“Gönülçelen” adıyla da bilinen “Çavdar Tarlasında Çocuklar” kitabını okudunuz mu? Kitap açık seçik olduğu gerekçesiyle Amerika Birleşik Devletleri’nde yasaklanmıştı. Tutucu çevrelerin baskısıyla uzun zaman yasaklı kalan bu başyapıt, bugün hala demokrasinin ve özgürlüğün timsali gösterilen ABD’deki bazı kütüphanelerde bulundurulmuyor. Yasaklı kitaplar konusunu işlediğimiz bu yazıda, 17 yaşındaki Holden Coulfield’ın “ahlak dışı” günlerini anlatan Çavdar Çarlasında Çocuklar ile ilgili bir girizgah yapmamızın sebebi ise yasaklanan kitaplar konusunda biraz da kendi ülkemize bakmak istememiz. İşte dünden bugüne Türkiye’de yasaklanan kitaplar.
1. Yasaklı kitaplar arasında Zabit ve Kumandan ile Hasbihal var
Osmanlı Devleti’nin özellikle yıkılış sürecinde alınan ağır askeri yenilgiler, devletin hem ekonomik hem siyasal hem de sosyal anlamdaki dağılma sürecini perçinliyordu. Bu yıllarda, Selanikli Mustafa ise Mustafa Kemal Atatürk olacağı ve işgal altındaki topraklarda yaşayan milyonlarca insana özgürlük getireceği devrimlerin ayrıntılarını tasarlamaktaydı.
Mustafa Kemal, derin gözlem gücüyle oluşturduğu yorum ve çözüm önerilerine “Zabit ve Kumandan ile Hasbihal” ismini taşıyan kitabında yer vermişti. Ancak bağımsızlığın tek amaç olduğu Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara’nın öne çıkması, İstanbul’un ve Damat Ferit Paşa’nın hoşuna gitmemişti. Damat Ferit de “kurtuluş idealleri ile zehirlenen” halkın bu kitabı okumaktan men etmiş ve eseri yasaklama kararını imzalamıştı.
2. Azizname de onlarca yıl yasaklı kitaplar arasında yer aldı
Muhalif kimliğini meydana getiren düşünceleri nedeniyle yakılmak istenen Aziz Nesin’in, 1948 yılında yayımlanan Azizname isimli kitabı da yayımlanmasını takip eden yıllarda yasaklanmıştı.
3. Sınıf
Hababam Sınıfı’nın yaratıcısı Rıfat Ilgaz’ın 1944 yılında yayımladığı ve sonrasında 6 ay hapis cezası aldığı Sınıf isimli şiir kitabı da Türkiye’de yasaklı kitaplar arasında yer alıyor. Yasağın ve verilen hapis cezasının gerekçesi ise Ilgaz’ın bu kitap aracılığıyla toplumsal sınıfları işleyerek sosyalizmi ve komünizmi aşılamasıydı.
4. Bizim Köy
Mahmut Makal’a ait olan kitap, Anadolu’nun yoksulluğunu işleyerek komünizm suçlamasını hak etmişti (!) Yazar da tutuklanmıştı.
5. Medar-ı Maişet Motoru
Sait Faik Abasıyanık’a ait ilk roman özelliğini barındıran ilk romanı Medar-ı Maişet Motoru, yayınevlerinin cesaret edip basamadığı bir eser. Yazar Abasıyanık, annesinden aldığı parayla Yokuş Kitabevi’nin yolunu tutar. Kitap yayımlanır ancak 99 adet satılmışken tehlikeli görülür. Tehlikeli görülen bir yazarın kitabına ne yapılır? Cevabı biliyorsunuz; kitap toplatılmış ve böylece cezalandırılmış.
6. Tommiks “çocukların aklını çeliyormuş”
Orijinal adıyla “Capitan Miki” olan ve dilimize Tommiks olarak çevrilip meşhur olan Tommiks çizgi romanı, 1961 yılında “çocukların aklını çeldiği” iddiasıyla yasaklanmıştı.
7. Bir Avuç Gökyüzü
“Enseyi karartmayın” özdeyişiyle bildiğimiz Çetin Altan’ın “Bir Avuç Gökyüzü” 1974 yılında yayımlanmıştı. Ancak kitap müstehcenlik aşıladığı savıyla yasaklandı.
8. 1980 sürecinde yasaklanan kitaplar felsefe barındırmasa…
Macar kökenli akademisyen ve felsefeci Georges Pulitzer’in notlarına dayanarak hazırlanan “Felsefenin Başlangıç İlkeleri” isimli eser, yayımlandıktan yaklaşık 40 yıl sonra Türkiye’de yasaklanmıştı.
9. “Çizgilerle Nazım Hikmet” de yasaklı kitaplar arasında
Bugün hala kendisine açılan davalarla uğraşan Müjdat Gezen, muhalif kişiliğinin bedelini on yıllar önce ödemeye başlamıştı. Nitekim eski dostu olan sahnenin ustalarından Savaş Dinçel ile birlikte hazırladıkları bu eser de 1980 sonrası cezalandırılan kitaplar arasındaki yerini aldı. Gezen ve Dinçel, ilk oturumda beraat alsalar da cezalandırılmaktan kurtulamadılar.
