1973 yılında kurulan ve Londra’da bulunan Britanya Kütüphanesi, Birleşik Krallık’ın resmi milli kütüphanesidir. Ayrıca, şimdiye kadar derlenmiş en etkileyici koleksiyonlara sahiptir. İçeride eski el yazmaları, ünlü düşünürlerin ilk basım yazıları, haritalar, bulmacalar ve bundan daha da garip olan bir sürü şey bulunuyor. Kolaylık sağlamak amacıyla, Britanya Kütüphanesi koleksiyonlarının büyük çoğunluğu dijital ortama aktarıldı ve internetten erişilebilir hale getirildi. Gelin, Britanya Kütüphanesi’nde olan birbirinden ilginç tarihi eserlere birlikte göz atalım.
1. Leonardo Da Vinci’nin bir not defteri
Çalışmalarının çoğunu 15. yüzyılda yapmış olan Leonardo da Vinci’nin yazılarının günümüze ulaşan birkaç değerli örneği vardır. Bunlardan birisi de Britanya Kütüphanesi’nde bulunuyor. Bir defter olarak anılan, ancak aslında Da Vinci’nin ölümünden sonra bir araya getirilen bir koleksiyon olan Codex Arundel, Da Vinci’nin çok çeşitli konulardaki düşüncelerini, gelecekteki icatlar için diyagramlarını ve hatta birkaç kişisel notunu içeriyor.
2. Dünyanın en büyük atlaslarından biri olan Klencke Atlası
Klencke Atlası büyük bir tarihsel öneme sahiptir ve aynı zamanda boyutuyla da dikkat çeker. Atlas, Johannes Klencke tarafından 1660’ta Kral II. Charles’a sunulmuştu. Bu atlas şimdiye kadar var olan en büyük örneklerden biridir. Atlas, merak edenlere kolaylık sağlamak amacıyla Britanya Kütüphanesi tarafından dijitalleştirildi.
3. Gök haritaları bulunan deri çantada minyatür cep küresi
17. yüzyılın sonlarında cep küreleri çok modaydı. Herhangi bir pratik kullanımdan daha çok eğitim amaçlı olan küre, herhangi bir noktaya kolayca taşınabilen birer dünya haritasıydı. Britanya Kütüphanesi’nde bulunan cep küresi, Alman haritacı Johann Baptist Hormann tarafından yapıldı. Ayrıca, kürenin içinde saklı, merkezinde küçük bir güneş bulunan güneş sisteminin başka bir modeli yer alıyor.
4. Shakespeare tarafından yazılmış bir senaryonun günümüze ulaşan tek orijinal örneği
Sir Thomas Moore’un Kitabı, Shakespeare’in sahne arkası formatında bulunan tek eseridir. Oyun, Shakespeare’in yaşamından çok sonraya kadar keşfedilmedi ve bu nedenle, Shakespeare’in hikâyeye ne kadar katkıda bulunduğu uzun yıllar boyunca tam olarak bilinemedi.
5. Dünyanın ilk posta pulu
Britanya Kütüphanesi koleksiyonunda dünyanın ilk posta pulu da yer alıyor. “Penny Black” adlı ve 1840 yılına dayanan söz konusu pul, tarihsel olarak önemli bir öğedir. Penny Black’den önce, alıcılar gönderenler için değil mektuplar için ödeme yapmak zorundaydı. Pulun ortaya çıkışı, posta yoluyla bir şeyler göndermeyi çok daha kolay hale getirdi. Posta, kısa sürede hem Birleşik Krallık’ta hem de dünyada günlük yaşamın bir parçası haline geldi.
6. Lewis Carroll’un “Alice Harikalar Diyarında” eserinin resimli el yazması
1862’de sıcak bir yaz gününde Charles Dodgson, Alice Liddell ve kız kardeşlerine ana karakter olduğu doğaçlama bir hikâye anlattı. Daha sonra, kızlar hikâyeyi o kadar sevdiler ki, Dodgson’dan onu mümkün olan en kısa sürede yazmasını istediler. Sonraki iki yıl boyunca Dodgson, Alice’in Yeraltındaki Maceraları adlı hikâyeyi el yazısı ile yazdı ve daha sonra Alice’e hediye olarak verdi. Sonrasında Dodgson, mahlas adını “Lewis Carroll” olarak değiştirdi ve hikayesini çok sevilen Alice Harikalar Diyarında’da olarak güncelledi. Yazarın kendi el yazısı ile yazdığı, hikâyenin orijinal hali Britanya Kütüphanesi’nde bulunuyor.
