Üniversiteleri yalnızca belli başlı alanlarda yükseköğrenimin sürdürüldüğü yapılar olarak değerlendirmek son derece yanlış. Çünkü üniversiteler insanların, bölgelerin, şehirlerin ve ülkelerin kaderini değiştirebilecek denli önemli, özgür düşüncenin ortaya çıktığı önemli kurumlar. Bu doğrultuda dünya üzerinde bulunduğu bölgenin kültür, sanat ve düşünce hayatına önemli değerler kazandıran pek çok üniversite var. İşte günümüzden yüzlerce yıl önce Portekiz’in Coimbra şehrinde kurulan Coimbra Üniversitesi de yüzyıllar içerisinde bölgenin kültür ve düşünce hayatına önemli katkı yapan kurumlardan biri. Coimbra Üniversitesi öğrencileri, uzun yıllardır kadim bir geleneğin devamı olan bir kültürü sürdürüyor. Republica (cumhuriyet) kültürü adı verilen bu kadim gelenek çerçevesinde öğrenciler, bir komün hayatı yaşıyor. Öğrenciler arasındaki bu ortak yaşam geleneği hem üniversiteye hem de Coimbra şehrine sıra dışı bir karakteristik özellik kazandırıyor. Gelin kökenleri 14. yüzyıla kadar uzanan, Portekizli öğrencilerin komün yaşam geleneği republica kültürüne yakından bakalım…
1290 yılında Portekiz’deki Coimbra şehrinde bir üniversite kuruldu
Coimbra Üniversitesi, Portekiz’in en köklü yükseköğretim kurumu olmakla birlikte, Avrupa’daki en eski üniversiteler arasında yer alıyor. Kısacası Coimbra Üniversitesi hem şehrin hem de Portekiz’in en önemli kurumlarından biri.
Üniversitenin köklü tarihi ve kadim gelenekleri nedeniyle bölge üzerindeki etkisi de oldukça fazla. Ancak bölgeye asıl kimliğini kazandıran şey, 1279-1325 yılları arasında Portekiz tahtında oturan Kral I. Diniz’in Coimbra Üniversitesinde eğitim gören öğrenciler için konutlar inşa ettirmesi…
14. yüzyılda üniversite öğrencilerinin barınması için inşa edilen konutlar, zamanla yalnızca birer mimari yapı olmaktan çıkarak bir geleneğe ve hatta kültüre dönüştü
Bu evlere republica evleri, evlerde yaşayan öğrencilere de republicans yani cumhuriyetçiler ismi veriliyor. Yani bu sıra dışı konutlardaki öğrenciler arasında komün yaşam geleneği oldukça eski. İşte bu kadim gelenek, özellikle 20. yüzyılın başlarında giderek daha kitlesel, daha keskin ve daha etkili bir yapı haline geldi.
Republica evleri, yalnızca Coimbra şehrinde değil tüm Portekiz’deki sosyal yaşamın önemli öznelerinden birine dönüşerek 20. yüzyılın başlarında itibaren kültür, siyaset ve ideoloji gibi alanlarda kendi dönemini önemli ölçüde etkiledi.
1930’lu yıllarda Portekiz’i yöneten diktatör Salazar’ın akademiye ve özgür düşünce ortamına yapığı baskı, republica evlerinin politik bir yer haline gelmesine neden oldu
Özellikle 1950’li yıllarda evlerde yaşayan öğrenciler hem politik hem de akademik anlamda özgürlük yanlısı bir pozisyon alarak toplumsal özgürlük mücadelesinin ve değişimin sürükleyici pozisyonuna yükseldiler…
Portekiz’deki toplumsal ve akademik yaşamın önemli bir unsuru haline gelen bu kültür, bugün de varlığını sürdürüyor. Günümüzde, Portekiz’de faaliyette olan 24 republica var
Bu evlerin her biri köklü bir geçmişe, kendine has bir kültüre ve kurallara sahip.
Buradaki öğrenciler komün yaşam geleneğini bugün de devam ettiriyor
Kiralar, faturalar, mutfak giderleri, kısacası evlerin bütün masrafları öğrenciler tarafından ortak şekilde karşılanıyor. Yemekler birlikte hazırlanıyor, sofraya birlikte oturuluyor… Ayrıca öğrenciler evlerin sorumluluğunu da birlikte üstleniyor.
Günümüzde republica evleri öğrencilerin yaşadığı bir konuttan çok, öğrenciler için bir “yaşam alanı” işlevi görüyor
24 farklı republica evi arasında sıkı ve organik bir bağ var. Bu evlerde yaşayanlar, bir araya gelerek evler ve genel olarak bu ilginç gelenek ve inisiyatif ile ilgili ortak kararlar alıyorlar. Ayrıca evlerde yoğun olarak akademik ve sanatsal faaliyetler gerçekleştiriliyor. Bazı evlerde tiyatro sahneleri, bazı evlerde resim stüdyoları kuruluyor…
Ayrıca yalnızca bu evlerde yaşayan öğrenciler değil, şehirdeki diğer üniversite öğrencileri de republica evlerinde her zaman hoş karşılanıyor. Republica kültürü, içerisinde maddi ve manevi anlamda büyük bir yardımlaşma geleneğini de barındırıyor. Örneğin bazı evlerde, ihtiyaç sahibi öğrencilerin hiçbir ücret ödemeden bir şeyler alabileceği “kıyafet odaları” var.
Republica evleri sadece öğrencilerden ibaret değil
Örneğin öğrencilik dönemlerinde bu evlerde kalan kişiler, hala kuvvetli bağlara sahipler. Ayrıca evlerdeki öğrencilere ekonomik olarak da destek oluyorlar. Evlerin maddi giderlerinin bir bölümü bu şekilde karşılanıyor. Ayrıca yine bu evlere ekonomik olarak destek veren bazı kurum ve kuruluşlar da var…