10. Yasaklanan kitaplar arasında Can Yücel’in de eseri bulunuyor
Şiir kitabı olarak yayımlanan Rengahenk, 1980 yılında, müstehcenlik içerdiği gerekçesiyle yasaklanmıştı. Kadına tehditler ve hakaretler yöneltmek, ayrıldığı için dövmek ve hatta üstüne yanıcı madde döküp yakmak gibi fiiller toplum vicdanını yaralayıcı görülmezken Can Yücel’in “Gidip Gelme” ismini taşıyan şiirdeki dizeler müstehcendi ve ahlakı bozacak türdendi…
Peki o şiirin hangi dizeleri müstehcendi? Okuyunuz efendim:
“…Hiç kalır yanında bütün seviştiklerim
Bu deniz, düştükçe düşen nabzım terim benim
Beyler gayrı beni sarı defterinizden silin
Nem varsa definem ipim kefenim
Hepsi sizin hepsi sizin, hapsinizin.
Yeter ki beni bir genel afla başınızdan defedin
Ve defleriyle çalparalarıyla gümüş sürülerinin
Bu dif gibi cesedi Kanal`ın döllüğüne defnedin
Kulaklarınızı çınlatırım ordan
Isırırım gözlerinizi
Geri dönen bir hecetaşı gibi geceden
Heceleyerek kendi kitâbesini
Unutmuş bildiği ne varsa önceden
Sekerek ve s..erek denizi…”
11. Adalet Ağaoğlu’nun Fikrimin İnce Gülü de sakıncalı görülmüştü
Son dönemlerdeki siyasi tavırlarıyla pek çok kesimden tepki almasına karşın engin üretkenliğinin reddedilmemesi gereken ve geçen temmuz ayında kaybettiğimiz Adalet Ağaoğlu, 1976 yılında Fikrimin İnce Gülü’nü yayımlattı. Ancak 1980 gericiliğinin, “askeri kuvvetleri tahkir ve tezyif” isnadı ile oluşturduğu gerekçeye bağlı olarak yasaklanmıştı.
12. Oğlak Dönencesi’nin Türkiye’de yasaklanmasının ardından yaratıcı dönüşü
Türkiye dışında ABD’de de yasaklanan kitap, Henry Miller’a ait bir başyapıt.
Can Yayınları tarafından 1985 yılında yayımlanan Oğlak Dönencesi, “Başbakanlık Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu” tarafından “müstehcen” nitelikler içerdiği saçmalığıyla toplatılmıştı. Aynı dönemde kitabın yayıncısı konumundaki Erdal Öz ve çevirmen hakkında da dava açılmıştı. Bu süreci takiben, yasağı doğru bulmayan 39 yayınevi aldıkları karar doğrultusunda kitabın müstehcen görülen kısımlarını boş bırakıp kitabın başına Muzır Kurulu raporunu, savcılık iddianamesini ve Erdal Öz’ün savunmasını ekleyerek yayımlamış. Böylece “o sakıncalı ve ahlaksız” kısımlar kitabın başındaki raporda yer aldığı için okuyucu için tam anlamıyla okunabilecek bir hale büründürülmüş. Hemen ardından söz konusu 39 yayınevi hakkında da dava açılmış ama yargı sürecinin sonunda hem kitap özgür kalmış hem de yayınevleri ceza almamış.
13. Yarın Yarın, Bitmeyen Aşk ve Asılacak Kadın
Pınar Kür’e ait olan bu iki eser de “Yarın Yarın” isimli eseri 1976 yılında yayımlanmış ve “halkın ar duygularını incittiği” bahanesiyle 1985 yılında yasaklanmıştı. Aynı yazara ait olan “Bitmeyen Aşk” isimli eseri, “müstehcenlik” isnadıyla tutsak zihniyetlerin yasakladığı kitaplar arasındaki yerini almıştı.
Ayrıca yine Kür’ün kaleme aldığı “Asılacak Kadın” ismini taşıyan kitap da aynı dönem yasaklanmıştı.
14. Devlet ve İhtilal
Yasaklı kitaplar listemize, dilimize “Devlet ve Devrim” olarak da çevrilen kitapla devam ediyoruz. Kitap, Bolşevik Devrimi’nin mimarı olan Vladimir İlyiç Lenin tarafından yazılmış. Kitabın ilk bölümünde devlet aygıtı için; “sınıf mücadeleleri sonrasında ortaya çıkan ve bir sınıfın başka bir sınıf üzerindeki baskı kurmasına dayalı mekanizma” tanımı ve yorumu yer alıyor. Böylesine bir kitabın özgür olması “tehlike” arz etmiş olacak ki, kitap 2000 yılında Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) tarafından yasaklanmış.
15. İmamın Ordusu yayımlanmadan toplatılmıştı
Ahmet Şık isimli yazara ait olan bu kitap, Ergenekon Davası sürecinde yayımlanmadan toplatılmış ve yazar Şık’a cezaevi yolu gözükmüştü.
Not:
Türkiye’de yasaklanan kitaplar, yalnızca yukarıda yer verilen eserlerden ibaret değil. “Yasaklanan kitaplar” denilince akla ilk gelen isimlerden biri olan Nazım Hikmet Ran’ın pek çok eseri özgürlükten alıkonulduğu gibi siyasal düzlemde Ran’ın bulunduğu noktanın karşısında yer alan Necip Fazıl Kısakürek’in de kaleminden çıkan satırların yasaklandığı biliniyor. Her düşünceden onlarca yazarın sayısı yüzleri bulan (ve hatta aşan) eserleri, zihniyetlerin prangalarıyla karşılaştı. Dileriz, devran döner ve karanlık odakların yaktığı bu ateş söner…
