Davranışçı psikolojinin çok temel bir ilkesi bulunuyor: “Davranışı belirleyen sonucudur”. Psikoloji bilimi her ne kadar modern dönemin ürünüyse de ödül-ceza sisteminin uygulanması insanlık tarihi kadar eski. İnsan psikoloji açısından ödül her zaman yönelme davranışı, ceza ise kaçınma davranışı doğurmuş. Bu sistem devlet yönetiminden okullara, hane içi ilişkilerden arkadaşlık ilişkilerine kadar akla gelebilecek her yerde uygulanıyor. Ancak özellikle okulda ceza sistemi, istenmeyen sonuçlara yol açabiliyor. Türkiye’de ve dünyanın pek çok ülkesinde çocukların olumsuz “kötü” davranışlarına yönelik ceza yöntemi sıkça kullanılıyor. Bu cezaların çoğu ise çocuk gelişimi gözetilmeksizin veriliyor. Hatta cezaların büyük bir çoğunluğu çocuklar üzerinden travmatik etki yaratabiliyor. Hadi gelin hep birlikte bugüne kadar okullarda verilmiş en ilginç cezalara daha yakından bakalım.
1. Tutuklanma cezası
Hukuk sisteminde bir insanın tutuklanması için pek çok neden olabilir. Fakat bu nedenler arasında geğirmeyi biz de ilk defa duyduk. 2011 yılında Amerika’da bir okulda gerçekleşen olayda öğretmeninin yanında geğirme gafletinde bulunan bir öğrenci, dakikalar içinde yerel polis güçleri tarafından tutuklanıyor. Kelepçelenen öğrenci 1-2 saat sonra serbest bırakılıyor. Öğrenciyi şikâyet eden öğretmen ise cezanın makul olduğu konusunda ısrarcı.
2. Kürekle dayak cezası
Kürekle olmasa dahi öğrencileri dövmek 21. yüzyıl dünyasında hala normal karşılanıyor. 19. yüzyılda ise bu ceza türü insan eğitmenin en temel kuralıydı. Öğrenciler kopya çekerken yakalandıklarında ya da istenmeyen bir davranışları olduğunda uyluk kemiklerine kürekle vuruluyordu. 1977 yılında Amerika’da kürekle dövme cezası bazı eyaletlerde yasaklandı. Fakat günümüzde Teksas dahil 19 eyalette kürekle öğrenci dövmek hala yasal!
3. Homofobik Bir Olay: Sahte Balo
Mississippi’de bir kadın öğrenci lise mezuniyet balosuna kadın partneriyle gitmek istedi. Böyle bir şeye asla izin vermeyecek olan öğretmenleri ise genç kadın için sahte balo düzenlemeye karar verdi. Sahte balonun davetlileri arasında öğrenci ve partnerinin dışında 5 engelli öğrenci daha vardı. Öğretmenlerin bu homofobi eylemi sonucunda okul yönetimi 35 bin dolar ödemek zorunda kaldı.
4. Dolaba Kilitlemek
Houston’da okul öncesi eğitim veren bir okulda, öğretmen derste çocuklara bir hikâye okuyordu. Hikâyede dolaba saklanmış bir canavardan bahsediliyordu. Bu olay örgüsü öğretmene gayet mantıklı geldi. Bunun üzerine okulda sürekli yaramazlık yapan Kelon Chaney isimli dört yaşındaki bir öğrenciyi dolaba kilitlemeye karar verdi. Sınıfta Kelon’un cezasına gülen üç çocuk da tıpkı talihsiz Kelon gibi dolaba kilitlendi. Çocuklar öğretmenlerinin bu cezasından o kadar korkmuşlardı ki dolaptan çıkar çıkmaz kusmaya başladılar.
5. Saç kesme cezası
Lamaya Common isimli bir öğrenci, öğretmeni ders anlatırken örgülü saçlarıyla oynuyordu. Common’un saçlarıyla oynaması öğretmenine göre o kadar büyük suçtu ki dakikalar sonra öğrenciyi yanına çağırarak saçlarını makasla kesti. Öğretmen daha sonra pişman olduğunu söylese de 175 dolar para cezası ödemek zorunda kaldı.
