Sosyal medya devi Facebook’un CEO’su Mark Zuckerberg, Facebook Inc. çatı kuruluşunun isminde değişikliğe gidilerek, markanın adının “Meta” olarak değiştirileceğini duyurdu ve Metaverse’ü internetin geleceği olarak ilan etti. Bu yılın başlarında Fortnite’ın yapımcısı Epic, yatırımcıların sürükleyici çevrimiçi deneyimlere büyük para yatırmaya istekli olduğunu gösteren 1 milyar dolarlık bir finansman topladı. “Meta-evren”in kısaltması olan metaverse teknolojideki en büyük terim haline geldi ve her yatırımcı ondan bir pay almak istiyor. Ancak aslında metaverse nedir? Sadece VR gözlükleri ve oyun oynamakla mı ilgilidir? Yoksa çok abartılan bir şey midir ve içindeki büyük para kazanma fırsatları nelerdir? Yazımızda bu soruları yanıtladık ve bilmeniz gerekenleri anlattık.
Bilim kurgu yazarı Neal Stephenson, 1992 tarihli Snow Crash kitabında “metaverse” terimini bilgisayar tarafından oluşturulan kurgusal bir evren anlamında kullandı. Bu kavram genellikle insanların oyun oynamak, sosyalleşmek ve çalışmak için bir araya geldikleri oldukça sürükleyici bir sanal dünya olarak bilinmektedir. Meta-evren, sanal bir kamusal alan oluşturmayı vadetmektedir. Bu kamusal alanın sanal para birimleri bugün halihazırda kripto para piyasasında işlem görmektedir. Bu açıdan bu kavram internetin geleceği olarak görülmektedir.
Bu konsept aslında yeni değildir, 2000’lerin başında, Second Life ve Sulake tarafından yapılan Habbo Hotel dahil olmak üzere meta-evren için birçok öncü vardı. O zamanlarda pek çok kişinin dikkatini çekmedi ama ikisi de hala varlığını sürdürüyor. Second Life’ın şimdilerde günlük 200.000 aktif kullanıcısı var.
Metaverse için büyük adımlar atılıyor
Büyük teknoloji şirketleri tüm silahlarını metaverse’de ateşliyor. Microsoft kurumsal meta-evren tabanını oluşturmak isterken, Mark Zuckerberg zaten bu işin içinde yer alıyor.
Bu arada Fortnite, Minecraft (Microsoft’a ait) ve Roblox gibi çevrimiçi çok oyunculu oyunlar, sosyal oyun oynamayı çok popüler bir hale getirdi ve meta-evreni geliştirmek için yapı taşları olabilecek platformlar yarattı. Bazı oyun geliştiricileri, Roblox’un geleceğin en güçlü meta-evren platformu olabileceğine inanıyor. Bu arada Minecraft, dünya başına binlerce kullanıcıya kadar ölçeklenebilen Hadean bulut yazılımı üzerinde çalışıyor.
Sanal gerçekliği devasa bir ölçekte ölçeklendirmeye yönelik bilgi işlem gücü, daha yeni yeni ortaya çıkıyor. Büyük ölçekli dağıtılmış bilgi işlem oluşturma konusunda uzmanlaşmış Hadean ve Improbable gibi şirketler, aynı sunucuda eş zamanlı olarak 10.000 oyuncu barındırabilir. Birçok meta-evren şirketi, aynı anda 50.000 kişi için konserler ve spor etkinlikleri düzenlemekten bahsediyor.
Kripto para birimleri ve takas edilemeyen jetonlar (NFT’ler), meta-evrendeki şeyleri satın almayı ve satmayı kolaylaştırarak ticari fırsatlar yaratacaktır. Ancak daha da önemlisi, bu değiştirilebilir jetonlar sonunda sanal kimliğinizi ve mallarınızı farklı meta-evren dünyaları arasında taşımayı mümkün kılacaktır. Örneğin, Roblox’taki pikselli kılıcınızı alıp Fortnite’da güçlü bir silaha dönüştürebilirsiniz.
Bu, metaverse’ün gerçekten “meta” hale geldiği andır. Böylece Snow Crash ve Ready Player One gibi bilim kurgu romanlarının hayal ettiği şekilde platformlar arasında sorunsuz bir şekilde dolaşabilirsiniz. 1990’larda, cep telefonlarının insanların farklı ağlar üzerinden birbirlerine mesaj atmasına izin vermeye başladığı ve aniden mobil mesajlaşmanın herkesin beklentilerinin ötesinde patladığı o an gibi düşünün.