7. Sir Thomas Malory’nin ‘Le Morte d’Arthur’unun hayatta kalan tek el yazması kopyası
Le Morte d’Arthur, oldukça ilginç bir hikayesi olan edebi bir eserdir. Sir Thomas Malory tarafından 1469’da hapishanedeyken yazılan eser, Kral Arthur’un hikayesini anlatan çeşitli İngilizce ve Fransızca şiirlerin bir derlemesi ve çevirisidir. Le Morte d’Arthur, tüm modern Arthur efsanesinin temelidir ve tüm klasik bileşenleri içeren bir eserdir. Eserde Yuvarlak Masa Şövalyeleri, Kutsal Kâse arayışı ve romantizme yer verilmiştir. Tabii ki, başlığın da belirttiği gibi, hikâye Arthur’un ölümüyle de sona eriyor. 1934’e kadar ortaya çıkmayan eserin Britanya Kütüphanesi’nde bulunan kopyası, Malory’nin eserinin hayatta kalan tek el yazmasıdır.
8. Henry VIII’in şarkı kitabı
1518 yılından kalan bu şarkı kitabı, her anlamda değerli bir eserdir. Britanya Kütüphanesi’nde yer alan bu eser, gerçek bir hazine değerindedir. El yazması, 20 orijinal şarkı ve kralın kendisi tarafından bestelenen 13 enstrümantal parça da dahil olmak üzere yüzden fazla beste içeriyor. Gençliğinde müzik eğitimi almış olan yetenekli VIII. Henry’nin şarkı kitabında, diğer çağdaş müzisyenlerden pek çok parça da yer almaktadır.
9. Çin kehanet kemiği
Britanya Kütüphanesi’ndeki bazı öğeler yazılı sözcüklerle kaplıdır, ancak yine de teknik olarak kitap olarak nitelendirilemezler. MÖ 1300 ile 1050 yılları arasında oyulduğuna inanılan Çin kehanet kemiği de bu eserlere bir örnektir. Çin kehanet kemiği, aynı zamanda dünyadaki en eski parçalardan biridir. Shang Hanedanlığı’nda, kehanet kemiklerine gelecekle ilgili sorular yazılırdı ve daha sonra çatlayana kadar ısıtılırdı. Kırılmanın geride bıraktığı desenler daha sonra gelecek için yorumlanırdı.
10. 1766’dan kalma bir yapboz haritası
Kraliyet Coğrafyacısı’nın eski çırağı olan John Spilsbury’ın, yapbozu tarihte ticari olarak üreten ilk kişi olduğuna inanılıyor. Buradaki fikir, öğrencilerin çıkarılmış ülkeleri doğru yerlerine geri koyarak coğrafya bilgilerini pekiştirebilmeleriydi. Zamanla bu, herhangi bir eski görüntüden yapılmış yapbozlara ve eğlenceli bir aktiviteye dönüştü.
11. Amerikan vergi pulları
1765’ten kalma vergi pulları, İngiliz Kraliyeti tarafından toplanması amaçlanan ve şimdi Britanya Kütüphanesi’nde bulunan İngiliz Hükümeti tarafından basılmış bir Amerikan eseridir. Söz konusu pullar, Amerikan Devrimi’ni ateşleyecek kadar sevilmeyen bir yasa olan 1765 Pul Yasası’nın fiziksel tezahürü idi. Tüm bunlardan önce, yasayla ilgili protesto o kadar şiddetliydi ki sadece birkaç ay sonra yürürlükten kaldırıldı. Bu da pulları oldukça nadir bir parça haline getirdi.
