ListeList
  • Ana Sayfa
  • Gündem
  • ListeList Özel
  • Alışveriş
  • Koronavirüs
  • Sinema
  • Kadın
  • Diğer
    • Edebiyat
    • Sağlıklı Yaşam
    • Seyahat
    • İş Yaşamı
    • Tiyatro
    • Hayvansever
    • Spor
    • İstanbul
    • Tarih
    • Müzik
    • Astroloji
    • +18
    • Ekoloji
    • Tasarım
    • Dizi
    • Teknoloji – Bilim
    • Yeme – İçme
    • Pürtelaş
    • Testler
    • Video
Sonuç bulunamadı
Tüm sonuçları görüntüle
  • Ana Sayfa
  • Gündem
  • ListeList Özel
  • Alışveriş
  • Koronavirüs
  • Sinema
  • Kadın
  • Diğer
    • Edebiyat
    • Sağlıklı Yaşam
    • Seyahat
    • İş Yaşamı
    • Tiyatro
    • Hayvansever
    • Spor
    • İstanbul
    • Tarih
    • Müzik
    • Astroloji
    • +18
    • Ekoloji
    • Tasarım
    • Dizi
    • Teknoloji – Bilim
    • Yeme – İçme
    • Pürtelaş
    • Testler
    • Video
Sonuç bulunamadı
Tüm sonuçları görüntüle
ListeList
Sonuç bulunamadı
Tüm sonuçları görüntüle

Ana sayfa » ListeList Özel » Ailesi Çok Uzakta Olan 18 Göçebe Bitki

Ailesi Çok Uzakta Olan 18 Göçebe Bitki

Konuk Yazar Yazar: Konuk Yazar
25 Eylül 2014
Kategori: ListeList Özel, Seyahat
Google Haberler'de ListeList'e Abone Ol
1
Ailesi Çok Uzakta Olan 18 Göçebe Bitki
Share on FacebookShare on Twitter

Konuk yazarımız Büke Tozlu listeledi, haberiniz olsun. (@buketozlu)

2000’li yıllarda doğmuş çocuklar nasıl internet ya da cep telefonu sanki ezelden beri varmış gibi hissederlerse, biz yaşlılarda da başka benzer hisler vardır. Domates yemek, çay içmek, sigara tüttürmek hayatımızın derinliklerine işlemiş, binlerce yıldır yaptığımız şeyler gibidir bizler için.

Hayatımızın-mutfağımızın bir parçası olan yiyeceklerin önemli bir kısmı ailelerinden-kökenlerinden çok uzaktalar. Bu açıdan insanlara da benziyorlar. Sonuçta kim doğup büyüdüğü yerde kalıyor? Kim yaşadığı yerde çalışıyor? Kim atalarının yaşadığı yerde yaşıyor? Doğal diye bir şey var mı?

Tarih aslında sömürülerin, göçlerin, savaşların, sürgünlerin ve her türlü kökün yok edilişi tarihi. Başka topraklarda mülteci, yabancı olan hayvanın, bitkinin taşın toprağın bütün her şeyin tarihi. O tarihe şöyle bir bakmak için, buyurun kullandığımız bitkilerin kökeni nereye dayanıyor, aileleri nereden geliyormuş birlikte bakalım.

Orta Amerika asıllı domates

domates
Bir Aztek dili olan Nahuatl’cası ‘Tomatl’. Anlamı ‘kabaran meyve’. ‘Tomana’ da bu dilde kabarmak anlamına geliyor. 16. yüzyılda işgalci İspanyol denizci Hernan Cortes tarafından ilk defa Amerika kıtasının dışına çıkarılıyor. 20. yüzyıla kadar da ne domates ne de salçası Anadolu’da yaygın olarak kullanılmıyor.

Avrupalılar domates daha kızarmadan yeşilken yermiş ilk zamanlar. Kırmızı halinin zehirlediğini düşündüklerinden mahkumlara yedirirlermiş. Bugün en çok domates üreten ilk iki ülke Çin ve Hindistan. Buralarda yetişen domatesle kendi ailesi (Amerika) arasında okyanuslar var.

