Tarih, yalnızca kitaplarda anlatılan eski olaylardan ibaret değildir; bazen toprağın derinliklerinden çıkan bir çömlek parçasında, mozaik deseninde ya da unutulmuş bir lahitte karşımıza çıkar. Türkiye, binlerce yıl boyunca sayısız medeniyete ev sahipliği yapmış açık hava müzesi gibidir. Her kazma darbesiyle yeniden yazılan bu zengin tarih, 2025 yılında da birbirinden etkileyici keşiflerle gündeme damgasını vurdu. Gordion’dan Aspendos’a, Hadrianopolis’ten Adrasan’ın derinliklerine kadar uzanan bu arkeolojik serüvende, sadece taş ve toprak değil; aynı zamanda uygarlıkların hayalleri, inançları, sanatı ve yaşam biçimleri de gün yüzüne çıktı. İşte Türkiye’de 2025 yılında yapılan arkeolojik keşifler…
1. Gordion’da 2700 yıllık kraliyet mezarı
Ankara’nın Polatlı ilçesinde yer alan Gordion Antik Kenti’nde yapılan kazılar, tam anlamıyla nefes kesici bir bulguyla sonuçlandı: 8. yüzyıla tarihlenen, ahşap yapılı ve devasa bir tümülüs mezar! Yaklaşık 60 metre çapında ve 8 metre yüksekliğinde olan bu mezarın, bir Frig kralına ya da üst düzey bir yöneticiye ait olduğu düşünülüyor. Tümülüsün içinden çıkan bronz kazanlar, üç ayaklı çömlekler, tütsülükler ve tam 2700 yıllık bronz bir çömlek, tarihin derinliklerinden gelen birer zaman kapsülü gibi…
Antalya’daki efsanevi Aspendos Antik Kenti’nde Roma dönemine ait mermer Hermes heykeli gün yüzüne çıkarıldı. Sağ elinde para kesesi, sol elinde pelerini ve asasıyla (kerykeion), yanında ona eşlik eden sevimli bir koç figürü bulunuyor. Tam 165 cm boyundaki bu heykel, MS 2. yüzyıl sonlarına tarihleniyor. Aynı alanda Afrodit ve Eros başları da bulunmuş. Aşk, zenginlik ve ticaretin tanrıları burada adeta buluşmuş!
3. Perge’de heykeller geçidi
Antalya’daki Perge Antik Kenti adeta antik bir açık hava heykel müzesine dönüştü! Kazılarda tam beş farklı heykel bulundu. Bunlardan biri, bir yunusun üzerine oturmuş Eros figürüyle tamamlanan yaklaşık 2 metre boyundaki Afrodit heykeli. Severuslar dönemine ait zarif kadın heykelleri ve doğu caddesinde yan yana duran kadın ve erkek figürleri, dönemin estetik anlayışını ve sosyal yapısını gözler önüne seriyor.
4. Assos’ta mozaik ve anıt mezarlar
Çanakkale’deki Assos Antik Kenti’nde tam 2200 yıllık sağlam bir mozaik ortaya çıkarıldı. Üç renkli bitkisel ve geometrik desenlerle süslenmiş bu mozaik, büyük ihtimalle antik bir jimnastik salonunun zeminini süslüyordu. Aynı kazılarda, Roma dönemine ait 1800 yıllık bir anıt mezar da bulundu. Bu yapı, dönemin zengin ailelerinden birine ait ve Assos’un tarihine yepyeni bir pencere açıyor.
5. Hadrianopolis’te 1500 yıllık strateji oyunu taşları
Karabük’teki Hadrianopolis Antik Kenti’nde iki küçük ama çok değerli parça bulundu: 5. yüzyıla ait kemikten yapılmış oyun taşları! Mercimek ve disk formundaki bu taşların üzerinde 4 ve 8 kollu semboller var. Roma askerlerinin oynadığı Ludus Latrunculi ve Doudecim Scripta gibi strateji oyunlarının Anadolu’daki nadir örneklerinden biri olabilir. Arkeolojik satranç taşları desek yeridir! Türkiye’de 2025 yılında yapılan arkeolojik keşifler yazımıza devam ediyoruz.
6. Milas’ta timsah, yunus ve flamingolarla dolu mozaikler
Muğla Milas’ta, bir zamanlar ahır olarak kullanılan Roma hamamının zemininde harika mozaikler bulundu. Özellikle “soğukluk” bölümünde yer alan 6 timsah figürü, ustasının bu hayvanları bizzat görmüş olabileceğini düşündürüyor. Bir diğer mozaikte ise flamingolar, yunuslar ve yılan balıkları yer alıyor. Ege’nin ortasında bir tropik hayal gibi…
7. Stratonikeia’da 2000 yıllık süslü lahit
“Gladyatörler Kenti” olarak bilinen Muğla’daki Stratonikeia’da bulunan 2000 yıllık lahit, adeta bir sanat eseri! Lahdin köşelerinde koçbaşları, ortasında Eros figürleri ve boğa başları var. Girlandlar ise zeytin, üzüm, nar ve haşhaş motifleriyle süslenmiş. Bu mezar, Roma dönemi sanat anlayışının canlı bir örneği.
8. Pergamon’da mozaikli ev keşfi
İzmir Bergama’daki Pergamon Antik Kenti’nde ortaya çıkarılan Mozaikli Ev, zemin süslemeleriyle büyülüyor. Taş avlu, havuz ve özellikle üzerinde “Dünyanın en tatlı çocuğu” yazan mezar taşıyla burası sadece bir yaşam alanı değil, aynı zamanda bir duygu arşivi… Kazılarda Helenistik kraliyet mühürlü kiremit parçaları, Roma ve Bizans dönemine ait günlük eşyalar da bulundu.
İzmir Torbalı’daki Metropolis Antik Kenti’nde, antik çağın geri dönüşüm merkezi keşfedildi! Tam 2000 adet parçalanmış bronz heykel kalıntısı bulundu. Gözler, başlar, parmaklar, sandaletler… Her biri tarihe dokunan birer detay. Ayrıca bronz plaka ve kalıp izleri, burada heykel üretiminin de yapıldığını gösteriyor.
10. Adrasan’da 2000 yıllık gemi batığı
Türkiye’de 2025 yılında yapılan arkeolojik keşifler yazımızın sonuna geldik. Antalya’nın Adrasan açıklarında sualtı arkeologları nefes kesici bir keşfe imza attı: Geç Hellenistik-Erken Roma dönemine ait bir seramik batığı. 33–46 metre derinlikte yatan bu kargo gemisi, yüzlerce seramik parçasıyla birlikte bulundu. Kil kaplar koruma amacıyla birbirine geçirilmiş ve sıvanmış. Bu batık, antik ticaret yolları ve günlük yaşam hakkında yepyeni ipuçları sunuyor.