İlber Ortaylı, entelektüel kişiliği ve sempatik yapısıyla Türkiye’de yediden yetmişe birçok kişiye tarihi sevdiren popüler bir bilim insanı. Yaşayan Kütüphane olarak isimlendirilen Ortaylı, muhteşem zekası ve bilgi birikimiyle tartışma programlarının da vazgeçilmez ismi. Bugüne kadar Türkiye’de ve yurt dışında birçok yüksek öğretim kurumunda eğitim veren Ortaylı, uzmanlık alanlarında yazdığı kitaplar ve makalelerle Türkiye’nin en çok atıf alan akademisyenlerinden biri. Hal böyle olunca İlber Ortaylı gibi değerli bir ismin kaleminden çıkan her şey bizim için değerli. Ortaylı sadece tarih alanında değil kültür ve sanat konularında da okuyucularına bilgiler aktarıyor ve öneriler sunuyor. “Bir Ömür Nasıl Yaşanır?” isimli kitabında mutlaka izlenmesi gereken yabancı film önerilerinin bir listesini sunuyor. İşte izlerken ufkunuzu açacak İlber Ortaylı film önerileri…
İlber Ortaylı film önerileri arasında yer alan yapım, Odessa halkının dramını ve Potemkin savaş gemisinde kötü şartlar altında yaşamaya mahkum edilmiş gemi tayfasının hikayesini anlatıyor. Çarlık Ordusu, Rus-Japon savaşı sırasında yenilgiye uğrayıp zayıf düşer ve köylü ayaklanmalarını bastırırken, daha da güçsüz konuma gelir. Çarlık subayları gemi mürettebatına baskı yapar. Mürettebatın yatma yerleri, yedikleri, içtikleri ve çalışma koşullarının dayanılmazlığının yanında subayların bu davranışları da işi katlanılmaz boyutlara taşır. 27 Haziran 1905’te Potemkin Zırhlısı’nda bir isyan başlar. Ayaklanmayı bertaraf etmek üzere gönderilen savaş gemilerinde denizciler, ayaklananların üzerine ateş açmayı reddeder ve böylece Potemkin Zırhlısı’nın ayaklanması daha da güçlenir. Yakıtı ve erzakı azalan gemi daha sonraları Romanya hükümetine teslim olur.
Film, Novgorod’da yaşayan Ruslar ile Alman Teutonic şövalyeleri arasındaki savaşı anlatmaktadır. Alman şövalyeler, Pskov şehrine inerler ve şehri istila edip halkı kılıçtan geçirirler. Aleksandr Nevskiy, halkını toparlar ve onun önderliğinde Peypus Nehri’nin donmuş yüzünde savaşa tutuşulur. Sayıca üstün olan Novgorodlılar Alman işgalcilerini yenerler.
Oyuncular: Nikolay Çerkasov, Andrei Abrikosov, Nikolai Okhlopkov
İlber Ortaylı film önerileri listemizde yer alan diğer bir yapım olan Bir Kuşak, Nazi işgalindeki Polonya’yı konu ediniyor. Filmde, 2. Dünya Savaşı’nda Almanların Polonya’yı işgali sırasında aşk ve zorluklarla yetişkinliğe ulaşan gençlerin hikayesi anlatılmaktadır.
Oyuncular: Urszula Modrzyńska, Roman Polanski, Franciszek Pieczka, Zbigniew Cybulski
Film, Krakow’da yaşayan ve bir köylü kızıyla evlenmeye karar veren Polonyalı bir şairi konu alıyor. Düğüne, Polonya toplumunun her kesiminden insanlar katılır. İlber Ortaylı’nın önerdiği yapım, 20. yüzyılın başında yazılmış Polonya dramının belirleyici bir eseri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir düğünde dönen entrikalar ve oyunlar üzerine, kara komedi türünde bir Polonya filmi de denilebilir.
Oyuncular: Daniel Olbrychski, Marek Walczewski, Izabela Olszewska, Ewa Ziętek
Yönetmen: Andrzej Wajda
5. Küller Ve Elmaslar – Popiól i Diament (1958) – IMDb: 7.7
2. Dünya Savaşı’nın son günlerinde, taşralı milliyetçi bir militan olan Maciek, komünist bir lideri öldürmekle görevlendirilir. Ancak görevi sırasında konakladığı otelde hayata dair farklı şeyler hissetmeye başlar ve bir seçim yapıp sonuçlarına katlanmak zorunda kalacaktır. Filmde, Polonya toplumunun tarihi boyunca çektiği acılar destansı bir biçimde anlatılmıştır.