12. Her türlü spor için İngilizce ilk basım kılavuz
2007’de Britanya Kütüphanesi, herhangi bir spor türü için İngilizce dilinde yazılmış ilk basım kılavuzu satın aldı. Ne var ki, eserin orijinali bu değildi. İlk olarak Fransa’da De Arte Natandi başlığı altında yayınlanan broşür birkaç yıl sonra Yüzmeyi Öğrenmek İçin Kısa Bir Giriş olarak İngilizce’ye çevrildi. Deriyle ciltlenmiş bu kılavuz, kullanımdan dolayı eskimiş durumda ve eserin bilinen tek kopyasıdır. İçinde, bir su kütlesine dalmak için tavsiyeler, ipuçları ve püf noktaları sunan, Everard Digby’e ait metin ve çizimler yer almaktadır.
13. Genç James Joyce tarafından yazılmış bir mektup
İrlanda edebiyatının en büyük isimlerinden biri olarak bilinen James Joyce, 20. yüzyılın ilk birkaç on yılı boyunca her türden roman, kısa öykü, şiir ve deneme yayınladı. Ünlü olmadan çok önce 18 yaşındaki Joyce, 1900 yılında şu anda Britanya Kütüphanesi’nde saklanan bir mektup yazdı. Söz konusu mektup, olumlu bir eleştiri karşılığında Joyce’a teşekkür etmek için yazan Norveçli oyun yazarı Henrik Ibsen’in İngilizce tercümanı William Archer’a gönderdiği bir cevaptı.
Bu kütüphanede kitaplardan başka şeyler de bulunuyor. Britanya Kütüphanesi, Percy Bysshe’nin ve Mary Shelley’nin saçları gibi herhangi bir kelime veya ifade içermese de kesinlikle edebi değeri olan birkaç öğeye ev sahipliği yapıyor. Saçlar ve Percy Bysshe’nin küllerinin bir kısmı, ikisi de öldükten bir süre sonra Mary’nin üvey kız kardeşi Claire Clairmont tarafından alındı. Percy Bysshe en çok “Ozymandias” şiiriyle tanınırken, Mary ise en çok Frankenstein’ın yazarı olarak tanınıyor.
15. “Çift Güvercin”
İsmi “Çift Güvercin” olan daktilo, çok eski yıllarda Çinliler tarafından yapıldı. Daktilonun diğer ülkelerde popüler hale gelmesinden bir asırdan fazla bir süre sonra, nihayet birkaç bin Çince karakteri bir kâğıda etkili bir şekilde yazabilen bir tasarım icat edilmişti. Maoist dönemde yaygınlaşan Çift Güvercin daktilolar, günümüzde giderek daha nadir hale geliyorlar. Britanya Kütüphanesi, bu daktilonun 1975 yılından kalma bir tane örneğine sahiptir.
16. Bronte kız kardeşlerin katıldığı din adamlarının kızları için bir reklam
“Rahip Kızları Okulu” için Leeds Intelligencer’ın 1824 tarihli bir kopyasının ön sayfadaki reklamı, Britanya Kütüphanesi’nde saklanıyor. Reklam hem yeni kurulan okulu tanıtıyor hem de daha fazla finansman ihtiyacından bahsediyor. Ertesi yıl, Rahip Kızları Okulu’na Bronte kız kardeşlerden dördü devam edecekti. Ne var ki, 1825’te başlayan bir tifo salgını, en büyük kardeşlerden Maria ve Elizabeth’in hayatını kaybetmesine neden oldu. Salgın, Charlotte ve Emily’nin de okulu bırakmasına neden oldu. Charlotte bunun üstüne, Jane Eyre’yi yazmaya başladı.
17. Birdirbir oynayan çocukların 1900 yılındaki videosu
Yorkshire’da “birdirbir” oynayan birkaç çocuğun kısa bir videosu iki nedenden dolayı önemlidir. Her şeyden önce, 1900’de kaydedilen video, hala var olan en eski film kesitlerinden biridir. İkinci nedeni ise, video aynı zamanda oyunun kendisinin kaydedilen en eski örneklerinden biridir. Kayıt sırasında, birdirbir henüz yaygın değildi ve bu kayıttan sonraki yıllarda okul bahçesinde oynanan bir oyun haline gelecekti.
Sinema ve tv alanında lisans ve yüksek lisans yapmış, ünlü bir film yönetmeni olmayı arzulamış ve daha sonra edebiyata gönül vermiş sonra da sinemaya küsmüş ama bir ara barışabilirmiş. Görenlerin en kısa zamanda görmezlikten gelmesi rica olunur.
