Dostoyevksi dehasının muhteşem eseri Yeraltından Notlar, birçoklarının başucu kitabı olmuştur. Belirli aralıklarla mutlaka okunması gereken bu büyüleyici klasiğin vurucu cümleleri, insan beyninde küçük ve etkili darbelere yol açar. Bu mükemmel klasiğin, defalarca tiyatro oyunlarına, beyazperdeye uyarlanması boşuna değildir.
Fyodor Dostoyevski’nin, hayatının en bedbaht dönemindeyken, hastalık ve kumar belalarıyla boğuştuğu yıllarda kaleme aldığı Yeraltından Notlar’ın, her cümlesi sindire sindire okunmalıdır bize göre.
Bir edebiyat madeninden çıkan en değerli mücevher sayılabilecek bu varoluşçu edebiyat eserinin birbirinden etkileyici bölümlerinden birkaç alıntı derledik.
1. “Hayat acılarıyla ve kederleriyle de güzeldir.”
2. “Beni kıyametin kopmasıyla çaysız kalmam arasında bir seçime zorlasalar, dünyanın batmasını umursamaz, çayımdan vazgeçmeyeceğimi haykırırdım.”
3. “Kullanabildiğim tek dış etki ise okumak, yine okumaktı. Okumanın bana çok yardımı dokunuyordu; coşku veriyor, zevk veriyor, acı veriyordu.”
4. “Baylar, kendimi herkesten akıllı saymamın tek nedeni, bitirmek şöyle dursun, yaşamım boyunca hiçbir şeye başlamamış olmamdır.”
“Ben de herkes gibi gevezenin, zararsız, ama can sıkıcı gevezenin biri olayım, ne çıkar! Her akıllı insanın ilk baştan geveze olması, yani havanda su dövmesi alnına yazılmışsa ne gelir elden?”
5. “Aşk her şeydir. Aşk bir kızın, değeri elmaslarla ölçülemeyecek servetidir.”
“Böyle bir aşk için her şeyini verecek, bile bile ölüme gidecek erkekler vardır. Ya seninkinin değeri nedir?”
6. “Kişi uygarlığa bulaştıkça eskisinden daha iğrenç olmasa, daha fazla kan dökmese bile, daha kötü can aldığı bir gerçektir.”
“Eskiden insanlar hak için kan dökerler, bu yüzden rahatça birbirlerini öldürürlerdi. Çağımızdaysa, insan öldürmek suç sayıldığı halde yine de cinayetlerin ardı arkası kesilmiyor.”
7. “Fakat, bilir misin, bir babanın gözüne en çok kızının gönül verdiği erkek kötü görünür. Bu, her yerde böyledir. Ailelerin çoğunda o yüzden anlaşmazlıklar çıkar.”
8. “Kolay elde edilmiş bir saadet mi, yoksa insanı yücelten ızdırap mı daha iyidir?”
9. “Elimizden kitapları alsalar o saat şaşkınlık içinde kendimizi kaybederiz. Ne tarafa yürüyeceğimizi, kimden yana çıkmak, kimi saymak, kimi hor görmek gerektiğini bilemeyiz…”
10. “İnsana lüzumlu olan tek şey, onu nereye sürükleyeceği belli olmayan hür iradedir.”
11. “İnsan ruhunu kasıp kavuran bir duygunun -küçük düşürülmenin- gene aynı ruhu yücelteceğini kim yadsıyabilir?”
12. “İnsan gayeye ulaşmak için çalışmayı sever, fakat ulaşmayı pek istemez; bu hal hiç şüphesiz çok gülünçtür.”
13. “Bir kere kendini duygularına kaptır, bir anlığına şuurunu susturup, düşünmeden, esas aramadan hakaret et, nefret et, birini sev, daha doğrusu boş durmamak için bir şeyler yap bakalım.”
“En geç öbür gün bu bilinçli kandırmaca yüzünden kendi kendini küçümsemeye başlarsın. Sonuç: Sabun köpüğü ve atalet.”