Oyuncular: Zbigniew Cybulski, Waclaw Zastrzezynski, Ewa Krzyżewska
Film, 20. yüzyılın başında Polonya’nın sanayi şehri olan Lodz’da bir Alman, bir Yahudi ve bir Polonyalı üç genç arkadaşın aralarındaki farklılıklara aldırmadan sermayelerini bir araya getirerek, ortak bir tekstil fabrikası kurma çabaları ve sonrasında amansızca servet peşinde koşmalarının hikayesi anlatmaktadır.
Oyuncular: Daniel Olbrychski, Andrzej Seweryn, Wojciech Pszoniak, Kalina Jędrusik
Waterloo Savaşı’nda İngilizlerle karşı karşıya gelen Napolyon Bonapart ve ordusu, elde etmek için çalıştığı her şeyin çöküşüyle karşı karşıya kalır. Napolyon, 1813’te müttefik kuvvetler ordusuna (Avusturya, Rusya, Prusya ve İngiltere) karşı savaşı kaybeder ve Elba Adası’na kendi ordusuyla birlikte sürgün edilir. Bourbon Hanedanlığı, Napolyon’un yerine Fransa’nın başına getirilir. Zamanla güçlenen ve ülkedeki yönetim boşluğunu fark eden Napolyon, ordusuyla birlikte Paris’e doğru yola çıkar ve yönetimi tekrar ele geçirir. Fakat bu ülkeler Napolyon’un yönetimini tanımaz. İlerlemiş yaşına rağmen Waterloo’da büyük bir savaşa girer. Böylece, kendisini tekrar dünyaya tanıtmak ve askeri dehasını ispatlamak ister.
Oyuncular: Rod Steiger, Christopher Plummer, Orson Welles
Yönetmen: Sergey Bondarchuk
8. Dünyayı Sarsan 10 Gün – Ten Days That Shook the World (1982) – IMDb: 6.4
İlber Ortaylı film önerilerinde yer alan yapım, ABD’li sosyalist gazeteci ve yazar olan John Reed’in hayatına ve kariyerine odaklanan iki bölümlük filmin sonuncusudur.
Genç bir adam, annesinin ölümüyle yüzleşir. İşiyle ilgili küçük bir yolsuzluk onu, babasının yaptığı ve orada öldüğü gibi, Himalaya Dağları’na tırmanma tutkusuyla sarar.
Oyuncular: Tadeusz Bradecki, Zofia Mrozowska, Malgorzata Zajaczkowska, Witold Pyrkosz
İlber Ortaylı film önerileri arasında yer alan yapım, 2. Dünya Savaşı’nın başladığı dönemde bir grup Macar yoksul köylünün sadece para kazanmak amacıyla Almanya’ya gelip, bir toprak sahibinin yanında çalışmasını konu alıyor. Ancak o zaman, Hitler’in yönetimindeki Nazi Almanyası dönemidir. Yoksul köylü grubu bir takım zorbalıklara ve cinayetlere tanık olurlar. Filmde özellikle Macarların yoksulluk ve çaresizliği anlatılmaktadır.
Oyuncular: Gábor Koncz, Zoltán Gera, Éva Pap, István Szilágyi
1930’lu yılların Almanya’sında geçen film, oldukça sevilen bir tiyatro sanatçısı olan Hendrik Hoefgen’nin, Nazilerin iktidara gelişiyle birlikte adeta ruhunu şeytana satarak kariyerini koruma altına alışını konu ediniyor. Fakat zaman geçtikçe Hendrik Hoefgen kararlarını sorgulayacaktır.
Oyuncular: Klaus Maria Brandauer, Krystyna Janda, Karin Boyd, Rolf Hoppe
20. yüzyılın başlarında Ukraynalı yoksul bir ailenin oğlu olan Alfred Redl, yeteneği ve azmi sayesinde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ordusunun en üst kademesine kadar yükselerek askeri istihbaratın başına geçer. Ancak Redl, cinsel kimliğini saklı tutar. Eşcinsel olduğu öğrenilip şantaja uğrayana kadar bütün fırsatları iyi değerlendirmiştir.
