depremin 7 büyüklüğüne çıkması o depremin gerçek büyüklüğünün 10 katına çıkması anlamına gelir
Bu da 4.4 büyüklüğündeki depremi neden yoğun hissetmeyip 5.6 ile sarsıldığımızı açıklıyor. Öte yandan Richter ölçeğinin bir alt sınırı olmamasına rağmen, üst sınırı vardır
Büyüklüğü 8’den fazla olan depremler Richter ölçeği ile ölçülemez. Onlar için farklı ölçekler kullanılır
Peki, depremin büyüklüğü, şiddeti ve gücü arasındaki farklar nelerdir? Richter ölçeğine göre depremin gücü nasıl hesaplanır?
Öncelikle; deprem sonrasında açıklanan 5.6, 4.2, 3.9 gibi rakamlar bize depremin büyüklüğünü verir. Magnitüd (büyüklük) depremin kaynağında açığa çıkan enerjinin bir ölçüsüdür
Şiddet ise, depremin yapılar ve insanlar üzerinde yarattığı etki için kullanılan bir sözcük
Depremin gücü; deprem sırasında açığa çıkan enerjidir. Bu miktar ise Richter ölçeğinde deprem sırasında salınan enerjinin patlayıcılar cinsinden miktarına göre belirlenir
Örneğin; 2 büyüklüğündeki bir depremde 56 kilogram patlayıcının yaratacağı etkiye eşdeğer bir enerji açığa çıkar. Ancak alan geniş olduğundan biz bunu hissetmeyiz.
Richter ölçeğine göre; depremlerin büyüklüğünün bir birim artmasının aslında 10 kat artması olduğunu söylemiştik. Ölçeğe göre depremlerin gücü de 30’un katları şeklinde artar
Yani, 7 büyüklüğündeki bir deprem 6 büyüklüğündeki depremden 10 kat büyük ama 30 kat güçlüdür. Bu depremde 30 kat daha fazla enerji açığa çıkar. Bu da daha büyük bir etki anlamına gelir.
