Tüm gün boyunca bilgisayar başında çalıştığınızda gözlerinizin ve boynunuzun ağrıdığından, bacaklarınızın uyuştuğundan şikayet edersiniz. Bütün gün ayakta olmayı gerektiren bir meslek icra ettiğinizde ise ayaklarınıza kara sular indiğinden dem vurursunuz. Eğer bir öğrenciyseniz ve gününüz not tutmakla geçiyorsa mogigraphia yani yazar krampı olarak bilinen rahatsızlıktan muzdarip olmanız muhtemel. Ancak bu tür şikayetler, insanların tarihte yaşadığı daha tuhaf, tehlikeli ve nahoş mesleki tehlike ve rahatsızlıkların bazıları ile karşılaştırıldığında hiçbir şey değildir. İşte birbirinden ilginç meslek hastalıkları ve kökenleri…
1. Baker kisti
İngilizcede “Baker’s knee” şeklinde adlandırılan bu hastalığın adı 19. yüzyıla kadar uzanıyor. William Morrant Baker adlı bir cerrah tarafından tanımlanan hastalık, 19. yüzyıldan kalma bir sözlüğe göre “K harfinin sağ tarafına çok benzeyene kadar” bacakların içe doğru bükülmesine neden olan iskeletsel bir durumu ifade ediyor.
Baker kisti, bir zamanlar ağır ekmek sepetlerini taşırken tüm ağırlıklarını sadece tek ayak üzerine koymak zorunda kalan fırıncılar arasında yaygındı.
2. Şoför kırığı (Hutchinson kırığı)
Bu hastalık, adını eskiden arabaların dıştan krankla çalıştırılması sırasında yaşanan çarpma etkisinden alıyor. Eskiden arabalar el kranklıydı ve araba krankın çevrilmesiyle çalıştırılıyordu. Bu sırada krankın elden kayıp geri sarıldığı esnada el bileğine çarpması, bölgede ağrılı bir kırık oluşturuyordu. Böylece bu hastalık, meslek hastalıkları tarihine “şoför kırığı” adıyla geçmiş oldu.
3. Baca süpürme kanseri
Sanayileşmeyle birlikte nüfusun artması ve bacalı evlerin yaygınlaşması bazı ülkelerde “baca temizleyicileri”ne olan rağbeti artırdı. Ancak ne yazık ki temizleyici olarak kimi zaman çocuklar kimi zaman erkekler seçiliyor ve bacanın içine girerek kirlerden arındırması bekleniyordu. Bu işlem ise bacadaki kurumlarda bulunan kanserojen maddelerin temizliği yapan kişinin vücudunda ölümcül ve ağrılı bir kanser oluşturuyordu. Ardından 1803’de baca süpürme makinesinin icadıyla pek çok baca temizleyicisinin akıbeti iyiye gitti.
4. İnfrapatellar bursit namı diğer “din adamının dizi” hastalığı
Meslek hastalıkları deyince genelde bedenin ağır şekilde çalıştırılmasından kaynaklı hastalıklar akla gelse de bunlar dışında bir tanesi epey ilginç: din adamının dizi hastalığı. Vücutta bazı eklem yerlerinde bulunan “bursa” adı verilen içi sıvıyla dolu keseciklerin ağrılı iltihaplanması sonucu “bursit” denilen bir hastalık meydana gelir. Hastalığın başka formu olan infrapatellar bursitte ise etkilenen bölge, diz kapağının hemen altındaki keseciklerdir. Bu hastalığa daha çok din adamları yakalanır. Çünkü dizlerinin üzerine çöküp dua ederek vücudunun bütün ağırlığını dizlerine verirler. Bu yüzden bu hastalığa “din adamının dizi” adı verilir.
