Geçtiğimiz hafta 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin başörtüsü kurallarına uymadığı gerekçesiyle yaka paça göz altına alındığı görüntüler dünyanın gündemine oturmuştu. Bu olaydan kısa bir süre sonra Amini’nin işkence sonucu öldüğü ortaya çıktı ve İran’daki kadınlar rejime karşı protesto gösterilerine başladı. Peki olayların merkezinde bulunan ve “ahlak” polisi olarak da bilinen bu birim nedir, kimlere müdahalede bulunuyor? Detaylara birlikte bakalım.
İran’da başörtüsü kurallarına uymadığı iddiasıyla gözaltına alınan Mahsa Amini’nin dövülerek öldürülmesinin yankıları devam ediyor
Uluslararası Af Örgütü başta olmak üzere dünya genelindeki birçok kurum bu olayı kınadı ve Amini’nin ölümünün detaylı bir şekilde araştırılması istendi. Genç kadın, gözaltına alındıktan kısa bir süre sonra fenalaşarak hastaneye kaldırıldı. Hastanede hayatını kaybetmesi ise dikkatleri “ahlak polisi”ne çevirdi.
Gaşt-e Erşad (İrşad devriyesi) olarak bilinen birim, giyim kuşam ve ahlak gibi konularda insanlara müdahalede bulunabiliyor
İrşad devriyeleri, İran’ın tüm bölgelerinde görev yapıyor. Polisler genellikle sakallı erkekler ya da kurallara uygun bir şekilde örtünen çarşaflı kadınlardan oluşuyor. İrşad devriyelerinin oldukça geniş yetkileri bulunuyor ve her an her yerden çıkabiliyorlar. Polislerin amacı giyim, kuşam ve davranışları “İslam’a aykırı” olan kişileri uyarmak. Polisler, uyardıkları kişilere “bunu bir daha tekrarlamayacağına” dair bir kağıt imzalatabiliyorlar. Bazı insanlara ise para cezası kesilebiliyor. Eğer bu polislere direnen olursa o kişiler gözaltına alındıktan sonra mahkemeye sevk ediliyor. Bazen de kadınların kıyafetleri parçalanıyor ve kirli bir siyah çarşafla kadınlar evlerine gönderiliyor.
İran’da yaşanan Mahsa Amini olayı ilk değil, görüntülere bakılırsa son da olmayacak
Çünkü daha önce Amini olayı gibi birçok durum yaşandı. Sırf giyim, kuşam ve davranış açısından İslam’a uymadıkları için sayısız insan tutuklandı ve tabii binlerce insan da ülkelerini terk etmek zorunda kaldı.
İran Devrimi’nden sonra insanların yaşam tarzına müdahale edilmeye başlandı. Ancak İrşad devriyeleri 2005 yılında kurumsallaştı
İran uzmanı gazeteci Dr. Savash Porgham’ın verdiği bilgilere göre bu birimin gerçek ismi “ahlaki emniyet polisi”. En temel amaçları ise “sosyal yaşamın güvenliğini artırmak”. Porgham’ın aktardığına göre bu birimler en az 3 kişilik bir ekiple devriye atıyorlar. Öte yandan birime kabul edilecek polisler, en radikal kişilerden seçiliyor.
Ahlak polislerinin asıl hedefi kadınları toplumsal yaşamın içinde pasifize ederek onların giyim, kuşam ve davranışlarını kontrol altında tutmak
İran’daki yönetim sadece İran vatandaşlarının değil ülkeye misafir gelen yabancıların da kılık kıyafetlerine müdahale ediyor. Özellikle kadınlar, başörtüsü takmak zorunda kalıyorlar. Öte yandan birçok ilahiyatçı, İslam’da zorla kapatmak ya da açtırmak gibi bir şeyin olmadığını belirtiyor. Örneğin ilahiyatçı Caner Taslaman “Dini bir hüküm olarak kadına da erkeğe de kapanmanın dini bir cezası yoktur. Bu dinin bir hükmü değildir ve çok açıktır” ifadelerini kullanıyor. Ancak yine de İran’da “din” gerekçe gösterilerek kadın ve erkeklerin yaşam tarzına müdahale edilmeye devam ediyor.
İlginizi çekebilir:
İranlı Kadınların Son 100 Yıl İçinde Değişen ya da Zorla Dayatılan Görünümleri
İslam Devrimi Öncesinde İranlı Kadınların Giyim Tarzlarını Anlatan 21 Fotoğraf
