Dünya Edebiyatının 13 Seçkin Örneğiyle İran’da Yasaklı Kitaplar

1979 tarihi İran için birçok şeyin yitirildiği, acı ve kayıpların başladığı yıldır. Şah Rıza Pehlevi yönetimine yapılan karşı devrimle başa gelen Humeyni ile ülkede farklı görüşlere kısıtlamalar gelirken, sanat ve edebiyat da bu kısıtlamalardan nasibini aldı. Listemizin konusunu İran’daki yasaklı kitaplar olarak belirledik ve listenin tek Türkçe yapıtı olan ”Kürk Mantolu Madonna”ya da değinmeden edemedik.

1. Binbir Gece Masalları

Orta Çağ’da yazılmış bu edebi eser müstehcen olduğu gerekçesiyle Humeyni tarafından yapılan İran Devrimi sonrasında yasaklı kitaplar kapsamında.

2. Kızım Olmadan Asla, Betty Mahmoody

Kitap; kısa bir tatil için gittikleri İran’da 1984-86 yılları arasında kocası tarafından rehin olarak tutulan yazar ve kızının, tekrar Amerika’ya dönüş çabalarını konu alıyor. Aynı isimle sinemaya da aktarılan roman, ülkeyi kötü gösterdiği gerekçesiyle İran’da yasaklandı.

3. Şeytan Ayetleri, Salman Rüşdi

İslam’a küfrettiği ileri sürülerek birçok İslam ülkesinde yasaklanan ve tepki toplayan kitabın yazarı Hint asıllı İngiliz yazar Salman Rüşdi. Yazar hakkında İran’da Humeyni tarafından ölüm fetvası verilirken, Batı ülkelerinde, Fransa devleti tarafından onur ödülü ve İngiliz Kraliçesi tarafından şövalyelik nişanı verildi.

4. Harry Potter, J. K. Rowling

Sinema filmiyle de başarılara imza atmış, fantastik türünün en önemli yapıtlarından Harry Potter da İran’da yasaklı kitaplar listesinde.

5. Gabriel García Márquez – Benim Hüzünlü Orospularım

Dünyaca ünlü yazar Marquez’in son yapıtı olan kitap, 90. yaş gününde kendisine bir hediye vermek isteyen yaşlı gazetecinin, bir genelevi arayarak bakire bir kız istemesiyle başlayan aşk serüvenini konu alıyor. Yasaklanma gerekçesini belirtmemize gerek yoktur herhalde?

6. Dan Brown – Da Vinci Şifresi

Hristiyan dünyasının da tepkilerine neden olan ”Da Vinci Şifresi”, dinle ilgili işlediği konulara, yazarın farklı bakış açısı ve eleştirilerinden ötürü İran’da sakıncalı bulunuyor.

7. Paulo Coelho – Zahir

Coelho bu kitabı anadili Portekizce yazmış olsa da, kitap dünyada ilk olarak Farsçaya çevrilip İran’da yayınlandı. Ancak 18. Tahran Uluslararası Kitap Festivali sırasında İran gizli servisi tarafından hiçbir açıklama yapılmadan yasaklandı.

8. Nikos Kazantzakis – Günaha Son Çağrı

İran tarafından yasaklanan bu ünlü eser kilise tarafından da aforoz edilmişti. 1988 yılında ABD’de Martin Scorsese tarafından sinemaya da aktarılan film, tıpkı romanı gibi çok tartışma yaratmış ve bütün dünyada protestolara neden olmuştu.

9. Dante Alighieri – İlahi Komedya

Dante, en ünlü eseri ”Komedya”da ölüm sonrası sırasıyla Cehennem, Araf ve Cennette geçen seyahati, hikâyenin kahramanı da olan kendisinin ağzından anlatır.

10. William Faulkner – Döşeğimde Ölürken

Yazarın beşinci romanı olan ”Döşeğimde Ölürken”de; döşeğinde olan Addie, kırk mil uzaklıktaki Jefferson mezarlığına, ailesinin yanına gömülmeyi vasiyet eder. Addie’nin tabutunu bir katır arabasına yükleyen Bundren ailesi, kötü havayla boğuşacakları uzun bir yolculuğa çıkar. ”Döşeğimde Ölürken”, on beş farklı anlatıcının ağzından anlatılan elli dokuz bölümden oluşur.

11. Louis-Ferdinand Celine’ın Gecenin Sonuna Yolculuk

1932 yılında kaleme alınan roman, aynı zamanda Louis-Ferdinand Céline’in ilk romanıdır. Temelinde nihilist düşünceyi barındıran roman, devlet ve hiyerarşisine karşı gerçek bir manifesto duruşu sergilemekte. İran’da yasaklanmasının en önemli gerekçesi yine bu düşünceler.

12. Jean-Jacques Rousseau-Bilimler ve Sanatlar Üzerine Söylev

1750 yılında Fransız düşünür Jean-Jacques Rousseau tarafından Dijon Akademisi’nin açtığı yarışmada “Bilimlerin ve sanatların gelişmesi ahlakın düzelmesine yardım etmiş midir?” sorusuna yanıt olarak yazıldı. Rousseau bu eserinde bilim ve sanatın gelişmesinin insan ruhunu bozduğu görüşünü ileri sürer.

13. Sabahattin Ali – Kürk Mantolu Madonna

Gelelim listenin Türk edebiyatından tek eseri ”Kürk Mantolu Madonna”ya. Türk edebiyatının önemli eserlerinden ”Kürk Mantolu Madonna” yakın zamanda İran Kültür ve İslami İrşat Bakanlığı’nın sansürüne takıldı. Farsça versiyonundaki ‘öpme’ fiillerinin kitaptan kaldırılması şartıyla yayımlanabileceğini ifade eden İran Kültür ve İslami İrşat Bakanlığı, kaldırılmaması halinde yayımlanmayacağını bildirdi.

Kaynak 1, 2, 3