Roma, kurduğu yapı ve kurumlarla modern zamanları dahi etkilemeyi başaran, tarihin en önemli imparatorluklarından biriydi. Sanattan spora, siyasetten mimariye kadar halen kullanmaya devam ettiğimiz pek çok yapı, kavram ve uygulama Roma İmparatorluğu’nda ortaya çıkmıştı. Bununla birlikte bazı imparatorluk vatandaşları, bugün dahi gizemi tam olarak aydınlatılmayan bazı yer altı örgütlenmeleri tertip etmiş, oldukça ilginç ve karanlık inançlar geliştirmişlerdi. İşte Mithras veya mitra kültü olarak isimlendirilen inanç da bunlardan biriydi. Mithras kültünün üyeleri, Mithras isimli ilginç bir tanrıya tapınıyor, kendi aralarında sıra dışı ritüeller gerçekleştiriyorlardı. Öyle ki bu gizemli kült, Hristiyanlığın erken dönemlerinde, Hristiyanlığın en büyük rakibi konumundaydı. İşte Roma İmparatorluğu’nun gizemli tarikatı Mithras kültü hakkında bilmeniz gerekenler…
1. Mithras kültü Roma’da milattan sonra 1. yüzyılda ortaya çıktı
Ancak bu gizemli kült yüzyıllar boyunca Roma’nın tamamına yayıldı. Bununla birlikte Mithras kültü daha çok Roma’daki asker, tüccar ve yönetici sınıf arasında popülerdi. Buna bağlı olarak bu gizemli tarikata yalnızca erkekler dâhil olabiliyordu.
2. Mithras, İran ve Orta Doğu kökenli bir tanrıydı
Özellikle de Orta Doğu’daki Zerdüşt inancının önemli figürleri arasındaydı. Mithras’ın, dolayısıyla kültün, doğuya sefer yapan Romalı askerler arasından benimsendiği, Roma sınırları içerisine de seferden dönen askerlerle birlikte geldiği düşünülüyor.
3. “Romalı Mithras,” yaygın olarak kutsal bir boğayı öldürürken tasvir edildi
Bununla birlikte Orta Doğu’da Güneş’in, sözleşmelerin ve dostluğun tanrısıydı. Bu nedenle Roma döneminde de zaman zaman bu kavramlarla ilişkilendirildi.
4. Mithras kültünün üyeleri, Roma’daki gizli yer altı tapınaklarında toplanıyorlardı
“Mithraeum” ismi verilen bu tapınaklar, çoğunlukla yer altı mağaraları arasından seçilen karanlık, gizemli ve korunaklı yerlerdi. Kültün üyeleri, bu tapınaklarda Mithras’ın kutsal boğayı öldürdüğü sahneyi canlandırıyorlar veya bir şekilde o sahnenin temsilini gerçekleştiriyorlardı.
Bununla birlikte Roma’daki Mithras tasvirlerinin ana unsuru olan boğa öldürme, orijinal Mithras anlatılarında yer almıyordu. Yani Mithras’ın kutsal bir boğayı öldürmesi olayı, Roma’daki kült üyeleri tarafından Mithras’a atfedilmişti.
5. Mithras veya mitra kültü, son derece gizemli bir yapıydı
Elbette oldukça katı bazı kurallara da sahipti. Bu nedenle kültün altın çağında dahi yapı hakkında oldukça az şey biliniyordu. Buna bağlı olarak tarikat veya kült hakkında günümüze ulaşan çok az yazılı belge var.
6. Mithras kültüne katılabilmek için bir dizi eğitimden ve sınavdan geçmek gerekiyordu
Bu gizemli tarikata katılmak isteyen Romalılar bazı yükümlülükleri yerine getirmek, bazı sorumluluklar üstlenmek zorundaydı. Tarikatın önde gelen isimlerinin gözetiminde gerçekleştirilen bu eğitimler ve sınavlar, kült içerisinde yükselmek için de oldukça önemliydi.
Kült içerisinde yükselmek isteyenler, 7 farklı görevi başarıyla tamamlamak zorundaydı. Bununla birlikte görevleri başarıyla tamamlayan kişilerin, farklı tanrılar tarafından korunacağına inanılıyordu.
7. Yazılı kaynaklara pek yansımasa da arkeolojik kazılar külte dair onlarca farklı nesnenin ortaya çıkmasını sağladı
Bugüne kadar pek çok farklı kazı alanında Mithras kültüne dair onlarca farklı eser bulundu. Örneğin kazı çalışmaları sırasında Mithras’ın boğa öldürme sahnesinin anlatıldığı 700 farklı tasvir ortaya çıkarıldı. Bunun dışında külte dair farklı öğretilerden veya inanç sistemlerinden bahseden onlarca anıt bulundu.
8. Mithras kültü Roma’dan Londra’ya kadar uzanan geniş bir coğrafyaya yayıldı
1954 yılında İngiltere’nin başkenti Londra’da gerçekleştirilen bir kazı çalışmasında, bir heykel parçasına rastlandı. Parça incelendiğinde bunun bir Mithras heykeline ait bir parça olduğu anlaşıldı. Böylece bölgedeki kazı çalışmaları genişletildi ve yakınlarda milattan sonra 3. yüzyılda inşa edildiği anlaşılan gizli bir Mithras tapınağı ortaya çıkarıldı.
9. Mithras kültünün mensupları için 25 Aralık son derece önemli bir tarihti
Kesin olmamakla birlikte pek çok bilim insanı, kütün üyelerinin 25 Aralıkta oldukça özel birtakım ritüeller gerçekleştirdiğini düşünüyor. Bunun sebebi, Mithras’ın zaman zaman mevsimlerle ve iklimlerle de ilişkilendirilmesi. Ancak kültün son derece gizemli yapısı nedeniyle ritüellerin nasıl gerçekleştirildiği hakkında detaylı bilgi bulunmuyor.
10. Mithras kültü, erken dönem Hristiyanlığın en büyük rakibi konumundaydı
4. yüzyılda Mithras kültü, Hristiyanlar tarafından önemli bir tehdit olarak görülür hale gelmişti. Bunun üzerine Mithras kültü, Hristiyanlar tarafından bastırıldı ve bu gizemli yapı kısa süre sonra tarihin tozlu sayfaları arasındaki yerini aldı…
