14 Mayıs Cumhurbaşkanı ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimi, uzun bir süredir Türkiye’nin birinci gündem maddesi konumunda. Üstelik seçimi geride bıraktığımız halde yakınları sürüyor. Çünkü son yılların en kritik seçimi olarak nitelendirilen 14 Mayıs, pek çok tartışmayı, soruyu ve Türkiye tarihinde bir ilki de beraberinde getirdi. Ülke tarihinde ilk defa bir cumhurbaşkanı, ikinci tur seçimi ile belirlenecek. Kemal Kılıçdaroğlu ve Recep Tayyip Erdoğan, 28 Mayıs günü cumhurbaşkanı seçilebilmek için yarışacak.
Peki, ikinci turda yarışı hangi aday kazanacak? 14 Mayıs’ta Erdoğan’ın gerisinde kalan Kılıçdaroğlu mu yoksa geçerli oyların yüzde 49,5’in almayı başaran Erdoğan mı? İşte tüm Türkiye, 14 Mayıs akşamından bu yana bu sorunun cevabını merak ediyor. Elbette bu soruya şimdiden yanıt verebilmek hiç kolay değil. Ancak dünyanın farklı ülkelerindeki ikinci tur seçimlerine göz atmak yardımcı olabilir. İşte son 5 yılda dünyada ikinci tura kalan 10 cumhurbaşkanı seçimi ve sonuçları.
Avrupa ve Afrika ülkelerinde devlet başkanı seçilebilmek için bir adayın ilk turda yüzde 50 barajını aşması gerekiyor. Pek çok Güney Amerika ülkesinde ise bu oran yüzde 40
Öte yandan dünya genelindeki “ikinci tur” seçimleri incelendiğinde, sandıktan bazı sürpriz sonuçların çıkabildiği görülüyor. Genel kanaate göre bir ülkedeki cumhurbaşkanı seçiminin ilk turunda daha yüksek oy alan aday, ikinci tur için avantajlı olan taraf.
Ancak dünya siyasetine yakından bakıldığında bazı adayların “geriden gelerek” zafer kazandığı gerçeği karşımıza çıkıyor. Özellikle de katılımın ilk tura oranla daha yüksek olduğu ikinci tur seçimlerinde. Gelin son 5 yılda dünya genelindeki ikinci tur seçimlerine daha yakından bakalım.
1. Brezilya seçimleri, 2022
Ekim 2022’de gerçekleştirilen Brezilya devlet başkanı seçimi, tıpkı 14 Mayıs seçimleri gibi tüm dünyada büyük bir ilgiyle takip edilmişti. O dönem cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturan aşırı sağcı aday Jair Bolsonaro ile sosyalist rakibi Lula da Silva cumhurbaşkanı seçilebilmek için yarışmıştı.
Seçimin ilk turunda Lula da Silva oyların yüzde 48’ini almayı başardı. Bolsonaro ise oyların yüzde 43’ünü hanesine yazdırdı. Brezilya, son derece gergin bir siyasi ortamda, ikinci tura gidecekti…
İlk turda rakibinin gerisinde kalan mevcut devlet başkanı Bolsonaro, ikinci turda aradaki 6 milyonluk oy farkını önemli ölçüde kapatmayı başardı. Ancak bu başarısı seçimi kazanmasına yeterli olmadı. Lula da Silva, ikinci turda geçerli oyların yüzde 50,9’unun alarak devlet başkanı seçildi.
2. Çekya seçimleri, 2023
Geride bıraktığımız ocak ayında gerçekleştirilen Çekya cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Petr Pavel, ilk turda oyların yüzde 35,4’ünü almayı başardı. Rakibi Andrej Babis ise yüzde 35’lik oy oranı ile ikinci tura katılma hakkı elde eden diğer isim oldu. İlk turda az bir farkla da olsa seçimi önde tamamlayan Pavel, ikinci turda aradaki farkı açarak geçerli oyların yüzde 58’ini aldı ve cumhurbaşkanı seçildi.
3. Ekvador seçimleri, 2021
7 Şubat 2021’de gerçekleştirilen cumhurbaşkanı seçiminde yüzde 32,7 oy alan Andres Arauz, seçimi en yakın rakibinin bir hayli önünde birinci sırada tamamladı. Ancak yüzde 40 barajını aşamadığı için cumhurbaşkanı seçilemedi ve ikinci tura gidildi. Arauz’un ikinci turdaki rakibi ise ilk turda geçerli oyların yüzde 19,74’ünü almayı başaran Guillermo Lasso oldu. İlk turda rakiplerine önemli bir fark atan Arauz’u rahat bir ikinci tur bekliyor gibi görünüyordu.
Ancak 2021 Ekvador cumhurbaşkanı seçiminin ikinci turu, büyük bir sürprize sahne oldu. İkinci tura kalamayan adayların oylarını da hanesine yazdıran Guillermo Lasso, ikinci turda geçerli oyların yüzde 52’sinin alarak devlet başkanı seçildi.
4. Fransa seçimleri, 2022
2022 yılındaki seçimlerde mevcut cumhurbaşkanı Emmanuel Macron yüzde 27,9’luk oy oranıyla ilk turu birinci sırada tamamlayan aday oldu. Aşırı sağcı Marine Le Pen ise yüzde 23 oy oranıyla ikinci turda yarışma hakkı elde etti.
