Uzun zamandır çalışmak istediğiniz bir şirkette size uygun pozisyon açıldığını hayal edin. İşe başvurunuzu yaptınız hatta ikinci tura geçtiniz. Bu noktada başarınızı mı kutlarsınız yoksa aklınıza reddedilme sahnesi mi gelir? Ya da okuduğunuz haberler ruh halinizi fazlasıyla etkiliyor mu? Tüm gününüzü savaş tehdidi, pandemi çıkmazı ya da ekonomik krizi düşünerek mi geçiriyorsunuz? Eğer tüm bunlar size bir yerlerden tanıdık geliyorsa bilişsel çarpıtma yapıyor olabilirsiniz. Başka bir ifadeyle beyniniz yaşanmadığı halde kötü bir şeyler olabileceği ihtimali oluşturma alışkanlığı edinmiştir. Bu nedenle felaket senaryoları yaratıyordur. Gelin, bilişsel çarpıtma nedir, bu durumdan nasıl kurtulursunuz birlikte inceleyelim.
Terapist Dr. Patrick Keelan, bilişsel çarpıtmanın duygularla başa çıkmayı zorlaştırdığını belirtiyor
Bilişsel çarpıtma en temel tanımıyla; beynin gerçeklikten kopuk bağlantılar kurmasıdır. Pek çok bilimsel araştırma bu durumun önemli ruh sağlığı problemlerine ve kronik ağrılara yol açabileceğini gösteriyor. Uzmanlara göre bilişsel çarpıtma hayatın her döneminde ortaya çıkabilir. Ancak pandeminin yarattığı belirsizlik ortamı, ekonomik krizler ve siyasi kargaşalar bu durumu daha fazla tetikliyor. Neyse ki bu düşünce sarmalını kırmak için bazı yöntemler var.
Düşünme süreçlerine odaklanmak
Eğer bir kişi bilişsel çarpıtma yapıyorsa kafasında korkunç senaryolar kurmaya başlar. Öyle ki araştırmalar, bilişsel çarpıtmanın anksiyete bozukluğunu tetiklediğini gösteriyor. Örneğin mükemmeliyetçi bir kişi, işte yaptığı en ufak hatayı dahi büyütebiliyor. Ufak bir hata nedeniyle işten kovulacağını düşünebiliyor. Ya da sağlıkla ilgili durumlarda tedavi edilebilir bir rahatsızlık karşısında kanser olduğunu düşünebiliyor.
Bazı durumlarda kişi fiziksel semptomları da bilişsel olarak çarpıtabilir. Örneğin sosyal fobisi olan bir kişinin sunum yapacağı sırada kalp atış hızı artabilir. Fakat bu kişi kalp krizi geçirdiğini düşünebilir. Araştırmalar bilişsel çarpıtmanın fiziksel ağrıların hissiyatını ağırlaştırabileceğini gösteriyor. Dolayısıyla diğer ruh sağlığı hastalıklarına kıyasla çok daha hassas bir noktada bulunuyor.
Bazı insanlar neden diğerlerine göre daha fazla bilişsel çarpıtma yapar?
Bazı insanlar diğerlerine göre daha fazla bilişsel çarpıtma yapabilir. Buna sebep olan birçok faktör vardır. Örneğin nevroz gibi bazı durumlar kısmen genetik olabiliyor. Öte yandan bu tarz düşünme şeklini aile üyelerinden öğrenmiş olabilirsiniz. Eğer ebeveynleriniz her aksilikte olabilecek en kötü senaryoyu kuruyorsa yetişkinlik döneminde sizin de bu tarz bir düşünce yapısını benimsemeniz son derece normal.
Bilişsel çarpıtma sarmalını kırmak mümkün mü?
Uzmanlar, bilişsel çarpıtma sarmalının kırılabileceğini belirtiyor. Bu noktada durumun farkında olmak son derece önemli. Dolayısıyla ilk adımda zihninizin ne zaman psikolojik kara deliğe girdiğini fark etmeniz gerekiyor.
Örneğin bir iş görüşmesine girmeden önce başarısız olacağım diye endişeleniyorsanız, başarısızlığın kesinlik değil olasılık olduğunu fark edin. İş görüşmesinde başarısız olsanız dahi unutmayın bu sadece sizin yaşadığınız bir durum değil. Birçok insan onlarca iş görüşmesinden sonra yeni bir işe başlıyor. Bu durum sizin başarısız bir insan olduğunuzu göstermez. Diğer taraftan bazen başarısız olmak kendinizi geliştirmek için iyi bir fırsattır. Bir sonraki adımda neyi yapıp neyi yapmayacağınızı görebilirsiniz.
Uzmanlara göre bilişsel çarpıtma yaptığınız durumlarda daha dengeli bir bakış açısı geliştirmeniz gerekiyor. Bunu yapmakta zorlanıyorsanız, yazma alışkanlığı edinebilirsiniz. Böylece ne sıklıkta endişelendiğinizi ve bunların ne kadarının gereksiz olduğunu görebilirsiniz.