Güney Çin asıllı çay

cay
Asya ve Doğu Avrupa dillerinde Mandarin lehçesinden alınan ‘ça’ (çay, şay…) biçimi yaygınken, Batı Avrupa dillerinde aynı sözcüğün Xiamen lehçesinden Hollandalı tüccarlar vasıtasıyla alınan ‘tê’ (tea, té…) biçimi benimsenmiş.

16. yüzyılda Portekizli tüccarlara ikram edilen çaylar Batılıların içtiği ilk çaylar oluyor. Çay 17. yüzyılda ortalarına doğru Batı Avrupa ve Rusya’da tanınıyor. Doğu Karadeniz’deki tarımı ise ancak 1940’lardan sonra yaygınlık kazanıyor. Çay bizim kültürümüzde var sayılır mı?

Dünya’da kişi başına en çok çay içilen ülke Türkiye ve ardından Fas, İrlanda, Moritanya, İngiltere gibi ülkeler geliyor, Çin listenin 33. sırasında.

Orta-Güney Amerika asıllı patates


Bir Karayip dilinden alınma, ‘Batata’ aslında. Türkiye’de ilk kez 1830’larda Alibeyköy çiftliğinde yetiştirilmiş.

Bugün İrlanda yemek kültürünün temelinde olan patates oraya da sonradan gidiyor. 1845 yılında ise İrlanda’da “İrlanda Patates Kıtlığı” olarak bilinen bir felaket yaşanmış. Ticari gemilerle gelen bir mantar türü ülkedeki bütün patatesleri çürütmüş ve 7 yıl boyunca süren bu kıtlık sonucu 1 milyon kişi ölmüş.

Amarika asıllı biber

biber
6 bin yıl önce Meksika’da evcilleştirilen (Köleleştirilen demek lazım aslında, yabani olan özgürdür!) yeşil-kırmızı biber, İspanyol işgalinden (16. yüzyıl) sonra Anadolu’ya ticaret yoluyla geliyor. Yani kırmızı biber, pul biber gibi baharatlar da; biber salçası da yokmuş yakın zamana kadar.

Orta Amerika asıllı mısır

misir
Bir Karayip dili olan Arawakan’cası ‘Mahiz’. Maize de latin dillerindeki karşılığı. Anadolu’ya mısır, ülke olan Mısır üzerinden girdiği için mısır ismini almış. Bugün Karadeniz’de yenen mısırlı yemekler ve mısırözü yağı hep yeni.

Orta Amerika asıllı tütün


Tobacco yine Karayip dillerinden girmiş Latin dillerine. Yani sigara alışkanlığının nedeni aslında nikotin değil, Karayipler’den tütünü alıp getiren İspanyol denizciler.

Orta Amerika asıllı kakao

kakao
Yine bir Aztek dilinden alınma ‘cacahutl’. Çikolata da kakaodan yapılan baharatlı içecek. Anlamı da ‘acı su’ aynı dilde. ‘Xacolli’ acı, ‘atl’ da su demek.

Bugün en çok çikolata yiyen ülkeler İsviçre, Avusturya, Almanya, İngiltere gibi Avrupa ülkeleri. Fakat yine de ‘İsviçre’ , ‘Alman’ , ‘ Belçika ‘ çikolatası diye bir şey yok aslında, Aztek çikolatası var.

Etiyopya asıllı kahve

kahve
Kahve, Etiyopya’nın ‘Kaffa’ bölgesinden çıkma, ismini de bu bölgeden almış.

“Kahve’nin anavatanı olan Etiyopya’nın yüksek yaylaları, yabani kahve bitkisinin doğal olarak yetiştiği bölgelerde yerli halk bu bitkinin tanelerini un haline getirip bir çeşit ekmek yapıyordu. Meyveleri kaynatıldıktan sonra suyu içilmek suretiyle tıbbi amaçlı kullanılıyor ve ‘sihirli meyve’ olarak adlandırılıyordu.”