Fransa, 24 Nisan 2022’de, yeni cumhurbaşkanının belirlemek için ikinci kez sandığa gitti. Macron, rakibiyle arasındaki oy farkını artırmayı başardı ve oyların yüzde 58,5’ini alarak bir kez daha cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu.
5. Gürcistan seçimleri, 2018
2018’deki Gürcistan cumhurbaşkanı seçimlerinde hiçbir aday yüzde 50 barajını aşamadı ve seçimin galibi ikinci turda belirlendi.
İkinci turda yarışan isimler ise ilk turda yüzde 38,6 oy alan Salome Zurabişvili ile yüzde 37,7’lik oy oranına sahip Grigol Vaşadze oldu. Zurabişvili, ikinci turda rakibi ile arasındaki oy farkını artırmayı başardı. Geçerli oyların yüzde 59’unun alan Zurabişvili, ülkenin yeni cumhurbaşkanı seçildi.
6. Karadağ seçimleri, 2023
Karadağ, geride bıraktığımız mart ayında son 5 yıldaki en ilginç ikinci turlardan birine sahne oldu. DPS isimli siyasi partinin lideri Milo Dukanoviç ilk turda geçerli oyların yüzde 35’ini aldı. Yeni kurulan bir partinin cumhurbaşkanı adayı Jakov Milatoviç ise yüzde 29’luk oy oranı ile önemli bir sürprize imza attı. Ancak asıl sürpriz, ikinci turda yaşanacaktı…
Katılım oranının yüzde 64’ten 70’e yükseldiği ikinci tur seçiminde Milatoviç, geçerli oyların yüzde 58,8’ini alarak 1990 yılından bu yana DPS üyesi olmayan ilk cumhurbaşkanı seçildi.
7. Moldova seçimleri, 2020
Moldova, 1 Kasım 2020’de yeni cumhurbaşkanını belirlemek için sandık başına gitti. Ülke tarihinde cumhurbaşkanının 4. kez doğrudan belirleneceği seçimler AB yanlıları ile Rusya taraftarları arasında gerçekleşiyordu.
AB yanlısı aday Maia Sandu ilk turda geçerli oyların yüzde 36’sını alırken, Rusya yanlısı Igor Dodon’un oy oranı yüzde 32,6’da kaldı. İlk turda yüzde 45 olan seçime katılım oranı ikinci turda yüzde yüzde 55’e yükseldi. AB yanlısı Sandu, ikinci turda rakibine mutlak bir üstünlük sağladı ve geçerli oyların yüzde 57,7’sini alarak Moldova’nın ilk kadın cumhurbaşkanı olmayı başardı.
8. Uruguay seçimleri, 2019
Seçimler söz konusu olduğunda ilk turda ortaya çıkan tablonun ikinci turda değişebileceğine dair önemli örneklerden biri de 2019 Uruguay seçimleri.
27 Ekim 2019’da sandık başına giden Uruguaylı seçmenlerin büyük bir bölümü, Daniel Martinez lehine oy kullandı. Martinez, yüzde 40 oy oranı ile ilk turda en çok oy toplayan aday olmayı başardı. En güçlü rakibi Luis Lacalle Pou ise ilk turda geçerli oyların ancak yüzde 29’unun toplayabilmişti. Martinez, cumhurbaşkanlığı için mutlak favori olarak gösterilse de ikinci tur, ülke tarihinin en çekişmeli yarışına sahne oldu.
İlk turu rakibinin bir hayli gerisinde kapatan Pou, ikinci turda Martinez’den yalnızca 40 bin oy daha fazla alarak yüzde 50,7’lik bir oy oranına ulaştı ve Uruguay’ın yeni cumhurbaşkanı seçildi.
9. Polonya seçimleri, 2020
Haziran 2020’deki seçimlerde iktidar partisinin adayı ve görevdeki cumhurbaşkanı Andrzej Duda ile Varşova Belediye Başkanı Rafal Trzaskowski en yüksek oyu alan iki aday olarak ikinci turda yarışma imkânı yakaladı.
Duda ilk turda rakibinden yüzde 13,5 daha fazla oy almanın rahatlığı ile seçime girdi. Ancak Trzaskowski, ilk turdaki 2,5 milyonluk oy farkını, ikinci turda 400 bin düzeyine indirmeyi başardı fakat bu başarı cumhurbaşkanı seçilmesi için yeterli olmadı. İkinci turda geçerli oyların yüzde 51’ini alan Duda seçimden zaferle ayrılan isim oldu.
10. Slovenya seçimleri, 2022
Siyaset tarihinin sürpriz ikinci turlarından biri de 2022’de Slovenya’da gerçekleşti. 23 Ekim’de sandığa giden Slovenyalıların yüzde 33’ü Anze Logar’a destek verdi. Seçmenlerin yüzde 26,8’i ise tercihini Natasa Musar’dan yana kullandı. Bu sonuçlar, Slovenya’daki seçimin ikinci tura kaldığını gösteriyordu.
İkinci tura “geride başlayan” aday Natasa Musar, önemli bir sürprize imza attı ve geçerli oyların yüzde 53’ünü alarak cumhurbaşkanı seçildi.
Kaynak: 1
