Mitolojinin kaynağı üzerine müşterek bir görüş olmasa da en çok duyduğumuz dönem Yunan mitolojisidir. Kabaca; ilkel insanın var oluşu anlamlandırma çabası olarak anlatabileceğimiz mitolojiler her coğrafyada farklılıklar gösterdiği gibi komşu ülkelerin de birbirlerinden etkilendikleri olmuştur. Bugün birçok Avrupa dilinin kökeninde yatan Antik Yunancada ‘’Mitos’’; söylenen ya da duyulan söz anlamına geliyor. Sözlü kültürün bir ürünü olarak karşımıza çıkan mitoloji, modern dönemde de kültür ve sanata esin kaynağı olmuştur. Yunan, İskandinav, Roma ve Mısır mitolojisi olduğu gibi Türk mitolojisi de vardır ve öne çıkanları da saydığımız bu toplumların mitolojileridir. İşte raflarda görebileceğiniz mitoloji kitapları!
1. Mitoloji Kitabı
Seksenden fazla mitin, zengin görsellerle birlikte anlatıldığı kitapta mitlerin yaratıldığı kültürler için ne anlam ifade ettiğine de değiniliyor. Örnekse ‘’Şiirin bal likörü nedir ve onu içenlere nasıl bir marifet kazandırır?’’ kitabın ele aldığı mitlerden yalnızca biri. İçeriğe dair daha da kapsamlı tanıtım yazısından: ‘’Yetkin ve kapsamlı bir çalışma olan Mitoloji Kitabı, çarpıcı görsellerle ve ilginç hikâyelerle doludur. Mitlere ve bu mitlerin onları yaratan kültürler için ne anlam ifade ettiğine dair yeni bir yaklaşım getirmektedir. Loki ve Thor’dan Viracocha ve Cuhulainn’e, her bir başlık renkli karakterleri ve onların maceralarını ele almaktadır. İster konuya yeni ilgi duyun, ister geleneklerin ve mitlerin hevesli bir öğrencisi, ister sadece büyük hikâyelerden hoşlanan biri olun, bu kitapta sizi ilgilendirecek ve hayretler içinde bırakacak çok şey bulacaksınız.’’
2. Mitoloji 101 (Kathleen Sears)
Astroloji üzerine de dilimize çevrilen bir kitabıyla bildiğimiz yazar Mitoloji 101’de ilkokul sıralarında dahi duyduğumuz Truva Savaşları’ndan, bir çocuk dizisine konu olan Hades’ten, Freud’un bir tür komplekse adını verdiği Oedipus’tan söz açıyor. Eski Yunan ve Roma mitolojisi anlatan klasik yazarlara da şöyle bir değinen kitabın arkasından: ‘’Sizi tıpkı Odysseus gibi maceralarla dolu bir yolculuğa çıkaracak olan bu kitapta Truva Savaşı, Perseus’un Medusa’yı öldürüşü, Oedipus’un bir kehanetten kaçışı gibi en ilginç klasik mitoloji öykülerini bulacaksınız. Kendisinden bir şeyler istemek için gelen konuklarını “unutma sandalyelerine” oturtan Hades; yatağına uydurmak için yolcuların bacaklarını kesip boyunu kısaltan hancı Procrustes; bir açgözlüyü kendi etini yemeye mahkûm eden Demeter; söyledikleri şarkılarla denizcilerin aklını başından alıp gemilerin kayalıklara bindirmesine sebep olan Sirenler; sorduğu bilmecenin cevabını bulamayan yolcuları parçalayıp yiyen canavar Sfenks ise bu öykülerde karşılaşacağınız en tuhaf mitolojik karakterlerden yalnızca birkaçı olacak.’’