Metaverse sadece video oyunları oynamakla mı ilgilidir?
Elbette hayır. Oyunlar bariz bir başlangıç noktasıdır, ancak daha geniş Web3.0 görünümüne bakarsanız, meta-evren bundan çok daha fazlasıdır. Fortnite, Ariana Grande ve Travis Scott’ın konserlerine ev sahipliği yaparken, Lil Nas X’in geçen yılki Roblox konseri 33 milyon izlenme aldı.
Paris merkezli Stage11 gibi startup’ların ilgi çekici olmasının nedeni budur. Otium Capital’den 5 milyon dolarlık bir başlangıç turu toplayan Stage11, meta-evren için sürükleyici müzik deneyimleri inşa ediyor ve David Guetta, Snoop Dogg, Ne-Yo ve Akon gibi sanatçılarla ortaklıkları bulunuyor.
Müzikten moda tasarımına kadar çok sayıda kreatif meta-evren kurulacak. Örneğin, Londra merkezli Gravity Sketch, tasarımcıların aynı bir 3D tasarım projesinde uzaktan birlikte çalışabilecekleri sanal bir işbirliği odası yaptı.
Daha iş odaklı tarafta ise, toplantı, eğitim ve sağlık hizmetleri için potansiyel var. Örneğin İsveçli şirket Warpin, şirketler için VR eğitim videoları oluşturuyor. Ayrıca dijital doktor hizmeti Kry ile bir pilot proje yaptı. Bu projede sosyal kaygılı hastalar, bir terapistle birlikte sürükleyici sanal sosyal senaryolara girerek korkuları üzerinde çalıştılar.
Bir BMW fabrikasının dijital ikizini yaratan Nvidia’nın Omniverse’i bile meta-evrenin bir tür parçasıdır. Kulağa sıkıcı bir meta-evren gibi gelse de, teknisyenler içinde birbirleriyle işbirliği yapabilecekleri için son derece önemlidir.
Roblox platformu için oyunlar geliştiren Talewind Studios’un CEO’su ve kurucu ortağı Mike Allender, genel olarak her şirketin bir tür meta-evren varlığına sahip olabileceğini söylüyor: “Şu anda her şirketin 2D bir web sitesi var. Meta-evren bunun 3D versiyonu olacak.”
Tohum aşamasındaki girişimlerden teknoloji devlerine kadar yüzlerce şirket, şimdiden meta-evren ekosisteminde yerlerini buluyor.
VR gözlüğü takmak gerekecek mi?
Tabii ki de hayır. Özellikle kapsamlı toplantılar ve eğitim gibi bazı meta-evren deneyimleri, büyük ölçüde VR başlıklarına dayanır. Ancak Roblox veya Minecraft oynayan çocukların çok azı bunu VR gözlükleriyle yapıyor. Bu oyunları genellikle mobil cihazlarından oynuyorlar. Warpin’in CEO’su ve kurucu ortağı Emma Ridderstad, “Gözlük kullanmadan önce telefonu kullanacağız, AR’yi farklı anlamlarda deneyimleyeceğiz. Bu, ayakkabıyı satın almadan önce denemek veya makyaj malzemelerini satın almadan önce o malzemelerle makyaj yapmak gibi olacak.” diyor.
Metaverse’ün ana riskleri nelerdir?
Avukatlar, metaverse’ün fikri mülkiyet ve mülkiyet, veri koruma, içerik lisanslama ve ayrıca kripto varlıklarıyla ilgili riskler konusundaki anlaşmazlıkları göreceği konusunda uyarıyor. Kuralları oluşturmak için birçok dava açılması gerekecek.
Ancak, Hadean’a yakın zamanda yatırım yapan Outsize Ventures’ın genel ortağı Isabel Fox, yatırımcılar için en büyük riskin, hangi şirketlerin insanların katılmak ve geri dönmek isteyecekleri çekici bir metaverse inşa etmeyi gerçekten başarabileceğini bulmak olduğunu söylüyor. Isabel Fox, “Bazı şirketler ‘sen inşa et ve onlar gelirler’ yaklaşımını benimseyecek ve başarısız olacak. Başarı veya başarısızlık hızlı olacaktır. En iyi takımlar kazanacak” diyor.