İlk kez 15. yüzyıl ortalarında Yemen’de kaydedilmiş, 16. yüzyıl başında Yemen’den Hindistan’a ve İstanbul’a götürülmüş, aynı dönemler Avrupalılar da kahveyle tanışmış. Aslında Yemen’e geçince ismi olmuş ‘Yemen kahvesi’, Anadolu’da ‘Türk kahvesi’, İtalya’da ‘Espresso’. Kahve; Brezilya’dan Vietnam’a dünyanın tropik birçok bölgesine götürülüp sömürülmeye başlanıyor. Doğal olarak da kişi başına en çok kahve içen ülkeler Finlandiya, Norveç, İsviçre, Hollanda, Fransa gibi sömürgeci ülkeler oluyor.

Güney Hindistan asıllı patlıcan

patlican
Hintçe ‘brincāl’, Malayalamca ‘berincāla’ imiş patlıcan. Tüccar Arap denizciler 12. yüzyılda İspanya’ya kadar göç ettirmişler patlıcanı. Arapça’daki ‘barancan’ olmuş batı dillerinde ‘aubergine’.

Güney Hindistan asıllı pirinç

pirinc
Güney Hindistan dilleri olan Telugucuası ‘warinci’, Tamilcesi ‘arisi’dir. 10 bin yıl önce ilk defa Çin’de evcilleştirilmiş. Anadolu’ya da 500 yıl önce İran üzerinden geldiği düşünülüyor.

Çin-Hindistan asıllı narenciye

narenciye
Eski Hint dili olan Sanskritçe ‘nāranga’ yani ejder ağacı demekmiş. Milattan önce 2500 yıllarında ilk defa Çin’de evcilleştirilmiş.

Mandalina: En çok konuşulan Çince lehçesi Mandarin Çincesi ve Mandalina da bu memleketten geldiğinden mandalina ismi almış.

Portakal: Uzakdoğu’dan Portekizli tüccarlar tarafından getirildiğinden portakal adı verilmiş. İstanbul’da ilk defa 1800’lü yılların başında yenmeye başlanıyor.

Brezilya asıllı kaju

kaju
Bir yerli Brezilya dili olan Tupice’de ‘acaju’, kendini yenileyen yemiş demekmiş.

Kajuyla ilgili doğru mu yanlış mı bilinmez çok ilginç bir hikaye var:

“Hindistan başsefiri, güzeller güzeli kızı ve yakışıklı damadıyla köşke davetliydi. Mükellef sofra kuruldu, sohbete başlandı. Hint sefirinin kızı ‘Gazi hazretleri, size bizim diyarlardan seveceğinizi ümit ettiğimiz bir yemiş getirdik’ diyerek torbayı masanın göbeğine koyuverdi. Bu yemişin adı kaju, namı diğer maun fıstığıydı… Atamızın fıstığı ağzına atmasıyla tıkanması bir oldu. Tuzlu irice yemiş her nasılsa Atamızın çiğnemesine fırsat kalmadan dilinden doğruca nefes borusuna kaymış, enlemesine yerleşmişti… Köşk muhafızı Ali Haydar koşa koşa geldi ve kocaman kollarıyla sararak silkeledi. Atamız derin nefes alarak sandalyeye yığıldı.

Bu talihsiz kazanın ardından Hintli Sefir, kızı ve damadı suikasta teşebbüs iddiasıyla tevkif edildi ve bir hafta sorgulandıktan sonra serbest bırakıldı. Kaju ise on yıllar boyu ithalatı men edilen mamuller listesinin tepesinde kaldı.”

Amerika asıllı ayçiçeği

aycicegi
1600’lerde Avrupa’ya yayılmış, Anadolu’ya ise Balkanlı göçmenlerce 1920’li yıllarda getirilmiş. Bu durum Trakya’daki ayçiçeği tarlalarını açıklıyor olabilir. Ayçiçek yağı bile son zamanlarda yaygınlaşmış.