Oyuncular: Klaus Maria Brandauer, Armin Mueller-Stahl, Gudrun Landgrebe, Hans Christian Blech
Yönetmen: István Szabó
13. Taraf Tutmak – Taking Sides (2001) – IMDb: 7.1
Film, Wilhelm Furtwangler’in totaliter bir rejimde, sanatını yapmaya çalışmasını anlatmaktadır. İlber Ortaylı’nın önerdiği yapım, Sanatçının toplumsal ve politik sorumluluklarının nerede başlayıp nerede bittiğini sorguluyor. Nazi zulmünün devam ettiği Almanya’da, sanatına odaklanmaya çalışan Wilhelm Furtwangler, toplumsal ve politik gerçeklerin sindirilmesini görmezden gelerek yanlış mı yapmıştır?
Oyuncular: Harvey Keitel, Stellan Skarsgård, Moritz Bleibtreu, Birgit Minichmayr
İlber Ortaylı film önerileri arasında yer alan film, Milanolu varlıklı bir burjuva ailesinin yanına gelen gizemli bir adamdan sonra yaşanan olayları anlatmaktadır. Zengin bir sanayicinin evine gelen gizemli bir adam ailenin tüm dengelerini bozmuştur. Aileden hiçbir talepte bulunmayan gizemli adam tüm aileyi cazibesinin esiri yapmıştır. Geldiği gibi gizemli bir şekilde de gitmiştir. Ayrıldıktan sonra ailenin tüm dengesi değişir, hatta zengin sanayici fabrikasını işçilere bağışlar.
15. Dekameron’un Aşk Öyküleri – Il Decameron (1971) – IMDb: 7.0
100 uzun öyküden oluşan Decameron adlı alegorik eserinden uyarlanan film, Rönesans şairi Giovanni Boccaccio’nun 1353’te tamamladığı hikayelerin sadece dokuz tanesini anlatmaktadır. Öykülerin tamamı Orta Çağ dönemindeki İtalya’da geçer.
Oyuncular: Ninetto Davoli, Franco Citti, Angela Luce
İlber Ortaylı film önerileri arasında yer alan film, Federico Fellini’nin anımsamalarıyla yarı otobiyografik, yarı düşsel bir formda yeniden yarattığı Roma şehrini anlatıyor. Filmin bildik anlamda bir hikayesi yok. Fellini’nin çocukluk, gençlik ve yetişkinlik gözüyle gördüğü, aynı zamanda kendi sesiyle anlatıcısı olduğu Roma şehrinden başka bir baş kahraman da yok.
Oyuncular: Fiona Florence, Anna Magnani, Peter Gonzales Falcon
Filme, Encolpius isimli bir öğrenci ve arkadaşı Ascyltus’un gözünden bakıyoruz. İmparator Nero döneminin Roma’sında yaşayan iki aylak gencin, Gitone adlı güzele aşık olması hayatlarını değiştirecektir.
Oyuncular: Hiram Keller, Martin Potter, Salvo Randone
Film, 1860 yılında Sicilya’da geçiyor. Prens Salina, gündelik yaşamdaki değişikliklerden ve reformların her geçen gün kendini değişik hissettirmesinden dolayı kaygı içindedir. Zengin bir tüccarın kızı olan Angelica ile yeğeni Tancredi’nin evliliği de ailesinin bir dönüşüm geçirmesine sebep olmuştur. Bir baloda prens Don Fabrizio Salina, orta sınıfın yükselişinin kaçınılmaz olduğunu anlar.
19. Lanetliler – La Caduta Degli Dei (1969) – IMDb: 7.4
İlber Ortaylı film önerileri arasında yer alan yapım, 1934 yılının Şubat ayında Almanya’da geçmektedir. Filmde, sanayici ve üst tabakadan köklü bir Alman ailesinin Hitler’in yükselişe geçtiği ve iktidara geldiği dönemde aldığı tavır anlatılmaktadır.