5. Ayakkabıcı femuru
Bu hastalığı genelde el yapımı ayakkabı üreten kişiler yaşar. Bir ömür boyu her gün kucağınızda ayakkabı tabanlarını çekiçlerseniz uyluk kemiklerinizde düzinelerce küçük, ağrısız kırılma meydana gelir. Vücut, bu tür küçük kırıkları basitçe daha fazla kemiği yeniden üreterek iyileştirmekten çok daha fazlasına sahiptir fakat bunu onlarca yıllık çalışma boyunca sürekli yaptığında “ayakkabıcı femuru” adı verilen kötü görünümlü bir kemik büyümesi hastalığı ortaya çıkar.
6. Kemancı boynu
Çok fazla keman çalmak, kemanın dayandığı boyun kısmında lokalize bir iltihaplanmaya neden olabilir, bu durum “kemancı boynu” olarak adlandırılır. Bu durum çoğunlukla sürtünme ve basınçtan kaynaklanır ancak tedavi edilmediği takdirde hoş olmayan sonuçlara yol açabilen bakteriyel veya mantar enfeksiyonlarına davetiye çıkarabilir. Özellikle eski kemanlar bu hastalığa daha çok sebep oluyor.
7. Avcı başparmağı
Bu hastalık, kemiği başparmağın tabanındaki elin geri kalanına bağlayan bağ olan ulnar kollateral bağdaki hasardan kaynaklanır. Hastalık, ilk olarak 1950’lerde İskoç avcıların tavşanların boyunlarını baş ve işaret parmakları arasında kırdıkları için çeşitli sorunlar yaşamaları sonucunda ortaya çıktı. Ulnar kollateral bağa baskı uygulanması sonucunda bağ yırtılır ve ağrılı bir yaralanma meydana gelir.
8. Cam üfleyici kataraktı
Camı veya erimiş metali bir fırında ısıtmak, koruyucu gözlüğün olmadığı eski zamanlarda cam üfleyicilerinin gözleri tarafından emiliyordu ve bu işlem sırasında kişi ufak miktarda da olsa radyasyona maruz kalıyordu. Bu radyasyon ise “cam üfleyici kataraktı” denilen bir hastalığı ortaya çıkardı. Aynı durum bir zamanlar demirciler ve dökümhane işçileri arasında da yaygındı.
9. Şapkacı titremesi
19. yüzyılda, şapka yapımında kullanılan keçenin üretiminde cıva nitrat kullanıldı ve bu, şapkacıların cıva buharlarına uzun süre maruz kalma riski taşıdığı anlamına geliyordu. Cıva buharı ise nihayetinde “şapkacı titremesi” olarak bilinen kronik kas titremesi de dahil olmak üzere her türlü fiziksel ve psikolojik soruna neden olabiliyordu 🎩. Ancak hastalık şapkaların yapımı sırasında cıvadan etkilenen kişilerle birlikte ortaya çıktığı için daha çok “şapkacı titremesi” şeklinde anılıyor.
10. Hizmetçi dizi hastalığı
Viktorya dönemi evlerindeki hizmetçiler, vakitlerinin çoğunu sert Viktorya dönemi döşemelerinde diz çökerek geçirirlerdi. Bu genellikle prepatellar bursit veya “hizmetçi dizi” adı verilen bir duruma neden olabilir. “Din adamı dizi”ne benzese de “hizmetçi dizi” daha çok diz kapağının ön kısmını yastıklayan bursa iltihabına verilen bir isimdir.
11. Ressam hastalığı
Az önce bahsettiğimiz şapkacı titremesinde nasıl ki cıva buharı şapkacılara zarar veriyorsa ressam hastalığında da boyada kullanılan kurşun, ona maruz kalan kişide kronik kabızlığa yol açıyordu. Bu o kadar kötüleşebiliyordu ki colica pictorum denilen ağrılı bir sindirim rahatsızlığına neden olabiliyordu. Bu hastalığa sadece ressamlar değil boya üreticileri de yakalanabiliyordu.
Kurşun zehirlenmesinin bir türü olan bu hastalık, İngiltere’nin uzak güneybatısındaki Devon’daki bazı insanların 17. yüzyılda yerel elma şarabı preslerinde kullanılan kurşuna yakalandıktan sonra bir süre “Devonshire kolik” olarak da adlandırıldı.
