Cumhuriyetin Öncü Kadınlarından Sabiha Gökçen ve Başarılarla Dolu Yaşamı

Kadınların cinsiyetçiliğe maruz kalmasına ne yazık ki zaman ya da mekan işlemiyor. Şu an durduğumuz noktada uğradığımız cinsiyet ayrımcılığı, dünyanın diğer ucunda, hatta ‘medeniyetin beşiği’ denilen yerde diğer bir kadının başına geliyor. Aradaki doz farkını saymazsak bu dünyanın en görünmez sayılan fakat ciddi problemi. Geçmiş zamanlarda ise bu ayımcılık çok daha fazlaydı. Kadınların hiçbir konuda söz hakkı yoktu. Ancak zaman içinde bu algı yavaş yavaş yıkılmaya başladı. Her ne kadar şu anda da kadınlar yine “ikinci sınıf” vatandaş olarak görülmeye çalışılsa da artık sesimiz daha güç çıkıyor ve bastırılamayacak! Kendi döneminde de sesleri gür çıkan, kendinden sonraki nesillerin önünü açan, cesaretleriyle ilkleri başarmış pek çok kadın vardı. Bunlardan biri de Sabiha Gökçen. Kadınlara söz hakkı bile tanınmadığı bir dönemde Sabiha Gökçen dünyanın ilk kadın savaş pilotu olmayı başardı. İşte cumhuriyetin öncü kadınlarından Sabiha Gökçen ve başarılarla dolu yaşamı.

Yazımıza geçmeden önce, cumhuriyet döneminde öncü olmuş diğer cesur kadınları öğrenmek için; Cinsiyet Ayrımcılığına Karşı Koyanların Hikayesi: Cumhuriyetin İlk Kadınları başlıklı içeriğimize göz atabilirsiniz!

Sabiha Gökçen 22 Mart 1913’te Busa’da doğdu. Gökçen, Bursa Vilayet Başkatibi olan Hafız Mustafa İzzet Bey ile Hayriye Hanım kızıydı

Edirne Deftardarı olan babası Hafız İzzet Bey, ‘Jön Türk’ olduğu gerekçesiyle Bursa’ya sürülmüştü. 

Gökçen’in annesi ve babası o henüz küçükken vefat etti. Dönem şartları yüzünden hayatı oldukça zordu ve okumak istiyordu

1925 yılında ise henüz 12 yaşındayken, Bursa ziyareti sırasında evlerinin yakınındaki Hünkar Köşkü’nde konaklayan dönemin Cumhurbaşkanı Atatürk’e ulaşmayı başardı ve okumak istediğini iletti

Abisinin himayesinde olan Sabiha için Atatürk, abisinden izin aldı ve Sabiha’yı evlat edinerek Ankara’ya götürdü. Sabiha, Çankaya İlkokulu, Arnavutköy Amerikan Kız Koleji ve Üsküdar Amerikan Lisesi’nde eğitim gördü

Bu esnada ise 1934’te Soyadı Kanunu’nun çıkmasından sonra Mustafa Kemal Atatürk Sabiha’ya “Gökçen” soyadını verdi.

Ardından, 1935’te Türk Hava Kurumu’nun Türk Kuşu Sivil Havacılık Okulu’na girdi. Ankara’da yüksek planörcülük brövelerini aldı

Sabiha Gökçen, 7 erkek öğrenci ile birlikte Kırım Rusya’ya gönderildi ve Koktebel Yüksek Planör Okulu’nda yüksek planörcülük eğitimini tamamladı. Moskova’ya motorlu uçak okuluna gitmeyi planlıyordu. Ancak manevi kız kardeşi Zehra’nın ölüm haberini alınca bu düşünceden vazgeçerek ülkesine döndü.

Bir süre dünyaya küsen Sabiha Gökçen, Atatürk’ün ısrarları ile yeniden çalışmalara başladı. Eskişehir Havacılık Okulu’nda Savmi Uçan ve Muhittin Bey’den özel uçuş eğitimi aldı. 25 Şubat 1936’da ilk defa motorlu uçak ile uçmaya başladı

Gökçen’in, uçuş eğitimde gösterdiği başarılardan dolayı, Atatürk kendisine şunları söyledi: “Beni çok mutlu ettin… Şimdi artık senin için planladığım şeyi açıklayabilirim… Belki de dünyada ilk askerî kadın pilot olacaksın… Bir Türk kızının dünyadaki ilk askerî kadın pilot olması ne iftihar edici bir olaydır, tahmin edersin değil mi? Şimdi derhal harekete geçerek seni Eskişehir’deki Tayyare Mektebi’ne göndereceğim. Orada özel bir eğitim göreceksin ”

O yıllarda kızlar askerî okullara alınmadığı için özel bir üniforma giydirilerek Eskişehir Uçuş Okulu’nda, 1936-1937 döneminde 11 ay boyunca özel eğitim aldı

Gökçen, brövesini aldıktan sonra Eskişehir’deki 1. Hava Alayı’nda altı ay görev yaptı, bu sırada Trakya ve Ege manevralarına katıldı.  