3. Mitologya (Edith Hamilton)
Zamansız tanrı ve kahraman hikayeleriyle milyonlarca okuyucuyu büyüleyen dünyaca ünlü bir klasik olan Mitologya, Batı kültürlerinin temel yapı taşı olan Yunan, Roma ve İskandinav mitlerini, antik çağlardan günümüze insan yaratıcılığına ilham veren tanrıların ve kahramanların hikayelerini anlatmaktadır. Mitologya bizi Olimpos’ta Yunan tanrılarıyla ve Valhalla’da ise İskandinav tanrılarıyla tanışmaya davet ediyor. Truva Savaşı’nın dramından güçlü kral Midas’ın hikayelerini, takımyıldızlarının adlarının kökenlerini keşfe çıkarıyor Mitologya bizleri. Mitoloji kategorisinde otoritesi ve anlaşılırlığı nedeniyle dünya çapında övülen Mitologya, Edith Hamilton’ın baş yapıtıdır ve mitoloji hakkında yazılan diğer kitapların ölçüldüğü standart olarak kabul edilir. Kitabı incelemek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.
4. Yunan Mitolojisi (Karl Kerényi)
Baumgarten Prize ödüllü ve 1973’te dünyaya terk eden yazar mitoloji dedik mi çoğumuzun aklına ilk gelen devri, Yunan mitolojisini anlatıyor. İki cilt olarak da temin edebileceğiniz kitabın ilk parçasında Tanrılar, ikinci cildinde ise kahramanlara yer veriliyor. Anlattığı öykü ve içerikleri belgelerle de destekleyen kitabın tanıtımından: ‘’Yunan Mitolojisi Tethys ile Okeanos’un birleşmesiyle başlayıp Odysseus’un Penelope’ye kavuşmasıyla sona eren bir mitler, masallar, öyküler bütününü ayrıntılarıyla aktarıyor ve inceliyor. Yazar kitabın birinci cildini tanrılara, ikinci cildini de kahramanlara ayırıyor. Konuyla ilgili tüm bilgi, belge ve bulguları okurun görüşüne sunuyor. Bir mitin tek bir anlatımı ile yetinmeyip Yunanistan’ın farklı yörelerinde rastlanmış olan farklı anlatımlarına da yer veriyor.’’
5. Eski Mısır’ın Bütün Tanrı ve Tanrıçaları (Richard H. Wilkinson)
Eski Mısır döneminde firavunların ve sıradan insanların yaşamlarında, devasa tanrılar panteonunu onurlandırma, tapınma ve yatıştırma ihtiyacı egemendi. Gösterişli mezar resimlerinden ve heybetli tapınak kabartmalarından mütevazi ev türbelerine kadar tüm Mısır, mitolojilerin zenginliğini ve karmaşıklığını yansıtır. Eski Mısır’ın Bütün Tanrı ve Tanrıçaları, Bes ve Tawaret gibi küçük ev figürlerinden Mısır’ı antik dünyanın en eksiksiz teokratik toplumu yapan mutlak güce sahip tanrılar Amun ve Ra’ya kadar sayısız tanrı ve tanrıçanın evrimini, ibadetini ve nihayetinde düşüşünü incelemektedir.
6. Eski Türk Mitolojisi (Jean – Paul Roux)
Fransız asıllı oryantalist ve Türkolog yazar alanında oldukça bilinen yetkin bir isim. Kimisini belki masallar yoluyla duyduğunuz kimini ise bu kitapla beraber ilk kez öğreneceğiniz Eski Türklerin mitolojileri kitabın içeriğini oluşturuyor. Büyü ve Şamanizm gibi ögelere de yoğunlaşan kitabın açıklama yazısından: ‘’Eski Türk halklarının dinlerini ve mitolojilerini kesin ve güvenilir bir biçimde ana hatlarıyla betimlemek için vakit henüz çok erken. Dinleri, tek tanrı ya da en azından diğer tanrılardan daha üstün olan bir gök tanrı inancına dayanmaktadır. Fakat ayrıca insanüstü güçlere de inanmakta, hayvanlara ilgi duymakta ve şüphesiz totemizme meyletmekteydiler. Dinleri, dünyanın başlangıcı ve sonuna fazlaca eğilmezken, daha çok büyük şahsiyetlerin doğumunu ve boyların oluşumunu açıklamaya çalışmaktadır.’’