EQT Ventures’ın girişim lideri Antoine Moyroud, başka bir riskin metaverse’ün çok parçalı kalması ve insanların sanal kimliklerini farklı platformlarda alamamaları olduğunu söylüyor. Moyroud, “Birden fazla işletme, farklı sanal dünyalar arasında yapıştırıcı olmak için mücadele ediyor, ancak gördüğüm risk, güçlü bir kazananın ortaya çıkmaması ve bunun parçalanmış topluluklara yol açmasıdır.” diyor.
Metaverse, Facebook ve Microsoft gibi büyük teknoloji devlerinin hakimiyeti altında mı olacak?
Metaverse’ün Facebook gibi bir şirket tarafından mı yönetileceği yoksa işbirliği yapan birden fazla şirket mi olacağı konusunda bir savaş başlıyor.
UCL School of Management’ta doçent olan Jean-Philippe Vergne, “Facebook’un metaverse’de önerdiği şey, tüm ekosistem üzerinde çok fazla merkezi kontroldür. Alternatif model, birden fazla dijital para biriminin bir arada var olacağı ve birden fazla şirketin işbirliği yapacağı blok zinciri alanında gördüklerimizle somutlaşıyor. Bence bu, önümüzdeki 10 yıl içinde gerçekleşecek olan bir savaş.” diyor.
Çoğu metaverse gözlemcisi, Facebook’un metaverse’e hükmedebileceğinden şüphe duyuyor. Moyroud, “Bunun pek olası olmadığına inanıyorum. Metaverse üzerine inşa edilen çoğu kişi, kolektif bir açıklık ve merkeziyetçilik arzusu üzerinde hemfikir görünüyor; Bunu gerçeğe dönüştürmek için çeşitliliğe sahip bir topluluk ve rekabet çok önemlidir. Dolayısıyla, bu büyük oyuncular dijital dünyaların ve ürünlerin dağıtımını kırmanın bir yolunu bulmadıkça, kazanan olarak çıkacaklarına inanmıyorum.” diyor.
Metaverse şimdiden çok mu abartılıyor?
Tam olarak değil. Şu anda çok fazla manşet var, ancak bu alana yapılan yatırım hala düşük. Nisan ayında ABD’li oyun şirketi Epic, Sony liderliğinde 1 milyar dolarlık bir finansman turu topladı ve geçen hafta Hong Kong VC Animoca Brands’e ait bir oyun stüdyosu olan Sandbox, SoftBank tarafından yönetilen 93 milyon dolarlık bir B serisi fon topladı.
Moyroud, “Nakit söz konusu olduğunda, kripto para birimine ve Web 3.0’a yapılan yatırımlar haber oluyor, ancak çoğunlukla bu, kullanım durumlarının her gün geliştirildiği yeni bir alan olduğu için sayıların kendileri nadiren süper yüksek oluyor.” diyor.
Yatırımcılar, çoğunlukla hangi genç girişimlerin desteğe değer olduğunu görmek için bekle-gör oyunu oynuyorlar..Talewind’in baş işletme görevlisi ve kurucu ortağı Georgina Felce, “Önümüzdeki 12 ay kritik olacak. Sequoia ve Coatue gibi büyük yatırımcılar bunu izliyor ve büyük çekler koyacaklar. Başlangıç turunu artıran şirketleri takip ediyorlar ve büyük çekleri koydukları üç veya dört şirket olacak.” diyor.
Warpin’s Ridderstad, “Uygulamalar arasında gerçekten sorunsuz bir şekilde geçiş yapabilmekten hala birkaç yıl uzaktayız. Ancak farklı projelerle birlikte çalışarak dünyanın dört bir yanından insanlarla gerçekten birlikte yaratıp buluşabildiğimiz zaman, bunun gerçekten patlayacağını düşünüyorum.” diye söylüyor.
Adım Caner Cem Martı, 1996 yılında Bartın'da doğdum. 2010 yılında geçirdiğim kaza sonucunda vücudumun %99'u felç kaldı. 2015'ten bu yana bazı cihazlar yardımıyla internet ortamında çalışabiliyorum. İçerik editörlüğü ve sosyal medya uzmanlığı gibi alanlarda tecrübe sahibiyim, ancak asıl uzmanlık alanım SEO uyumlu makale yazmak. Ayrıca front-end tasarımlar yapıyorum. Sinema, spor ve tarih gibi konular çok dikkatimi çekiyor. Özellikle sinema tutkunuyum.