Kuzey Hindistan asıllı limon

limon
İlk olarak buralarda yetişen limon 1930’lardan sonra Anadolu’da tarımı yapılmaya başlanan bir meyve. Eski Hint dili olan Sanskritçe’si de ‘nimbu’ymuş.

Güney Hindistan asıllı karabiber

karabiber
Güney Hindistan dillerinden (Dravid dillerinde) birinde ‘pippali’ deniyormuş bu bitkiye. Sonradan Amerika’dan gelen yeşil-kırmızı biberle karışmasın diye, karabiber ismini vermişler.

Kuzeybatı Çin-Uygur asıllı şeftali

seftali
İran üzerinden yayıldığından kelime de Farsçaymış, şaft (kaba) + alu (erik, alıç) = Kaba erik! Peach’in kökeni de ‘malum Persicum’ yani ‘İran elması’ imiş.

Bangladeş-Birmanya asıllı tarçın

tarcin
Kelime olarak farsça ‘dar-ı çini’ yani ‘Çin ağacı’ demekmiş.

Orta Afrika asıllı susam

susam
Afrikalı da olsa susam kelimesi bir Mezopotamya dili olan Akatça. Şamşamnu zamanla söylene söylene kısalmış susam olmuş. Şamaş (yağ) + şammu (ot) yani ‘yağ otu’.

Not: Listeyi hazırlarken aşağıdaki kaynaklardan faydalandık.
(Wikipedia 1, 2 / Etymonline / Nişanyan Sözlük / Cine-Tarım)

PaylaşTweetleGönder
Konuk Yazar

Konuk Yazar

İleri
Yandaş Medyaya Büyük Kıyak: Boş Salonu Dolu Göstermenin 7 Çarpıcı Yolu

Yandaş Medyaya Büyük Kıyak: Boş Salonu Dolu Göstermenin 7 Çarpıcı Yolu

Yorum yapabilmek için bir ListeList hesabınız olması gerekmektedir. Aşağıdaki bağlantı ile hemen bir hesap oluşturabilirsiniz.

Listelist'e üye ol

  • Faruk dedi ki:
    24 Kasım 2014, 12:51

    Tek başına Nişanyan sözlükten yararlanılarak yazılan maddelerin tekrar incelenmesi gerekebilir. Zira Nişanyan efendinin bazı öz Türkçe kelimelerin köklerini başka dillere bağladığı bilinmektedir.

    Cevaplamak için giriş yapın
  • İlgili İçerikler

    Bilindik Kutu Oyunlarından Sıkılanlar İçin Keyifli Vakit Geçirme Garantili 5 Kutu Oyunu
    Alışveriş

    Bilindik Kutu Oyunlarından Sıkılanlar İçin Keyifli Vakit Geçirme Garantili 5 Kutu Oyunu

    felsefede kadın filozoflar listelist
    Kadın

    İsimleri Gölgede Bırakılsa Da Felsefe Üzerinde İz Bırakmayı Başarmış 17 Kadın Filozof

    Beethoven’dan Mozart’a: Klasik Müzik Eserleriyle Ölümsüzleşen 30 Sanatçı
    Müzik

    Beethoven’dan Mozart’a: Klasik Müzik Eserleriyle Ölümsüzleşen 30 Sanatçı

    Bilindik Kutu Oyunlarından Sıkılanlar İçin Keyifli Vakit Geçirme Garantili 5 Kutu Oyunu
    Alışveriş

    Bilindik Kutu Oyunlarından Sıkılanlar İçin Keyifli Vakit Geçirme Garantili 5 Kutu Oyunu

    7 Mart 2021
    felsefede kadın filozoflar listelist
    Kadın

    İsimleri Gölgede Bırakılsa Da Felsefe Üzerinde İz Bırakmayı Başarmış 17 Kadın Filozof