1937 yılında Tunceli’de çıkan ayaklanmayı bastırmak için başlatılan Dersim Harekâtı’nın hava saldırısı safhasında yer alarak “dünyanın ilk kadın savaş pilotu” oldu

1937 yılında Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Genelkurmay Başkanı’nın da katıldığı bir törenle kendisine Türk Hava Kurumu Murassa (İftihar) Madalyası verildi. 30 Ağustos 1937’de askeri uçuş brövesi aldı. 1938’de uçağıyla beş gün süren bir “Balkan Turu” yaptı. Ankara’da bulunan Balkan Paktı heyeti üyelerinin Sabiha Gökçen ile tanıştıktan sonra kendisine uçakla başkentlerine gelmeyi önermeleri üzerine bu tur fikri doğmuştu. Gökçen, Atatürk’ün arzusu üzerine bu turu yanına bir makinist dahi almadan, tek başına gerçekleştirdi.

İstanbul’dan havalandıktan sonra Atina’ya, ardından Sofya ve Belgrad’a gitti. Kendisine Yugoslav Genelkurmay Başkanı tarafından “Beyaz Kartal” nişanı verildi. İstek üzerine Bükreş’te bir gösteri uçuşu yaptıktan sonra 6. gün olan 22 Haziran’da İstanbul’a döndü. Bu Balkan turu, basının büyük ilgisini uyandırmış; her yerde göklerin kızı olarak anılmasına neden oldu.

Sabiha Gökçen, Atatürk’ün ölümünün ardından ise derin bir üzüntü yaşadı. Ayrıca kadınların orduda görev yapmasına ilişkin yasa çıkmadığı için ordudan ayrılmak zorunda kaldı ve Türkkuşu Uçuş Okulu’na başöğretmen tayin edildi

Gökçen, 1940 yılında Hava Okulu’nda askerî coğrafya ve topoğrafya öğretmeni Üsteğmen Kemal Esiner ile evlendi ve eşine kendi soyadını verdi; ancak üç yıl sonra, 12 Ocak 1943’te eşini kaybetti.

1955’e kadar bu görevini başarıyla sürdürdü. Türk Hava Kurumu Yönetim Kurulu Üyesi oldu. Hayatı boyunca toplam 22 değişik hafif bombardıman ve akrobatik uçakla uçtu

Gökçen, 1953 ve 1959’da davet edildiği ABD’ye Türk toplumu ve Türk kadınını tanıtmak amacıyla gitti. Kendisi için büyük bir Amerika turu düzenlendi. Son uçuşu ise 1996’da 83 yaşında iken Fransız pilot Daniel Acton eşliğinde yaptı.

Başarılarla dolu hayatına birçok madalya ve ödül de sığdırdı;

• Türk Hava Kurumu’nun bir numaralı Övünç (Murassa) Madalyası ve beratı,
• Yugoslav Ordusunun en büyük nişanı olan Beyaz Kartal Nişanı ve ordu brövesi,
• Romanya Ordusu Havacılık Brövesi,
• Trakya ve Ege manevralarından dolayı verilen hatıra madalyalar,
• Türk kadınının seçme ve seçilme hakkı kazanmasının 50. yılında verilen mesleklerinde öncü kadınlar plaketi,
• Selçuk Üniversitesi’nin fahri doktorluk payesi,
• THK tarafından 1989’da verilen altın madalya,
• 1991’de Uluslararası Havacılık Federasyonu’nun havacılığın bütün dallarında üstün başarı gösteren havacılara verdiği FAI altın madalyası,
• 1996’da ABD’nin Maxwell Hava Üssü’ndeki törende “dünya tarihine adını yazdıran 20 havacıdan biri” unvanı,
• Ordu, çeşitli dernek ve kuruluşların verdiği 28 adet plaket.

Cumhuriyetin öncü kadınlarından olan ve kendinden sonraki nesillere ilham veren Sabiha Gökçen, ne yazık ki 22 Mart 2001 tarihinde 88 yaşındayken Gülhane Askerî Tıp Akademisinde kalp yetmezliği sebebiyle hayatını kaybetti

Kaynak: 1