Tamam, 1 Mayıs’ın tatilini hepimiz seviyoruz, dinleniyoruz ne güzel. Az buçuk televizyonlardan, gazetelerden kulaktan dolma öğrendiklerimizle tarihe de aşinayız. İyi de geçmişi ne bu 1 Mayıs’ın? Neden 1 Mayıs? Bu günlere gelinceye kadar nasıl bir mücadele verildi?
Hiçbir sermayedar “E tamam çocuklar madem çok istiyorsunuz günde 8 saat çalışın, sigorta da yapayım, tamam lan öğle yemeği de benden olsun” demedi, demiyor, demeyecek. İşte bu liste, o alınteri sınıfının kanlı mücadelesinin, günlük 20 saatlik işgücünü 8 saate kadar düşürme çabasının anlatıldığı işçi direnişi tarihi listesidir. Buyrun, sizi içeriye alalım.
Makine kırma eylemleri: Ludizm
1758 yılında İngiltere’nin Nottingham şehrinde Ned Ludham adlı bir işçinin çorap dokuma tezgâhını parçalamasıyla başladı bu eylem. Daha sonra İngiltere genelinde o kadar yaygınlaştı ki, İngiliz Parlamentosu makineleri kıran herkese ölüm cezası veren bir yasa çıkardı. Ne oldu dersiniz? 18 işçi idam edildi. Ama bu eylemler 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar devam etti.
İlk örgütlenmeler
İlk kez, Londralı bir kunduracı olan Thomas Hardy tarafından 1792′de kurulan İletişim Derneği’nde örgütlendi işçiler. Aynı yıllarda birçok işçi derneği ve kooperatif de kuruldu. Binlerce İngiliz işçi bu dernek ve kooperatiflere üye oldu.
Savaş sonrası ilk gösteriler
Fransa ile İngiltere arasında süren savaşın sona ermesi istemiyle 1795′te III. George ve Başkan Pitt’e karşı Londra’da kitlesel işçi gösterileri düzenlendi. İngiliz işçilerin protestoları, Fransız işçileri de etkiledi ve işçi dayanışması sonucu örgütlenme daha da güçlendi. Bu işçilerin oluşturdukları tartışma kulüpleri de bu dönemde ortaya çıktı.
Alman dokuma işçileri ayaklanması
http://youtu.be/lySwTxVXSao
1792-1794 yılları arasında Silezyalı (Prusya’da bir bölge) dokuma işçileri ayaklandı. Bu ayaklanmalar Avrupa’daki işçi derneklerinin ve kulüplerinin birlikte hareket etmesine önemli oranda etkiledi.
İşçi önderleri güç birliği: Elde edilen ilk haklar
Blanqui, Babeuf, Carter, Robert Owen, William King, Karl Schapper, Henrich Bauer ve Joseph Mall gibi işçi önderleri tarafından kurulan Eşitler Komplosu, Halkın Dostları Derneği, Yoksullar Kulübü gibi işçi derneklerinin fedakârca çabaları sonucu, işçiler sendikal örgütlenme hakkı elde etti.
İlk büyük kazanım: Fabrika Yasası
1833′te hükümet, İngiliz işçilerle uzlaşmak zorunda kaldı ve işçiler ilk büyük kazanımlarını elde ederek Fabrika Yasası’nın çıkmasını sağladı. Bu yasayla sahip oldukları haklardan üçü şunlardı:
– 13-18 yaşları arasındaki işçiler 12 saat çalışacak,
– 10 yaşındaki çocukların çalışması yasaklanacak,
– Noel ve Kutsal Cuma tüm çocuklar ve gençler için tüm gün tatil olacak.
Mücadele sürüyor
Daha sonra çalışma süreleri Chartistlerin de çabalarıyla, 8 Haziran 1847′de 11 saate, 1 Mayıs 1848′den sonra da 10 saate indirildi. Bu uygulama ilk zamanlar sadece tekstil endüstrisi için geçerliyken, 1850′de tüm sektörlerde geçerli hale geldi.
Lyon ayaklanması
Bu arada, 1831 yılında başlayan Lyonlu ipek dokumacıların grevi (Lyon Ayaklanması) sürüyordu. Bu grev, 1834 yılında kanlı bir şekilde bastırıldı.
İşçiler silahlanıyor
Bunun üzerine, Auguste Blanqui (Halkın Dostları Derneği lideri) ve diğer işçi dernekleri, iktidarı alaşağı etmek için silahlanma yoluna gitti. 12 Mayıs 1839′da bir ayaklanma girişiminde bulundular, fakat bu girişim sonuçsuz kaldı ve Blanqui tutuklandı.
Emekçiler önderlerini uğurluyor
Hapiste geçen 36 yıldan sonra yaşamını yitiren Auguste Blanqui’nin olağanüstü bir saygınlığı vardı. Uğrunda mücadele ettiği işçiler de, o gün onu yalnız bırakmadı ve cenazesi en büyük kitlesel gösterilerden biri oldu.
