Gündelik yaşamda kullandığımız, en azından kullanımına tanık olduğumuz pek çok deyim var. Üstelik bunlardan bazıları ilk etapta kulağa hayli ilginç geliyor. Bu deyimlerimizin ardında ise çoğu zaman şaşırtıcı hikayeler, söylenceler efsaneler yer alıyor. İşte bu yazımıza konu olan Hanya’yı Konya’yı görmek deyimi de arkasında ilginç anlatılar bulunan deyimlerimizden biri. Türk Dil Kurumu deyimini açıklamasını “Bir işin gerçek yönünü anlayarak aklı başına gelmek, akıllanmak.” şeklinde yapıyor. Bununla birlikte deyim Hanya’yı Konya’yı anlamak ve Hanya’yı Konya’yı bilmek şeklinde de kullanılıyor. Peki, bu ilginç deyimin hikayesi ne anlatıyor? Hanya’yı Konya’yı görmek deyimi nereden geliyor? Detaylara birlikte bakalım.
Dilimizde, yüzlerce yıl öncesinden günümüze ulaşan ilginç deyimlere rastlamak mümkün. Hanya’yı Konya’yı görmek de onlardan biri
Zaman zaman Hanya’yı Konya’yı anlamak veya Hanya’yı Konya’yı bilmek şeklinde de söylenen deyim, bir işin gerçek yönünü anlayarak aklı başına gelmek, akıllanmak anlamında kullanılıyor. Peki, bu ilginç deyimin arkasına nasıl bir hikaye var?
Hanya’yı Konya’yı görmek deyiminin hikayesi ne?
Hanya
Bu soruya yanıt verebilmek için ilk önce deyimde geçen Hanya’dan bahsetmek gerekiyor. Hanya, Girit Adası’ndaki şehirlerden biri. Peki, birbirlerine yüzlerce kilometre uzaklıkta bulunan bu iki şehir nasıl oldu da bir deyimde bir araya geldi, iki şehir arasında nasıl bir bağlantı var?
Bazı rivayetlere göre Hanya’yı Konya’yı görmek deyiminin kökeninde, Osmanlı döneminde Girit’te görevlendirilen Konyalı zalim bir vali var
Anlatıya göre Konya’dan Girit’in Hanya şehrine gönderilen vali, ilk iş olarak vergileri halkın ödeyemeyeceği düzeyde artırıyor. Adanın Rum ileri gelenleri ise valinin huzuruna çıkarak Hristiyan oldukları için zaten yüklü bir vergi ödediklerini, daha fazlasını ödemeye güçleri olmadığını ifade ediyorlar. Ancak Konyalı vali acımasız, oralı olmuyor. Anlatının devamında Hanya halkının bir gece yatsı namazından çıkan zalim valiyi feci şekilde dövdüğü ifade ediliyor. İşte bu efsaneye göre yazımıza konu olan deyim tam da bu noktada ortaya çıkıyor. Hanya halkı, yediği dayağın ardından güçlükle ayağa kalkan ve evinin yolunu tutan valiye “Şimdi, Hanya’yı Konya’yı anladın mı?” şeklinde bağırıyor. Elbette deyim hakkındaki tek efsane bu değil.
Deyimin kökenleri hakkındaki bir diğer rivayet Osmanlı İmparatorluğu’nun Girit’i fethettiği dönemden kalma
Rivayete göre Girit’i ele geçirmeye çalışan Osmanlı askerlerinin karşılaştığı ilk yerleşim yeri Hanya şehrine 15-20 dakika uzaklıkta bulunan ve gönye, köşe gibi anlamlara gelen “Gonya.” Anlatıya göre deyim, ilk önce Hanya’yı Gonya’yı görmek şeklinde ortaya çıkıyor. Konya ise uzun yılların ardından Gonya’nın yerini alıyor.
Konya’nın deyimin ilk versiyonunda yer almadığını belirten başka anlatılara da rastlamak mümkün
Buna göre deyimin orijinalinde yer alan ikinci şehir Konya değil, Kandiye. Kandiye de tıpkı Hanya gibi Girit Adası’ndaki şehirlerden. Deyimin ortaya çıkmasına sebep olan şey ise her iki şehrin de birer sürgün bölgesi olması. Bununla birlikte Hanya’yı Konya’yı görmek deyiminin kökenine ışık tutan daha başka anlatılar da var. Ancak bunların hemen hepsi yukarıda bahsettiğimiz hikayelerle çeşitli benzerlikler gösteriyor.
