Dünyanın en eski tapınaklarından birini ziyaret etmek, uzak geçmişe adım atmak gibidir. İnsanlar 10.000 yılı aşkın süredir kutsal yerler inşa ediyorlar. Neyse ki tarih sevenler için bu antik yapıların çoğu günümüze kadar ulaşmayı başardı. Dünyanın en eski tapınaklarının çoğu, Orta Doğu’da ve çevresinde yer alıyor. Çünkü bu bölge en eski toplumların ve medeniyetlerin beşiği olarak bilinmekte. İşte dünyanın en eski tapınakları…
Dünyanın bilinen en eski ritüel ve inanç yeri olan Göbeklitepe, Türkiye’nin güneydoğusunda bulunan Şanlıurfa şehrinde, yani Eski Mezopotamya’da yer alıyor. UNESCO Dünya Mirası Alanı, inanılmaz hayvan ve rahip oymalarına sahip bir dizi taş daireden oluşuyor. Alman arkeolog Klaus Schmidt, 1990’ların ortalarında Göbeklitepe’de kazılara öncülük etmeye başladı. Kalıntılar o kadar geniş ki, 2008’de verdiği bir röportajda arkeologların tüm alanı kazmasının en az 50 yıl daha süreceğini söyledi.
2. Ħaġar Qim ve Mnajdra – Malta (MÖ 3700 – MÖ 3200)
Göbeklitepe kazısına kadar bu megalitik alanın dünyanın en eski tapınaklarını içerdiği düşünülüyordu: İki tarih öncesi taş tapınak Akdeniz’e bakan bir uçurumun tepesinde bulunmakta. Kapılarını, nişlerini ve apsislerini oluşturan büyük taş levhalar harika durumda. Bu nedenle Hagar Qim and Mnajdra, dünyanın en eski tapınakları arasında yer alıyor.
3. Ġgantija – Malta (MÖ 3600 – MÖ 3200)
Ggantija, Malta takımadalarında yer alan başka bir megalitik tapınaktır. Adı (Malta dilinde Ggant “dev” anlamına gelir) ve doğası gereği devasadır. Tapınaktaki taşlardan bazıları 50 ton ağırlığa ve 5 metre yüksekliğe sahiptir. Yerliler burada yaşayan devlerin hikayelerini anlatmaktadır, ancak arkeologlar kazı sırasında bulunan hayvan kemiklerinin miktarı nedeniyle tapınağın hayvan kurbanı ritüelleri için kullanıldığına inanıyorlar.
4. Tarxien Tapınakları – Malta (MÖ 3600 – MÖ 2500)
Dünyanın en eski tapınakları arasında bulunan Tarxien Tapınakları, Malta’daki megalitik alanların en büyüğüdür. Büyük alan, MÖ 3600 – MÖ 2500 yılları arasında inşa edilmiş olan dört tapınaktan oluşmaktadır. Tapınaklar, MÖ 2400 – MÖ 1500 arasında yeniden kullanılmadan önce yaklaşık 100 yıl boyunca terk edilmiştir. Arkeologlar, tapınak alanının büyük olasılıkla hayvan kurbanları da dahil olmak üzere çeşitli ritüeller için kullanıldığını düşünüyorlar..
5. Hal-Saflieni Hypogeum – Malta (MÖ 3300 – MÖ 3000)
Bu mağara benzeri nefes kesici neolitik tapınak, klostrofobisi olanlara göre değil. Büyük kireçtaşı basamakları sizi dar geçitlerden dünyanın en iyi yer altı harabelerinden birine götürüyor. Alan, arkeologların yaklaşık 7000 kişinin kalıntılarını barındırdığını öne sürdüğü bir nekropolün yanı sıra bir ibadet yeri içeriyor. İnşaatçılar 1902’de yanlışlıkla antik tapınağı keşfettiler, ancak işlerini tamamlamak için bulduklarını örtbas etmeye çalıştılar.
6. Stonehenge – Birleşik Krallık (MÖ 3000 – MÖ 2000)
Dünyanın en eski tapınakları arasında bulunan Stonehenge hakkında yıllar boyunca farklı yorumlar yapıldı. Taç giyme yeri, şifa merkezi, atalara ibadet yeri ve hatta Druid tapınağı olarak adlandırıldı. Günümüzde arkeologlar, taşların güneş ve yıldızlara göre hizalanmış bir tören tapınağı olduğunu düşünüyorlar. Bu ünlü 5000 yıllık yapı hala ziyaretçileri şaşırtıyor. Çoğu insanın bu tarihi alana sadece uzaktan bakmasına izin verilmekte. Ancak yaz ve kış gündönümlerinde pagan ziyaretçiler taşlara yaklaşabiliyorlar.
Antik Mezopotamya kralı Ur Nammu, 4000 yıl önce Ur Zigguratı’nı (Büyük Ziggurat olarak da biliniyor) inşa etti. Devasa piramit benzeri yapı, şu anda Irak’ın Zi Kar şehrinde yer alıyor. Bölgeyi gezileri sırasında ziyaret eden Antik Yunan yazar ve coğrafyacı Herodot’a göre, tapınak bir zamanlar tanrılara adanan bir türbeye ev sahipliği yapmıştır. Ayrıca Ur Zigguratı’na geçmişte bazı restorasyonlar yapılmıştır. İlkini MÖ 600’de Neo Babil Kralı Nabonidus, diğerini ise çok daha sonra 1980’lerde Irak lideri Saddam Hüseyin yapmıştır.