Parlamentoda temsiliyet
Chartistler 1840′lı yıllarda parlamentoda temsil hakkını elde etti. 1842′de 3 milyon imza toplandı. Bu imzalar hem işçi hareketinin gücünü gösterdi, hem de parlamentoyu Maden Yasası (1842), ardından da Tarım İşçileri Yasası’nı (1846) kabul etmek zorunda bıraktı. (Bu hakların kazanılmasında Silezyalı dokuma işçilerinin ayaklanmasının da etkisi vardır.)
Sakallı amca ve arkadaşı
Marx ve Engels, Komünist Manifesto’yu kaleme aldı. Manifesto, Fransa’da devrimin patlak vermesinden hemen önce, Şubat 1848′de deklare edildi.
Avrupa ayakta
1848 yılı İtalya, Polonya, Fransa, Almanya, Avusturya-Macaristan ve Romanya’da işçi ayaklanmalarının ortaya çıktığı bir yıl olur. Fakat ayaklanmalar, muktedirler tarafından kanlı bir şekilde bastırıldı.
I. Enternasyonal
Yenilgi mücadelenin bittiği anlamına gelmiyordu elbette. 1864′te Uluslararası Emekçiler Birliği de denilen I. Enternasyonal kuruldu. Bu oluşum temel olarak, grev, uluslararası işçi dayanışması, sendikal hareket gibi konuları ele aldı. 1876’da kendini feshetti.
Paris Komünü
I. Enternasyonal ile güçlenen Avrupa işçi hareketi, 1871 yılında, adalet-eşitlik-özgürlük talepleriyle Paris sokaklarını kuşattı. Bu kuşatma, işçilerin öncülüğündeki ilk komünal devrimdi. 18 Mart’ta işçilerin/köylülerin olağanüstü çabalarıyla kurulan Paris Komünü 72 gün ayakta kalabildi. 28 Mayıs’ta son barikatın da düşmesiyle bu kısa iktidar sona erdi. Meraklısına şu belgeseli de öneririz.
İdamlar ve sonrası
Komünün yıkılmasından sonra dört işçi önderi idam edildi. Bu idamlar Amerika ve Kanada’da 400 bin işçinin ayaklanmasına sebep oldu ve kitlesel gösteriler yeniden başladı. Bu gösteriler tüm baskı ve saldırılara rağmen 1889 yılına kadar devam etti.
Haymarket Olayı
Buna, “1 Mayıs’ı 1 Mayıs yapan olay” desek yanlış olmaz. İşçiler, 1 Mayıs 1886’da Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun önderliğinde, çalışma saatlerinin 8 saate indirilmesi için iş bırakma eylemlerine başladı. Chicago’da yapılan gösterilere 100 binlerce işçi katıldı. Kentucky-Louisville’de de binlerce beyaz ve siyah işçi yan yana yürüdü. Bu eylemin en güzel ve özel tarafı da buydu zaten. Direniş artık ayrımcılığa da karşıydı.
1 Mayıs’ta başlayan bu direnişe McCormick adlı bir fabrika sahibinin işten attığı işçiler de katıldı. McCormick “grev kırıcılarını” işçilerin üzerine yollayınca çatışmalar çıktı ve polisler işçilere ateş açtı. 4 işçi öldü, onlarca işçi de yaralandı. Ertesi gün işçiler Chicago’da bu olayı protesto etmek için Haymarket Meydanı’nda bir miting düzenledi. Miting sona ermek üzereyken, provakatörler tarafından polislerin üzerine atılan bomba nedeniyle 7 polis öldü, onlarca polis de yaralandı. Bu olaydan sorumlu tutulan 7 işçi idam cezasına çarptırıldı. Bu işçilerden 2’sinin cezası ömür boyu hapis cezasına çevrildi. Bu işçilerden 1’i hapiste intihar etti, diğer 4’ü ise asılarak idam edildi.
II. Enternasyonal ve 1 Mayıs
1889′da Paris’te II. Enternasyonal kuruldu. Bu oluşumun en önemli kazanımlarından biri sekiz saatlik iş gününü elde etmesidir. Birlik ayrıca, idam edilen işçi önderleri, Amerika’daki kitlesel gösterilerde yaşamını yitiren işçiler ve mücadelenin sürmesi için, 1 Mayıs’ı emekçilerin uluslararası birlik, mücadele ve dayanışma günü olarak ilan etti. 1890 yılının mayıs ayından bu yana 1 Mayıs Dünya Emekçiler Günü olarak kutlanır. Fotoğraftaki kişilerin kimler olduğunu merak edenleri şu tarafa alalım.
II. Enternasyonal ve 8 Mart
Birlik, 1910 yılında 8 Mart’ı da Dünya Emekçi Kadınlar Günü ilan etti. (Ama elbette bu, başka bir listenin konusudur.)