    7 Mart 2021
    Beethoven’dan Mozart’a: Klasik Müzik Eserleriyle Ölümsüzleşen 30 Sanatçı
    Müzik

    Beethoven’dan Mozart’a: Klasik Müzik Eserleriyle Ölümsüzleşen 30 Sanatçı

    7 Mart 2021
    Boğaza Yakın İstanbul Otelleri: Şehre Farklı Bir Açıdan Bakmanızı Sağlayacak 11 Otel
    Seyahat

    Boğaza Yakın İstanbul Otelleri: Şehre Farklı Bir Açıdan Bakmanızı Sağlayacak 11 Otel

    7 Mart 2021
    Kendinizle ve Evrenle Bütünleşin: En İyi Yoga Matları
    Alışveriş

    Kendinizle ve Evrenle Bütünleşin: En İyi Yoga Matları

    7 Mart 2021
    Japon Esintileri! Sanat Dünyasını Kasıp Kavuran 6 Japon Çağdaş Sanatçı
    ListeList Özel

    Japon Esintileri! Sanat Dünyasını Kasıp Kavuran 6 Japon Çağdaş Sanatçı

    7 Mart 2021
    Türkiye’de Kadın Olmak: Dünya Kadınlar Günü Öncesi Yaşananlar ve Kadına Şiddetin Ağır Bilançosu
    Gündem

    Türkiye’de Kadın Olmak: Dünya Kadınlar Günü Öncesi Yaşananlar ve Kadına Şiddetin Ağır Bilançosu

    7 Mart 2021
    Taş Devrine Dayanan Beslenme Trendi: Paleo Diyeti Nedir? Nasıl Uygulanır?
    Alışveriş

    Taş Devrine Dayanan Beslenme Trendi: Paleo Diyeti Nedir? Nasıl Uygulanır?

    7 Mart 2021
    Saç Bakım Yağları: Güçlü ve Sağlıklı Saçlara Kavuşun
    Alışveriş

    Saç Bakım Yağları: Güçlü ve Sağlıklı Saçlara Kavuşun

    6 Mart 2021
    İstanbul’daki İş Otelleri: Evinizde Gibi Hissetmenizi Sağlayacak Oteller
    Sponsorlu İçerik

    İstanbul’daki İş Otelleri: Evinizde Gibi Hissetmenizi Sağlayacak Oteller

    6 Mart 2021
    İngiltere’ye Vize Sağlayan Ankara Anlaşması Nedir? Şartları Nelerdir? Ne Zaman Bitecek?
    ListeList Özel

    İngiltere’ye Vize Sağlayan Ankara Anlaşması Nedir? Şartları Nelerdir? Ne Zaman Bitecek?

    7 Ekim 2020
    Evde Hijyen Sağlamanın En Pratik Yolu: Buharlı Temizleyiciler
    Alışveriş

    Evde Hijyen Sağlamanın En Pratik Yolu: Buharlı Temizleyiciler

    10 Nisan 2020
    Oyunlardan Uygulamalara: Çocuklara Evde İngilizce Öğretmenin 7 Etkili Yolu
    Gündem

    Oyunlardan Uygulamalara: Çocuklara Evde İngilizce Öğretmenin 7 Etkili Yolu

    9 Nisan 2020
    Ruhunuzu Dinlendirin: Mandala Çizimi ve En İyi Mandala Boyama Kitapları
    Alışveriş

    Ruhunuzu Dinlendirin: Mandala Çizimi ve En İyi Mandala Boyama Kitapları

    8 Nisan 2020
    Kendi Saçını Kesmek İsteyen Erkeklere: Evde Saç Kesim Rehberi
    ListeList Özel

    Kendi Saçını Kesmek İsteyen Erkeklere: Evde Saç Kesim Rehberi

    8 Nisan 2020
    Evde Canı Sıkılanlara Birbirinden Keyifli 18 Hobi ve Aktivite
    Alışveriş

    Evde Canı Sıkılanlara Birbirinden Keyifli 18 Hobi ve Aktivite

    25 Mart 2020
    Evde Verimli Vakit Geçirmek İçin Faydalanabileceğiniz 16 Online Eğitim Platformu
    ListeList Özel

    Evde Verimli Vakit Geçirmek İçin Faydalanabileceğiniz 16 Online Eğitim Platformu

    16 Mart 2020
    Tablet Fiyatları: En İyi Tabletler Hangileri? Çok Satan 7 Tablet Modeli ve Özellikleri
    Alışveriş

    Tablet Fiyatları: En İyi Tabletler Hangileri? Çok Satan 7 Tablet Modeli ve Özellikleri