7. Kurtlarla Koşan Kadınlar: Vahşi Kadın Arketipine Ait Mit ve Öyküler (Clarissa P. Estes)
Jungiyen analist ve cantadora hikaye anlatıcısı olan Clarissa P. Estes, kadınların bilinçdışının harabelerinde “psişik arkeolojik kazılar” olarak adlandırdığı şeylerle kadınların canlılığının nasıl restore edilebileceğini gösteriyor Kurtlarla Koşan Kadınlar kitabında. Çok kültürlü mitleri, peri ve halk masallarını ve hikayeleri kullanan Estes, kadınların vahşi kadın arketipinin sağlıklı, içgüdüsel, vizyoner nitelikleriyle yeniden bağlantı kurmasına yardımcı oluyor. Mitlerden ve hikayelerden yararlanarak Dr. Estes, kadın ruhunu tanımlamak için bu eseriyle yeni bir sözlük yarattı diyebiliriz.
8. Viking Mitolojisi (Snorri Sturluson)
Bugün çeşitli film ve dizilere de konu olan Vikingler savaşçı özellikleriyle ön plana çıkarlar. Ortaçağ Avrupası ve İskandinav kültürünü tanımak için de başvurabileceğiniz kitaptan içeriğe dair alıntılar: ‘’Tarihten edebiyata birçok alanda, Ortaçağ’dan günümüze kadar etkisi devam eden Nesir Edda Viking mitolojisinin temellerini atmıştır. Nesir Edda’da Viking kozmogonisi, panteonu ve mitleri yüzyılları aşan bir edebi yetkinlikle aktarılmıştır. İskandinavya’nın coğrafyasıyla yoğrulan ve kadim bir bilgeliğin içsel derlemesi olan Nedir Edda, Viking mitolojisinin olduğu kadar kuzey edebiyatının da en önemli eseridir. Viking coğrafyasının en bilinmeyen köşelerini, Ortaçağ Avrupa’sını korkulara sürükleyen kuzeyin esrarengiz canlılarını ve her gittikleri yerde akıl almaz inançlarıyla tanınan Vikinglerin mitolojik öyküleri Nesir Edda ile tanınmıştır.’’
9. Yunan ve Roma Mitolojisi (William Hansen)
Kitabın oldukça hacimli bir içeriği var. Yunan’ın ardından duyup merak ettiğimiz Roma mitolojisi de kahramanları, öyküleri, yer ve olayları ekseninde ele alınıyor. Yunan ve Roma mitolojisi hakkında fazlaca bilgi sahibi olmak isteyenlerin elde edebilecekleri bir kitap. Biraz daha anlatmak için arka kapaktan: ‘’Yunan ve Roma Mitolojisi hem klasik mitolojiyi yeni okumaya başlayanlara hem de bu fantezi dünyasına ait öyküleri okumaya doyamayanlara yeni bakış açıları sunuyor. Mitlere konu olan olayların cereyan ettiği ortamları inceliyor, kozmosun oluşumundan Kahramanlık Çağı’nın bitişine dek tüm mitolojik süreci konu eden mitleri tek tek aktarıyor ve inceliyor. Tüm önemli karakterler, yerler, olaylar, nesneler ve kavramlar üzerinde ayrı ayrı duruyor.’’
10. Mezopotamya Mitolojisi (Jean Bottero & Samuel Noah Kramer)
Fransız tarihçi Jean Bottero ve Sümer ve Sümer dili uzmanı Asur Bilimci Samuel Noah Kramer’in birlikte yazdığı Mezopotamya Mitolojisi, en eski uygarlıklardan günümüze kadar gelebilmiş elli mit içerir. Yazarlar bu mitleri derlediler, çevirdiler ve yorumladılar. Jean Bottero ve Samuel Noah Kramer’in deyişiyle : “Asurbilimciler Antik Mezopotamya mitlerine ilişkin metinler üzerinde görülmedik biçimde çalışmış ve gayet olumlu sonuçlara da ulaşmış olmalarına rağmen, bütün bu belgeleri bir araya getirmeyi şimdiye kadar hiç akıllarına getirmediler. Oysa bu sayede, bu mitleri üretenlerin düşüncelerinin gelişimini, ‘mantığını’, bu metinlerde somutlaştırdıkları dünya görüşünü ve duyarlılığı daha iyi ortaya çıkartabilirlerdi.” En eskisi milattan önce üçüncü bin yıla uzanan bu belgelerde insanların, ilk başlangıçtan beri sordukları büyük ve evrensel sorulara kendi olanakları içinde verdikleri yanıtlar, canlılığını bugün de koruyan, çarpıcı bir üslupla aktarılmaktadır.