12. Öğrenci dirseği
Tıpta olekranon bursit ismiyle bilinen “öğrenci hastalığı” dirseğin dış noktası olan olekranonun iltihaplanması sonucu oluşur. Okurken veya ders çalışırken masalara yaslanmanın yarattığı baskı, bu hastalığa davetiye çıkarır. Kimi zaman “madenci dirseği” ya da “tesisatçı dirseği” olarak bilinse de en çok “öğrenci dirseği” ismiyle bilinir.
13. Terzi bunyonu
Bunyon, ayak kenarında oluşan kemikli yumruya verilen addır. Terzi bunyonu ise küçük parmağın dibindeki kemiğin iltihaplanmasıdır. Sert ve çoğu zaman çok ağrılı bir büyümenin ortaya çıkmasına neden olur. Bu durum, kimi zaman saatlerce yerde bağdaş kurarak kumaşlarıyla çalışan terzilerde yaygın olarak görülüyordu. Bağdaş kurma esnasında bunyonun yere uzun süre baskı yapması, bu hastalığı ortaya çıkarıyordu.
14. Tromboncu akciğeri
Müzisyenler de zaman zaman iş hastalıkları yaşayabiliyor ancak bu hastalık biraz ilginç! Aşırı duyarlılık pnömonisi, bakterilerle dolu toz, buhar veya havayı solumaktan kaynaklanan akciğer iltihabı için her şeyi kapsayan tıbbi bir terimdir ve bu bakteriler pirinçten yapılmış bir aletin içinden geliyorsa “tromboncu akciğeri”ne yakalanmışsınız demektir. Tabii hastalığın nadir görüldüğünü düşünüp kendinizi yalnız hissetmeyin çünkü benzer sorunlarla karşılaşan pek çok kişi var: “sauna işçisi akciğeri”, “güvercin yetiştiricisi akciğeri”, “peynir yıkayıcısı akciğeri” gibi…
15. Korno çalgıcısı felci
Müzisyenlerin yakalandığı meslek hastalıkları arasında bir de korno çalgıcısı felci bulunuyor. Korno, çalması en zor enstürümanlardan biri. Korno, çalmak nefesin kuvvetli olmasını gerektirir. Bazı korno çalgıcılarının yüzü sinirlerinin ihtiyaç duyduğundan daha fazla hava basıncına maruz kalarak “korno çalgıcısı felci” denilen bir tür yüz felcine yakalanabilir. Trompet ve trombon çalanlar da bu hastalıktan etkilenebilir.
Bu kadar müzikten bahsetmişken “ölümüne müzik aletinin sebep olduğu kişilerin hikayesini” okumak istiyorsanız buraya tıklayabilirsiniz.
16. Dokumacı hastalığı
El dokuması halı ve kilim üreten kişilerin ne kadar zor şartlarda çalıştığını tahmin edersiniz. Sert ahşap sandalyelerde bütün gün dokuma yapmak iskiyal bursitlere, kalçadaki iskiyum kemiğini yastıklayan ve “dokumacının alt kısmı” olarak bilinen bursada ağrılı bir iltihaplanmaya neden olabilir. Bu da dokumacılar arasında yaygın bir hastalığın ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
17. Yün ayırıcı hastalığı
“Koyun kırkıcısı akciğeri” olarak da bilinen yün ayırıcı hastalığı, meslek hastalıkları listemizde yer alıyor. Bu hastalık aslında gerçek adı olan akciğer şarbonuna kıyasla kulağa çok kötü gelmiyor. İlk olarak 19. yüzyılda Yorkshire koyun kırkıcıları arasında fark edilen yün ayırıcı hastalığına, koyun yünlerinde doğal olarak oluşan bakterilerin solunması neden olur. Bu bakteriler maalesef yün ayırıcılar için bazen antrasis veya şarbonu içerir.
Kaynak: 1