6. Öğle yemeğini yerde yeme cezası
2009 yılında New Jersey’deki bir okulda, beşinci sınıflardan bir öğrenci yemekhanedeki sürahiyi yere düşürdü. Okul yönetiminin verdiği ceza bir hayli ilginçti. Çocuklar öğle yemeklerini 10 gün boyunca masada değil yerde yiyecekti. Ceza verilen öğrencilerin hepsinin İspanyol kökenli olması bu olayı daha da alevlendirdi. Sonuçta okul yönetimi ceza verilen toplam 7 öğrenciye 500.000 dolar tazminat ödemek zorunda kaldı.
7. Otizmli bir öğrenciye duygusal şiddet
Alex Barton adındaki otizmli öğrenci, bir gün okula giderken ev ödevini yanına almayı unutmuştu. Sınıf öğretmeni Wendy Portillo, Alex’i ders kurallarına uymadığı gerekçesiyle evine geri gönderdi. Alex sınıfa döndüğünde öğretmeninden hiç beklemediği laflar işitmeye başladı. Portillo, tüm sınıfın ortasından Alex’ten nefret ettiğini söylemişti. Sınıf arkadaşlarından Alex’e takma isim bulmalarını istedi. Zavallı öğrenci tüm gün boyunca hem öğretmeni hem de arkadaşlarının duygusal şiddetine maruz kaldı. Akran zorbalığı okullarda sık yaşanan bir durum. Ancak öğretmenin bunu desteklemesi uzun bir süre ülke gündemine oturuyor. Olayın duyulmasının ardından öğretmene dava açıldı. Dava sonucunda ise öğretmenin görevini sürdürmesine karar verildi.
8. Elizabeth yaka takma cezası
Elizabeth yakası olarak bildiğimiz plastik koniler, genellikle kedi ve köpeklere ameliyattan sonra giydiriliyor. Yaralı bölgeyi dişlemesinler ya da yalamasınlar diye bu uygulama uzun süredir devam ediyor. Fakat ilginç bir şekilde bu plastik koniler Florida’da bir okulda öğrencileri cezalandırmak için kullanıldı. Bailey Cutkomp isimli bir öğretmen kendi köpeğine ait plastik koniyi okula getirerek yaramazlık yapan öğrencilerine takmaya başladı. Cutkomp bu olayda hiçbir sorun yokmuş gibi cezalandırdığı öğrencilerin fotoğrafını çekip bir de Facebook’a yükledi. Olayın duyulmasıyla birlikte öğretmen her ne kadar şaka amacıyla yaptığını iddia etse de açığa alınmaktan kurtulamadı.
9. Donmuş bezelye üzerinde diz çökme cezası
Çin okullarında ilginç bir ceza yöntemi bulunuyor. Öğretmenlerine itaat etmeyen öğrenciler uzun saatler donmuş bezelye ya da pirinç üzerinde diz çöktürülüyor. Diz çökerken kollarını da havaya kaldırmaları isteniyor. Geçtiğimiz yıllarda bu cezayı alan bir kız öğrenci bacaklarının fotoğrafını çekip internete yükledi. Fotoğrafı internete yüklemesinin tek sebebi insanların kendisini desteklemesiydi. Fakat cezayı ifşa ettiği gerekçesiyle öğrencinin okulla bütün ilişiği kesildi.
10. İç çamaşırı indirme cezası
Asya’da öğrencilerin cezalandırılma yöntemi insanı gerçekten hayretler içinde bırakıyor. Japonya’da sadece kadınlara yönelik eğitim veren bir okulda öğrenciler okula geç kalırsa ya da ödevini yapmazsa külotlarını dize indirme cezası veriliyor. Bu sapkın fikirli ceza yöntemini hala sonlandırılmış değil. Medyaya yansıdığı kadarıyla Japonya’daki öğrenciler hala bu şekilde cezalandırılabiliyor.
Bonus: Tek ayak üstünde durma cezası
Hepimiz okul hayatımızın bir döneminde tek ayak üstünde durma cezası almışızdır. Bilim dünyası bu cezanın henüz tam olarak ne işe yaradığını çözemedi. Belki biraz dengede durma konusunda ustalaşmış olabiliriz. Yine de dünyanın geri kalan bölgesinde verilen cezaların yanında çok masum kalıyor.