11. Hayvan Mitosları (Deniz Gezgin)
Mitoloji kadar efsane, destan ve masallarda da sıkça içeriğe dahil olan hayvanların özel bir mitos alanı olmaz mı? ‘’Anka kuşu’’ bunların en popülerlerinden biri mesela. Mitolojideki olağanüstü güçlere sahip bazen de oldukça farklı şekillerde karşımıza çıkan hayvanlara değinen kitabın içeriğine yönelik daha tatminkâr olsun diye tanıtımından bir pare: ‘’Hayvanlar, mitolojinin en çok rol verdiği kahramanlardır. Mitoslarda hayvanlar bizler gibi konuşabilir, şekilden şekile girebilir, ağızlarından ateş çıkarabilir, büyük kahramanlara bakıcılık yapabilir hatta büyük ırkların atası olabilirler. Bu kitap, mitolojideki hayvanların renkli dünyasına inerek onları yakından tanımamızı ve doğadaki ortaklarımıza daha anlayışlı bir pencereden bakmamıza fırsat tanıyacaktır.’’
12. Mitlerin Kısa Tarihi (Karen Armstrong)
Daldan dala konarcasına bir kariyer çizgisine ulaşan Armstrong önce 7 sene Katolik bir rahibe olur, buradan ayrılınca da Oxford Üniversitesi’nden edebiyat mezunu olarak Londra Üniversitesi’nde modern edebiyat dersleri verir. Bu kıpkısa tanıtımın ardından dinler tarihçisi de olan yazarın kitabında içeriğe dair şunları alıntılayabiliriz: ‘’Karen Armstrong inanç sistemleri üzerine önde gelen bir düşünür olup, bu kısa ve özlü kitabında mitolojinin tarihini ve tezahürlerini ayrıntılarıyla ele alıyor. Armstrong, Paleolotik dönemden ve avcı mitlerinden başlayarak son beş yüzyıldaki ‘Büyük Batı Dönüşümü’ne, mitin bilim tarafından tahtından indirilmesine dek bize kılavuzluk yapıyor. Mitlerin tarihi insanlığın tarihidir. Bizim hikayelerimiz ve inançlarımız, merakımız ve dünyayı anlamaya yönelik çabamız bizi atalarımıza bağlıyor. Mitler evreni anlamlandırmamıza yardımcı oluyor.’’
13. Batı Mitolojisi (Joseph Campbell)
Bir mitoloji uzmanı, yazar ve okutman olan Campbell bu kitabında tarihe geçen mitosları nizam içerisinde aktarırken Nietzsche, Freud, Goethe gibi büyük isimlere de değinmeden edemiyor. Oldukça aydınlatıcı tanıtımından bir iktibas gerekirse: ‘’Batı Mitolojisi Doğu, İran düalizmi ve Batı’nın Orta Doğulu kökenlerini ortaya koyarak, anaerkil dönemden ataerkil döneme, kahramanlar çağından tanrılar çağına, büyük klasiklerden büyük dinlere ve Reformasyon’a ulaşır. Vecd ve ruhban, cennet ve cehennem, sinizm ve natüralizm karşı karşıya gelir…’’
14. İskandinav Mitolojisi (Neil Gaiman)
Neil Gaiman, kaleme aldığı bu kurguda uzun zamandır ilham aldığı antik mitolojiden yararlanıyor ve İskandinav tanrılarını ve dünyalarını kendine has üslubuyla anlatıyor. Bu kitabında Gaiman, İskandinav mitolojisini anlatırken antik mitlere sadık kalır. Örneğin Odin, yücelerin en yükseği, bilge, cüretkar ve kurnaz olarak karşımıza çıkarken, Odin’in oğlu Thor inanılmaz derecede güçlüdür. Neil Gaiman, bu antik hikayeleri efsanevi dokuz dünyanın doğuşuyla başlayan ve tanrıların, cücelerin ve devlerin kahramanlıklarını inceleyen romansı bir şekilde anlatıyor. Gaiman’ın hünerli ve esprili düz yazısı sayesinde, bu tanrılar son derece rekabetçi doğaları, aldatılmayı ve başkalarını aldatmaya yatkınlıkları ve tutkunun eylemlerini ateşlemesine izin verme eğilimleriyle karşımıza çıkarlar ve uzun zaman önce dilden dile dolaşan bu efsanelere yeniden hayat verirler.