8. Knossos Sarayı – Yunanistan (MÖ 1700 – MÖ 1400)
Kandiye’nin yaklaşık 5 km güneyinde bulunan Knossos Sarayı, dünyanın en eski tapınakları arasında yer almaktadır. Büyük saray, MÖ 1700 ve 1400 arasında kademeli olarak inşa edilmiştir. Saray, merkezi bir meydanın etrafına inşa edilmiş yaşam alanları, kabul odaları, atölyeler, türbeler ve depolardan oluşmaktadır. Sarayın asıl işlevi halen tartışılmaktadır. Çünkü bu sarayın daha önceden hem bir idari merkez hem de tapınak olarak kullanılmış olma ihtimali çok yüksektir. Knossos ayrıca, Atinalı kahraman Theseus’un Minotaur’u öldürdüğü efsanesiyle de ilişkilendirilmektedir.
9. Amada Tapınağı – Mısır (MÖ 1550 – MÖ 1290)
Bu küçücük yapıya dışarıdan bakınca pek ilgi çekmiyor. Ancak Amada Tapınağı’nın, Mısır’ın ayakta kalan en eski tapınağı olması gerçekten inanılmaz. İçindeki hiyeroglifler önemli bir hikaye anlatıyor. Tapınak, onu Amun’a ve Ra-Horakhty’ye adayan 18. Hanedanlığın Firavunu Thutmose III tarafından yaptırılmıştır. En içteki kutsal alandaki boyalı kabartmalar, Thutmose III ve oğlu Amenhotep II’nin tanrılar tarafından kucaklandığını gösteriyor. Bu tapınak ayrıca zarar görmemesi için yeni bir yere taşınmıştır: 1964 ve 1975 yılları arasında Fransız Mısırbilimciler ve mimarlar, tapınağı Nasır Gölü’nden gelen selden zarar görmesini önlemek için orijinal konumundan yaklaşık 2,5 kilometre uzağa taşıdılar.
10. Hatşepsut Tapınağı – Mısır (MÖ 1470)
Dünyanın en eski tapınakları arasında bulunan Hatşepsut, büyük kadın firavun için mezarın yanına inşa edilen bir bir tapınaktır. İnşa edilen etkileyici yapı, Hatşepsut’un oğlu ve varisi olan Thutmose III tarafından yapılmıştır. Polonyalı arkeologlar, 1960’larda tapınağı derinlemesine kazdılar. Kazılar sonucunda güzel kabartmalar buldular ve birçok resim orijinal rengini korumuştu. Tapınaktaki geniş kolonatlar, Klasik Greko-Romen stiline en yakın Mısır mimarisidir. Ayrıca bu listedeki birçok tapınak gibi, Hatşepsut da güneşi onurlandırıyor. Kış gündönümünde, ışık tapınağa girip tanrı Osiris’in heykeline çarpıyor.
11. Luksor Tapınağı – Mısır (MÖ 1400)
Nehir kenarındaki bu güzellik, herhangi bir firavun veya tanrı için yapılmamıştır. Bu tapınak, krallık kavramına adanmış Thebes’in iki büyük kült tapınağından biridir. Amenhotep III, Büyük İskender, II. Ramses ve Tutankamon tarafından yaptırılan şapellerle birçok firavun buraya damgasını vurmuştur. Luksor, eski ve daha modern yapıların bir karışımıdır. Halen kullanımda olan kalıntıların üzerinde çağdaş bir cami bile vardır. İnsanlar tapınağa yaklaşırken bir sfenks heykelleri koridoru arasında yürürler, ardından giriş holünü çevreleyen devasa firavun heykellerinin önünde dururlar. Mısır’ın birçok tapınağı gibi Luksor da geceleri ziyarete açıktır ve yıldızların altında aydınlanan görkemli bir manzaraya sahiptir.
12. Seti I Tapınağı – Mısır (MÖ 1300)
Mısır’ın büyük firavunlarından biri olan I. Seti, krallığını eski ihtişamına kavuşturmasıyla bilinmektedir. Savaşları kazandı, sınırları güçlendirdi, tapınakları ve kuyuları yeniden inşa etti. Ayrıca kendine bir anıt tapınak inşa etti. I. Seti, tapınağını öbür dünyaya sorunsuz geçişine yardımcı olmayı umarak yeraltı tanrısı Osiris’e adadı. Bir zamanlar Osiris’in dini merkez üssü olan kasabada Nil Nehri yakınında inşa edilen tapınak, 3000 yıl sonra hala göz kamaştıran parlak renkli kabartmalara sahiptir. Tapınağın bulunduğu alanda ayrıca Osirion adı verilen gizemli bir yeraltı yapısı vardır. Arkeologlar, Osirion’un ne zaman ve neden inşa edildiğini halen daha bilmiyorlar.
13. Çoğa Zenbil – İran (MÖ 1250)
Çoğa Zenbil, Susa şehrinin 30 kilometre güneydoğusunda yer alan Elam dönemine ait arkeolojik bir sit alanıdır. Bu kenti Elam kralı Untaş-Napirişa kurmuştur. Tanrı İnşusinak onuruna inşa edilen kentteki büyük ziggurat ona ithaf edilmiştir. Untaş-Napirişa, kenti kurarken, içinde on kadar tapınağın yer aldığı, surlarla çevrili kutsal bir alanın ortasında bir ziggurat ve bir saray inşa ettirmiştir.
Adım Caner Cem Martı, 1996 yılında Bartın'da doğdum. 2010 yılında geçirdiğim kaza sonucunda vücudumun %99'u felç kaldı. 2015'ten bu yana bazı cihazlar yardımıyla internet ortamında çalışabiliyorum. İçerik editörlüğü ve sosyal medya uzmanlığı gibi alanlarda tecrübe sahibiyim, ancak asıl uzmanlık alanım SEO uyumlu makale yazmak. Ayrıca front-end tasarımlar yapıyorum. Sinema, spor ve tarih gibi konular çok dikkatimi çekiyor. Özellikle sinema tutkunuyum.