    15 Mart 2020
    Hayat Yarışında Çocuğunuzu Bir Adım Öne Geçirecek Faydalı Uygulamalar
    Teknoloji - Bilim

    Hayat Yarışında Çocuğunuzu Bir Adım Öne Geçirecek Faydalı Uygulamalar

    28 Eylül 2019
    Kokusuyla Hafızalara Kazınan 15 Erkek Parfümü
    Alışveriş

    Kokusuyla Hafızalara Kazınan 15 Erkek Parfümü

    8 Haziran 2019
    Tuzsuz Şampuan Ne İşe Yarar? Tuzsuz Şampuanı Neden Tercih Etmeliyiz?
    Sağlıklı Yaşam

    Tuzsuz Şampuan Ne İşe Yarar? Tuzsuz Şampuanı Neden Tercih Etmeliyiz?

    10 Nisan 2019
    “Çocuğum Tablet Başından Kalkmıyor” Diyenlere 8 Alanda 40 Etkinlik Önerisi
    Gündem

    “Çocuğum Tablet Başından Kalkmıyor” Diyenlere 8 Alanda 40 Etkinlik Önerisi

    9 Nisan 2019
    • Hakkımızda
    • Gizlilik Politikası
    • Muvafakatname
    • Yazı Gönder
    • Reklam
    • İletişim

    © 2021 ListeList - Yeni Nesil Medya Platformu

    Sonuç bulunamadı
    Tüm sonuçları görüntüle
    • Ana Sayfa
    • Gündem
    • ListeList Özel
    • Alışveriş
    • Koronavirüs
    • Sinema
    • Kadın
    • Diğer
      • Edebiyat
      • Sağlıklı Yaşam
      • Seyahat
      • İş Yaşamı
      • Tiyatro
      • Hayvansever
      • Spor
      • İstanbul
      • Tarih
      • Müzik
      • Astroloji
      • +18
      • Ekoloji
      • Tasarım
      • Dizi
      • Teknoloji – Bilim
      • Yeme – İçme
      • Pürtelaş
      • Testler
      • Video

    © 2021 ListeList - Yeni Nesil Medya Platformu

    Oturum süresi doldu

    Lütfen tekrar giriş yapın. Giriş sayfası yeni bir pencerede açılacaktır. Giriş yaptıktan sonra pencereyi kapatıp bu sayfaya dönebilirsiniz.

    >

    ListeList'ten en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler (cookies) kullanmaktayız.

    Daha fazla bilgi ve hangi çerezleri kabul edip etmeyeceğinizi öğrenmek için ayarlara bir göz atabilirsiniz.

    ListeList
    Gizlilik

    ListeList'ten en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler (cookies) kullanmaktayız. Çerez bilgileri tarayıcınızda saklanmaktadır ve takip eden ziyaretlerinizde siz olduğunuzu bilebilmek, sitenin hangi alanlarını ilgi çekici bulduğunuzu incelemek gibi amaçlarla kullanılmaktadır.

    Kullanılması gerekli çerezler

    Kullanılması gerekli çerezler tercihlerinizi saklamak ve buna uygun hizmet verebilmek adına her zaman etkin durumdadır.

    Eğer bu çerezi kapatırsanız, bu ekranda yapmış olduğunuz tercihleri de saklayamayız. Bu da siteye ger gelişinizde çerezleri etkinleştirip etkinleştirmeme işlemini tekrar yapmanız gerektiği anlamına geliyor.