15. Dinler Mitolojiler Sözlüğü (Yves Bonnefoy)
Fransız şair ve deneme yazarı Bonnefoy, bu büyük iki alanda meseleleri daha iyi kavramak açısından önemli bir çalışma gerçekleştirmiş görünüyor. Bir konu üzerine eğilirken o konuya özgü kelimeleri ayrıca anlamamız bize vakit ve anlama hızı kazandırabilir. Bu açıdan bu sözlüğün oldukça verimli okunabileceği kanaatindeyim. Arka yazısından: “Yalnızca mitler ve kutsal anlatılar hakkında bir kitap değil… Yalnızca bir sözlük ya da ansiklopedi de değil,” ama “bir grup mitoloji uzmanının mitoloji (ve mitoloji sistemleri, hatta mitoloji hakkında düşünce sistemleri) üzerine yazdığı özgün makalelerden oluşan alışılmadık bir kitap.”
16. İmgeler ve Simgeler (Mircea Eliade)
Romanya doğumlu filozof gençlik yıllarında biyoloji, botanik ve entomoloji ile de ilgilenmiştir. Modern diyerek kendi yaşadığımız çağı kesinkes çiziyor olsak da yazar bu kitabında o eski mitlerin bizim içimizde de nasıl yattığını anlatıyor. Bir roman edasıyla yazılmış arka kapağından derhal alıntılayalım: ‘’Eliade, bu zarif ve tutkulu olağanüstü kitabında, modern insan psikesinde simgelerin, mitlerin ve efsanevi konuların halen yaşamakta olduklarına dikkat çekerek, eski simgeciliğin ilk örneklerinin kendiliğinden keşfinin tüm insanlarda ortak bir olgu olduğunu göstererek, bunların sadece bir dinler tarihçisine değil, başta psikoloji ve edebiyat erbabı olmak üzere, uzman olmayan tüm okurlara da neler öğretebileceklerini ortaya koyuyor.’’
17. Yunanlar Kendi Mitlerine İnanmışlar Mıydı? (Paul Veyne)
Aslında kritik bir soru ile karşı karşıya kalıyoruz. Arkeolog ve tarihçi Paul Veyne bizim şu anda ‘’Yunan mitolojisi’’ diyerek aslında bir yandan da gerçek olmadığını savladığımız bu mahsüllere Antik Yunan’ın kendisi inanıyor mu gibi önemli bir soru soruyor. Hemen arka yazıdan: ‘’Yunanlar mitlerine inanmışlar mıydı? Yunanların, bize aklı anlatan bu bilge ataların, titanlara, kikloplara, kahramanlara inanmaları mümkün mü? Varsayalım ki Minator’u şairlerin uydurması olarak düşündüler, peki Theseus’un varlığından da şüphe ettiler mi? Veyne, bu sorular çerçevesinde hakikatin konumuna dair etkileyici bir soruşturmaya girişiyor. Mitlerin doğasını, onların kabul ediliş şekillerini, doğru kabul edilmeleri için gereken ölçütleri inceliyor. Süregelen bu anlatıların tarihle olan bağlarını sorguluyor.’’
