Ordaaa bir köy var uzakta, o köööy bizim köyümüzdür. Duymasak da, tınmasak— Hop! Bir saniye, sahi niye tınmıyoruz? Tamam, Ahmet Kutsi Tecer’in herkes tarafından bilinen bu şiirini biraz birbirine katmış olabilirim ama haklı nedenlerim var. Prof. Ali Nesin öncülüğünde binbir güçlükle kurulmuş, kurulduğundan beri başına gelenler pişmiş tavuğun başına gelmemiş, Türkiye’de hatta belki de dünyada eşi benzeri olmayan bir köyümüz var, orada, uzakta; adı Nesin Matematik Köyü (NMK). Uğruna Sevan Nişanyan’ın hapis yattığı bu sıradışı köy, kızlı erkekli bir bilim yazokulu. Ali Nesin’in 2007’de bir gazetede yazdığı şu cümleler ise kuruluş aşamasında çekilen zorluklara özet niteliğinde: “Bu düşmanca tavrı anlamakta zorluk çekiyoruz. Siyaset yapmıyoruz, ekonomiyle, toplum düzeniyle ilgili bir etkinliğimiz yok. Yalnızca çoluk çocuk matematik yapıyoruz…” Yaşadığı her problem usulsüzlüklerle dolu bu köyümüz (orada, uzakta) ayakta kalma mücadelesinde çok şükür ki başarılı oldu, hatta gelişip serpilerek yeni olanaklar sağlamaya devam etti.
İzmir’in Selçuk ilçesi Şirince köyüne 1 km uzaklıkta bulunan Nesin Matematik Köyü bildiğiniz diğer köylere, olabilecek her (iyi) anlamda, aslında pek de benzemiyor. Üstelik aldığımız duyumlara göre “Once a Matematik Köylüsü always a Matematik Köylüsü”. Bakalım bu sıradışılık nerelerden kaynaklanıyor…
Bağışlarla imece usulü kurulmuş bir köy
Nesin Matematik Köyü’nü benzersiz yapan tek şey bir bilim köyü olması değil. İmece usulü kurulması ile de dünyada bir ilk. Yüzlerce insanın bağışlarıyla inşa edilen Matematik Köyü’ne katkıda bulunanların isimlerinin yazıldığı mermer bir plaka yerleştirilmiş. 500 TL ve üzeri bağış yapan herkesin adının yazıldığı bu mermer plaka yetersiz kalınca yeni bir mermer plaka daha yaptırılmış. Sezen Aksu’dan Cem Yılmaz’a popüler sanat dünyasından tanıdığımız isimleri de barındıran bağışçılar köyün kuruluş aşamasından günümüze hâlâ ayakta kalabilmesi için gerekli katkıyı sağlıyor. Meral Okay’ın tüm malvarlığını Matematik Köyü’ne bağışladığını (ancak bazı bürokratik nedenlerden dolayı maalesef işlemin gerçekleştirilemediğini) belirtmeden geçmeyelim.
Matematik Köyü’ne gelen öğrenciler ise yeteneklerine ve fiziksel güçlerine göre bulaşık, yemek, sulama, temizlik, ağaç dikme gibi çeşitli görevleri dönüşümlü olarak üstlenerek bu imece usulü çalışan köye katkıda bulunuyor.
Sıradışı meydan ve cadde isimleri
Bu köyde meydanlara, caddelere ve binalara alışık olduğumuz üzere generallerin, cumhurbaşkanlarının ya da devlet büyüklerinin isimleri verilmemiş. Onun yerine aydınlarımızın ve Nesin Matematik Köyü destekçilerinin isimleri verilmiş. Server Tanilli Agorası, Aziz Nesin Amfisi, Sevan Nişanyan Kütüphanesi gibi. Öğrenci ve eğitmenlerin kaldığı evler ise bağışçılarının isimlerini taşıyor.
NMK Kütüphaneleri
Evet bu köyde kütüphaneler var. En büyüğü de müthiş mimarisi ile Sevan Nişanyan Kütüphanesi. İki katlı olan yapı 400 metrekare büyüklüğünde ve alt katı 250 kişilik bir konferans salonu. Matematik, felsefe ve sanat kitaplarında oluşan koleksiyon tamamlandığında kitap sayısı 15.000’i bulacak. Ayrıca ufak çaplı birçok açıkhava kütüphanesi de çalışma ve inziva alanlarında yer alıyor. Kitap listesine NMK web sitesinden ulaşmak mümkün. Ayrıca çevirimiçi kütüphaneye de sahip olan Nesin Matematik Köyü internet sitesi üzerinden burada işlenen derslerin videolarına da ulaşabilirsiniz.
