Zaman, insan yaşamındaki en önemli ve ilginç kavramlardan. Dakikalar, saatler, günler, haftalar ve aylar, kısacası zaman ve zamana dair her şey gündelik hayatımızın en belirleyici unsurlarından. Tıpkı zaman gibi tarihlerin de insan yaşamında büyük bir etkisi var. Peki, gerçek anlamıyla zaman ve tarih nedir? Yaşamımızda son derece önemli rol oynayan bu iki kavram gerçekte ne ifade ediyor? Bu soruları cevaplandırmak kolay değil. Ancak cevaba ulaşmak için takvimlere, özellikle de miladi takvime yakından bakmak faydalı olabilir. Miladi takvim, dünyadaki egemen takvim olsa da her yerde geçerli değil en azından tek başına geçerli değil! Bugün hâlen dünya üzerindeki bazı insan toplulukları tarihi farklı takvimlere göre hesaplıyor. Hatta bazı kültürlerde aynı anda birden fazla takvim kullanılıyor, buna bağlı olarak bu kültürler aynı anda birden fazla tarihte yaşıyor! Öyleyse miladi takvim neden ve nasıl egemen takvim olarak kabul ediliyor? Gelin insanlığın tarih ve zaman algısı üzerindeki farklılıklar ve miladi takvimin gelişimine birlikte bakalım…
Miladi takvim nedir?
Gregoryen takvim veya yaygın adıyla miladi takvim, 1582 yılında Papa XIII. Gregorius tarafından Jülyen takvimin yerine kullanılmak üzere hazırlatılan ve Dünya’nın Güneş etrafındaki 365 gün 6 saatlik dönüş süresini bir yıl olarak kabul eden bir takvim. Takvim, İsa peygamberin doğum yılını milat kabul ediyor, tarihi buradan başlatıyor…
Ayrıca Jülyen takvimine göre düzenlenen Katolik takvimi ile Güneş yılı arasındaki kaymayı düzeltmek için tasarlanmıştı. Jülyen takvimine kıyasla çok daha başarılı ve işlevseldi. Ancak takvimin yaygın hale gelebilmesi için yalnızca teknik olarak başarılı olması yeterli değildi. Dünya, zaman algısını keskin bir şekilde değiştirmeye henüz hazır değildi…
İlk defa 1582 yılında Papa XIII. Gregorius döneminde hazırlanan takvim, Hristiyanlık doktrinlerinin ve Rönesans biliminin bir ürünüydü
Üstelik kendinden önceki yaygın takvim olan Jülyen takvimine göre daha işlevseldi. Mevsimler arasındaki 10 günlük uyumsuzluğu, 26 saniyeye kadar indirebiliyordu. Ancak ne de olsa Papa tarafından hazırlatılan, Katoliklere ait bir takvimdi. Bu nedenle Ortodokslar ve Protestanlar, miladi takvimi kullanmayı reddediyordu…
Miladi takvim ancak 1600’lü yıllarda, üstelik yalnızca Katolik topluluklar arasında popüler hale geldi. Rusya, Romanya ve Yunanistan gibi Ortodoks ülkeler miladi takvim kullanmaya hiçbir şekilde yanaşmıyorlardı. Öyle ki takvim, 20. yüzyıla kadar Avrupa’da üzerinde uzlaşılmış bir araç değildi!
Miladi takvim nasıl egemen takvim haline geldi?
Miladi takvim Protestanlar ve Ortodokslar arasında kabul edilmese de, dünyanın farklı coğrafyalarında çok daha kolay bir şekilde kabul edildi. Örneğin 1880’lerde Beyrut’ta, 1872’de ise Japonya’da miladi takvim kullanılıyordu. Bu durumun en büyük sebebi ise 19. yüzyılda tüm dünyayı etkisi altına alan Avrupa emperyalizmiydi.
Sömürgeler döneminde dünyanın neredeyse yüzde 80’i Avrupa devletlerinin idaresi altındaydı. İşte bu nedenle miladi takvim de tüm dünyaya yayıldı. İlerleyen dönemde miladi takvimin ekonomiden bilime pek çok farklı alanda uluslararası standart olarak kabul edilmesi, takvimin popülerliğini artıran başka bir unsurdu…
Küreselleşme, miladi takviminin popülerliğinin artmasına neden oldu
Örneğin Suudi Arabistan 2016 yılında hükümet çalışanlarının maaş takvimlerini hicri takvimden miladi takvime kaydırdı. Ayrıca teknoloji ve kültür emperyalizmi, miladi takvimin sömürgeciliğin bile ulaşamadığı coğrafyalara taşınmasına olanak sağladı.
Tarih ve zaman kavramları geçmişte çok daha kültürel bir şeydi
Buna bağlı olarak geçmişteki kadim toplulukların pek çoğu aynı anda birden fazla takvim kullanıyordu. Örneğin Antik Mısır’da ve Maya medeniyetinde biri dini, biri idari olmak üzere iki farklı takvim vardı. Miladi takvim, 1880’lerin Beyrut’unda kullanımda olan 4 takvimden biriydi! 1400’lü yıllarda Kore’de hem Çin hem de Arap takvimi kullanılıyordu. Kısacası geçmiş dönemlerde pek çok toplum, kültürel veya teknik gerekçelerle birden fazla takvim kullanıyordu.
Miladi takvim, yıllar içerisinde standart takvim haline gelse de ülkeler arasında zaman ve tarih algısı bugün dahi farklılık gösterebiliyor
Çünkü günümüzde zamanı ve tarihi farklı şekilde algılamaya devam eden ve bu nedenle farklı takvimleri bir arada kullanan topluluklar varlığını devam ettiriyor… Örneğin dünyanın büyük bölümü 2023’ü kısa süre önce karşıladı fakat Etiyopya’nın 2023’e girmesine henüz 8 sene var! Myanmar 1384, Tayland ise 2566 yılında! Nepal, bir takvime göre 2079, bir başka takvime göre ise 1143 yılını yaşıyor. Üstelik resmi olarak!
Güney Kore’de ise bir yılda birden çok doğum günü kutlayabilirsiniz! Çünkü Güney Kore’de bugün dahi hem miladi takvim hem de Ay takvimi birlikte kullanılıyor. Japonya’da ise miladi takvimle birlikte imparatorluk tarihlerini, uğurlu günleri ve mevsim değişikliklerini gösteren farklı takvimler bir arada kullanılıyor. Kısacası tarih, ve zaman dünyanın farklı bölgelerinde, farklı şekillerde ilerlemeye devam ediyor…
Kaynak: 1