Oyuncular: Helmut Berger, Dirk Bogarde, Ingrid Thulin, Helmut Griem
Yönetmen: Luchino Visconti
20. Venedik’te Ölüm – Morte a Venezia (1971) – IMDb: 7.4
Ünlü besteci Gustav von Aschenbach kalp rahatsızlığı nedeniyle dinlenmek üzere Venedik’e gelir. Beklenmedik bir karşılaşma sonrasında içinde yeşeren duygularıyla hayatın ucundan tutunmaya çalışırken geçmişi, yaptığı mesleği ve kimliği ile ilgili bir hesaplaşmaya girer. Aschenbach’ın kaldığı otelde karşılaştığı genç Tadzio’nun duru güzelliğine duyduğu hayranlığın ve platonik aşkın vesile olduğu içsel yolculuğu, salgın hastalığın kol gezdiği Venedik sokaklarından sonsuzluğa uzanan ufuk çizgisine kadar Tadzio’nun izini sürdüğü bir yolculuğa dönüşecektir.
Oyuncular: Dirk Bogarde, Björn Andrésen, Silvana Mangano, Masha Predit
Yönetmen: Luchino Visconti
21. Roma Açık Şehir – Roma città aperta (1945) – IMDb: 8.0
Film, Nazi işgali altındaki Roma şehrinde yaşayan bir grup insanın 2. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru 1944 yılındaki hikayesini anlatıyor. İtalyan Yeni Gerçekçiliği akımının temellerini atmış olan bu dokunaklı eser, Nazi karşıtı direnişin gölgesinde, partizan Giorgio Manfredi, nişanlısı Pina ve yardımsever rahip Don Pietro Pellegrini’nin kaderlerinin dramatik bir şekilde birleşmesini takip ediyor.
Oyuncular: Aldo Fabrizi, Anna Magnani, Marcello Pagliero, Vito Annicchiarico
Yönetmen: Roberto Rossellini
22. İtalya’ya Yolculuk – Viaggio in Italia (1954) – IMDb: 8.0
Filmde, bir villayı satmak üzere Napoli’ye gelen İngiliz çift Alex ve Katherine Joyce’ın hikayesi anlatılmaktadır. Alex işinden başka bir şey düşünmeyen işkolik bir iş adamıdır. Katherine Joyce ile ilişkileri ise zaman geçtikçe daha da kötüye gitmektedir. Miras kalan villayı satmaya çalıştıkları kısa süre içerisinde de boşanmayı düşünmektedirler.
Oyuncular: Ingrid Bergman, George Sanders, Natalia Ray, Maria Mauban
Yönetmen: Roberto Rossellini
23. Bisiklet Hırsızları – Ladri di biciclette (1948) – IMDb: 8.3
İlber Ortaylı film önerileri arasında yer alan film, Antonio’nun savaş sonrası yaşadığı sıkıntıları anlatmaktadır. İki senelik işsizlik döneminin ardından nihayet bir iş bulabilen Antonio sevinçten havalara uçmaktadır. İş için gerekli olan bisikleti zorlu şartlar altında alır. Fakat afiş yapıştırırken ilk günden bisikleti çalınır. Yaşadığı maddi ve ailevi sorunlardan kurtulabilmesi için bisikletini bulması gerekmektedir.
İlber Ortaylı film önerileri arasında yer alan yapım, Umberto Domenico Ferrari’nin hayatını anlatmaktadır. Kendisi emekli bir devlet memurudur. Hayattaki tek dostu ve yoldaşı olan köpeği ile beraber küçük bir pansiyon odasında yaşamaktadır. Kıt emekli maaşı ile geçinmeye, daha doğrusu hayatta kalmaya çalışmaktadır ve pansiyon ücretini dahi ödeyememektedir. Pansiyon sahibesi Antonia tarafından sürekli atılmakla tehdit edilmektedir. Umberto’nun hayata tutunmasını sağlayan tek şey köpeği Flike’dir. Artık son çare olarak intihar etmeyi düşünmektedir. Fakat o sırada köpeği Flike ortadan kaybolur. Umberto çaresizlik içinde şehirde tek dostu olan Flike’yi aramaya başlar.
Oyuncular: Lina Gennari, Maria-Pia Casilio, Ileana Simova, Carlo Battisti
1987 yılında Almanya'da doğdum ve şu anda Bartın'da yaşıyorum. Kitap okumak ve film izlemek benim için büyük bir tutku. Sosyal medyada zaman geçirmeyi seviyorum. Uzun zamandır ara verdiğim içerik yazarlığına geri döndüm.
