Bugün Dünya Otizm Farkındalık Günü. 2 Nisan, tüm dünyada otizm konusunda farkındalık yaratarak otizmden kaynaklanan sorunlara çözümler yaratmak amacıyla, 2008 yılında Birleşmiş Milletler tarafından “Dünya Otizm Farkındalık Günü” olarak ilan edildi. Peki neden otizm konusunda farkındalık yaratmak bu kadar önemli? Çünkü pek çok kişi otizmi bir hastalık olarak görüyor ve otizmli bireyler, toplumda dışlanıyor. Ancak otizm bir hastalık değil, doğuştan gelen ya da yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan karmaşık bir nöro-gelişimsel farklılıktır. Otizmin, beynin yapısını ya da işleyişini etkileyen bazı sinir sistemi sorunlarından kaynaklandığı düşünülmektedir. Otizmli bireyler, başkalarıyla iletişim kurmakta, sosyalleşmekte zorlanabilir. Herhangi bir kişiyle iletişim kurmak, fikirlerini paylaşmak çoğu zaman hiçbirimiz için kolay değil. Ancak bu, otizmli kişiler için çok daha zor. Nitekim, otizmin beraberinde getirdiği birçok sorun olsa da özel eğitimle birlikte tüm bunlar geride bırakılabilir. Önemli olansa bu durumu bir hastalık gibi görmemek ve otizmli bireyleri toplumdan soyutlamamak. Uzmanlara göre, otizmlilerin dış dünyayla etkileşimini kolaylaştırmamız ise mümkün. Peki bunu nasıl yapabiliriz? Yazar ve gazeteci Michael Rosen, kendisi de benzer özellikler gösteren Asperger Sendromu’yla yaşamını sürdüren, İngiliz yazar ve girişimci Alis Rowe ile konuştu. Rowe’a göre, karşısındaki kişinin yüz ifadelerini anlamlandırmak ve dış sesleri konuşma sesinden ayırmak, otizmlilerin karşılaştıkları başlıca zorluklardan bazıları. Otizmli bireylerin onlarla konuşurken bilmemizi istediği 9 şey.
1. Her otizmli birey farklı ancak yaşadıkları bazı durumlar ortak
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), dünyada her 160 çocuktan birinin Otizm Spektrum Bozukluğu’na (ASD) sahip olduğunu söylüyor. Türkiye’de 550 binden fazla otizmli çocuk olduğu belirtiliyor. Otizmli bireyler, gelişimsel farklılıkları nedeniyle dünyayla farklı bir şekilde iletişim kuruyor. Bu durum; görme, duyma ve hissetme duyularını etkiliyor. Sosyal hayata katılmakta güçlük çekiyorlar, hatta bu nedenle sık sık anksiyete yaşıyorlar. Birçok otizmli, arka plandaki birkaç farklı sesi ayırmakta zorlanıyor.
Öte yandan otizm, herkeste farklı şekilde kendisini gösteriyor. Bazıları semptomlardan çok daha fazla, bazıları çok daha az etkileniyor. Herkeste olduğu gibi, utangaç ve içe dönük olanlar da var, hareketli ve dışa dönük olanlar da. Önemli bir bölümü ise, başkalarıyla hiç konuşamadığı için sadece jest ve mimiklerle, sembollerle iletişim kuruyor.
2. Sesleri birbirinden ayırmada güçlük çekebilirler
Otizmli kişi, başkalarından farklı olarak bir sohbet sırasında karşısındakinin konuşmasına odaklanmakta zorlanır. Bunun nedeni, beynin diğer sesleri otomatik olarak filtreleyememesidir. Trafik, müzik sesi ya da diğer kişilerin konuşması gibi arka plandaki sesler araya girer ve konuşan kişiyi dinlemek, başlı başına büyük bir çaba gerektirir. Bu yüzden sık sık o kişiden sözlerini tekrarlamalarını isteyebilirler
3. İmaları ya da ince ayrıntıları gözden kaçırabilirler
Otizmli bireyler için, imaları ya da ince ayrıntıları fark etmek zordur. Kişinin ne anlattığını tamamen değiştirebilen ses tonu ve yüz ifadeleri gibi unsurları anlamlandırmaları da güçlük çekebilirler. Ancak aldıkları özel eğitimlerle bu konunun üstesinden gelebilirler.
4. Sohbeti bağlama oturtarak konuşmak fayda sağlar
Otizmliler için başka insanların sözlerini anlamlandırmak zordur. Bu yüzden ifadeleri, sohbetleri bir bağlama oturtmak işlerini kolaylaştırır. Örneğin denizden uzaktaki bir yerde, bir martı gördünüz. Ona “Aa, bak martı!” demek yerine, “Şehrin ortasında martı görmek ne kadar ilginç” diyebilirsiniz. Böylece bunun anlamını ya da neden önemli olduğunu söyler, algılamalarını kolaylaştırırsınız.
5. Ne zaman söze gireceklerini bilemeyebilirler
Diğerlerinin davranış ve beden dillerini okumakta zorlanan otizmliler, sohbeti ne zaman başlatıp bitirebileceklerini, başkasının sohbetine katılmak için en doğru anın ne olacağını bilemeyebilirler. Onları toplu sohbetinize katmanız ve doğrudan onlara sorular sormanız, doğru bir yaklaşım olacaktır.
6. Konuşurken çok fazla düşünürler
Otizmli bireylerin konuşmaları başkalarına farklı gelebilir. Ancak konuşmak, otizmi olan birey için çok ama çok dikkatli düşünmek demektir. Dolayısıyla daha yavaş bir şekilde ve daha sakin bir ses tonuyla konuşulurlar. Alışılmadık vurgular yapabilirler. Otizmlilere konuşmaları için ihtiyacı olan yer ve alanı sunmak, aynı zamanda onları dikkatlice dinlemek gerçekten önemli. Çünkü herkes dünyasını farklı bir şekilde deneyimliyor.
7. Duygularını farklı şekillerde gösterebilirler
Otizmliler duygularını farklı şekillerde gösterirler. Birbirinden farklı durumlara, değişik tepkiler verebilirler. Bunun nedeni, aynı anda birkaç şeyle boğuşuyor olmaları. Bazı duyguları diğerlerinden çok daha güçlü şekilde yaşadıkları için, onları kelimelere dökmekte zorlanırlar. Böyle durumlarda fotoğraflar kullanarak ya da açık ve net sorular sorarak iletişimi kolaylaştırabilirsiniz.
8. Kelimeleri tekrarlayabilirler
Bir kelimeyi ya da cümleyi tekrarlamak, otizmli bireyler arasında sıklıkla görülen bir davranış. Bunun birçok sebebi var. Karşısındaki kişinin söylediğini kayda geçtiklerini göstermeye çalıştıklarında, düşünmek için zaman kazanmak ister ve bu nedenle o kişinin söylediğini tekrar ederler. Böyle anlarda endişeli olurlar ve karşısındakinin güven vermesine ihtiyaç duyarlar. Ya da sordukları sorunun karşılığını yeterince alamadıklarını düşünüp, sorularını tekrarlarlar.
9. Sosyalleşmekte sorun yaşarlar, yazılı iletişim onlar için daha kolaydır
Özellikle içe kapanık otizmli kişiler için, sosyalleşmek strese neden olabilir. Bunun için büyük bir çaba harcarlar. Bu nedenle onlara herhangi bir konuda ısrar etmemeniz önemlidir. Öte yandan yazılı iletişim, yüz yüze iletişimden daha az stresli olabilir.
Kaynak: 1