Çalışma ortamları ve inziva köşeleri
Matematik köyünün muhtarı, bu yola çıkarken şöyle düşünmüş: “Matematiksel zekânın hemen hemen herkeste eşit olduğuna inanıyoruz. Başarısızlık korkusu ortadan kaldırılırsa ve gence probleme yoğulaşabilme imkânı tanınırsa, herkesin matematiği sevebileceğine inanıyoruz. Matematikte önemli olan problemi çözmek değil, problemi anlayabilmektir… Matematik Köyü’nde bu iki engeli (korkuyu ve yoğunlaşmayı engelleyici unsurları) ortadan kaldırmayı amaçlıyoruz. Matematik Köyü’nde sınav, not, sınıfta kalma, ceza gibi korkuyu körükleyen unsurlar olmadığı gibi, müzik, televizyon, gürültü gibi yoğunlaşmayı engelleyecek unsurlar da yoktur.”
Onun yerine, ağaçlarla ve sarmaşıklarla çevrili birçok çalışma ve inziva köşesi, açıkhava kütüphaneleri ve kitap okuma köşeleri var. Ağustos böceklerini de saymazsak gürültü sıfır, zira belirli durumlar dışında köyde televizyon yayını ve müzik yassah! Kimsenin kimseyi “N’aber?” diyerek bile rahatsız etmeyeceği ise köy talimatları listesinde bulunuyor.
Bolkepçe Lokantası
Köyde lokantanın işi ne? Köy dediğin yerde kahvehane olur. Ama burası sıradan bir köy değil demiştik. Bolkepçe Lokantası Matematik Köyü’nde herkesin bir arada yemek yediği, aşçıya yardım ettiği, hem beslendiği hem gönüllü çalıştığı, kapalı alanı 110 kişi kapasiteli sevimli bir lokanta. Üç öğün yemek ve akşamüzerleri kek ve çay çıkaran Bolkepçe Lokantası, köyün her mekânı gibi taş ve ahşaptan inşa edilmiş, bitkilerle dolu ve çam ormanı manzaralı mükemmel bir dinlenme alanı.
Peki nerede yatılıyor bu köyde?
Bu köy bildiğiniz köylerden değil demiştik. Tamam, iki haftalık eğitim için köye gittiniz, artık siz de bir köylüsünüz. Ee peki nerede uyuyacaktınız? Tabi ki koğuşlarda! 2015 itibarıyla öğrenci konaklaması için toplam yatak kapasitesi 145 olan 14 kız ve erkek koğuşu. Ayrıca eğitmenlerin ve çalışanların konaklaması için toplam yatak kapasitesi 36 olan 19 ev bulunuyor. Geleneksel mimari ile inşa edilmiş, mavi kubbeli kız ve erkek hamamlarının dışında ortak kullanıma açık duş ve tuvaletler de mevcut. İsteyen öğrenciler çadırlarıyla gelip bu şekilde de konaklayabiliyor.
Matematikten felsefeye programlar
O epergen halleriyle liselileri de kabul eden Matematik Köyü’nde tüm öğrenciler için program ilkbahar ayları itibarıyla başlıyor ve sonbahar sonuna kadar devam ediyor. Lise ve üniversitelerin ocak ve şubat aylarına denk gelen ara tatillerinde de etkinlikler düzenleniyor. Lise matematik eğitiminden yüksek lisans düzeyinde matematiğe, felsefe derslerinden fiziğe onlarca etkinliğin gerçekleştirildiği köyde programlar genelde iki hafta sürüyor. Programlar hakkında daha fazla bilgi almak için NMK etkinlik sayfasına bu linkten ulaşmak mümkün.
Bonus: Felsefe Köyü ve korsan sanat eğitimi
Sosyalcilerin fendi Mat-Fen’i yendi! Sosyalciler olarak bu güzel ortamı Mat-Fencilere bırakacak değildik! Bu sene ilk defa sanat eğitimi de vermeye başlayan köyde 2013 yılında başlayan Felsefe Köyü çalışmaları da devam ediyor.
