Bir şehirde canlı yaşamını yok eden, onlarca şehirde ise etki bırakan Çernobil faciası üzerinden tam 33 yıl geçti. 26 Nisan 1986’da o zaman Sovyetler Birliğine bağlı Ukrayna’nın Pripyat şehrinde, Çernobil isimli kasabada nükleer santralin 4. reaktöründe meydana gelen patlama, yaklaşık 5 bin insanın ölümüne neden oldu. Etkisi onlarca yıl süren bu felaket, yayılan yüksek radyasyon nedeniyle bölgedeki canlı yaşamını da bitirdi.
Çernobil faciası neden yaşandı?
1970 yılında faaliyete alınan Çernobil Nükleer Santrali, 16 yıl boyunca sorunsuz bir şekilde çalıştı. 4 reaktör ünitesinden oluşan santralde, patlamanın yaşandığı 4. reaktör 3 senedir faaliyet gösteriyordu.
Nasıl başladı?
Olayın yaşandığı günden bir gün önce, 25 Nisan 1986’da 4. reaktörün rutin bakımı gücü yavaş yavaş kesilmeye başlandı. Bakımdan sorumlu mühendisler, olası bir elektrik kesintisi karşısında zor durumda kalmamak için bir deney yapmaya karar verdiler. Yüzyılın felaketine yol açan süreç, böyle başladı.
Reaktörde yapılan test
Dördüncü reaktörün gücü yüzde 50’ye düşürülmüşken, testin gereği olarak diğer reaktörlerden biri devrede çıkarıldı. Acil soğutma sistemi de devreden çıkarılarak, bütün buhar tek bir reaktöre devredildi. Daha sonrasında 4. reaktörün güç düşüşüne devam edildi.
Çernobil faciasına neden olan patlamaların asıl sebebi neydi?
Deney devam ederken, yaşanan tersliklere rağmen deney durdurulmadı. Reaktördeki güç kontrolsüz bir biçimde yükseldi, yakıtlar aşırı ısınarak yakıt zarfını eritti, sıcaklığın suyla temas ederek oluşturduğu buhar ise patlamaya neden oldu. Birinci patlamadan saniyeler sonra ise ikinci bir patlama meydana geldi.
Çernobil faciasının ilk etkileri
Patlamanın meydana geldiği reaktör tamamen yandı, reaktör kalbinin erimesi ve emniyet kabının olmaması nedeniyle tonlarca radyoaktif madde çevreye yayıldı. Patlamanın ardından 31 kişi hayatını kaybetti. Ancak bu ilk belirlenen rakamdı, zaman içerisinde Çernobil faciasının yarattığı felaket etkisini gösterdi.
3 dakikada aldıkları yüksek radyasyon miktarı
Felaketin kalıntılarının temizlenmesi için çalışanlar, yangını söndüren itfaiye ekipleri, sağlık görevlileri, kısacası patlama bölgesinde bulunan herkes yalnızca 3 dakikada tüm hayatları boyunca maruz kalabilecekleri radyasyonun kat kat fazlasını soludular. Çoğu bir yıl içinde yaşamını yitirdi.
Sonrasında neler oldu?
Çernobil faciası ardından, yakın bölgelerde hatta Türkiye’de bile radyasyondan etkilenerek kanser olan binlerce insan hayatını kaybetti. Tarım alanları kullanılamaz hale geldi, ormanlar yok oldu, canlı yaşamı son buldu. Çernobil binası ise, felaketin boyutunun büyümemesi için çimento ve çelikle gömüldü. Radyoaktif maddelerin yüzde 90 kadarı ise, hala o gömünün altında duruyor.
Pripiyat’ta son durum ne? Hala tehlikeli bir bölge mi?
Bugün hala, Çernobil Nükleer Santrali’nin bulunduğu Ukrayna’nın Pripyat şehrinde, insan yaşamı yok. Bilim adamları radyasyon seviyesinin normal değerlere ulaşması için yüzlerce yıl olduğunu, tamamen yok olması için ise binlerce yıla ihtiyaç olduğunu söylüyor.
Çernobil’de yaşam devam ediyor mu?
Ancak geçtiğimiz aylarda, Çernobil’de canlı yaşamı olduğu kanıtlandı. Bilim adamı James Beazley, kasabaya kurduğu hareket sensörlü kameralarla birkaç hayvan türüne rastladı. Ziyaretin bugün dahi yasak olduğu Çernobil’de su samuru, tilki gibi hayvanların yaşadığı görüldü.
Kaynak: 1
