Hamburger, iki dilim ekmek arasındaki köfte, bu basit tarif nasıl oldu da dünyanın en sevilen yiyeceklerinden birine dönüştü? Hamburger mi “Isicia Omentata” mı? Cengiz Han’ın askerleri, hamburgeri nereden biliyordu? Hamburger nasıl küresel bir yiyecek haline geldi? İşte, hamburgerin geçmişten günümüze uzanan yolculuğu…
Hamburger veya “Isicia Omentata”
Hamburgerin bilinen ilk versiyonlarından biri, M.S. 1. yüzyılda ortaya çıkmıştı. Roma İmparatorluğu’nun sevilen lezzetlerinden “Isicia Omentata” isimli yemeğin orijinal tarifi günümüze kadar ulaşmayı başardı. İmparatorluk döneminde yazılan, “Apicius” isimli bir yemek kitabı sayesinde varlığından haber olduğumuz “Isicia Omentata” tıpkı hamburger gibi, köfte ve baharatların yanı sıra çeşitli sosların birleşiminden oluşuyordu…
Cengiz Han’ın ordusundaki “fast food” ihtiyacı ve Tatar Bifteği
Cengiz Han ile “fast food” arasında ilginç bir bağlantı var. 12. yüzyılda Cengiz Han ve ordusu Asya ve Avrupa’yı fethetmek üzere sefere çıkmışlardı. Ordunun yolu uzundu ve durmaksızın at üstünde yol alıyorlardı. Ayrıca, durup dinlenecek vakitleri yoktu. Bu sebeple hazırlaması kolay ve at üzerinde, tek elle yenebilecek yiyeceklere ihtiyaç duydular…
Cengiz Han’ın ordusu “fast food” ihtiyacını karşılayabilmek için eski bir gelenekten faydalandı… Orta Asya orduları sefere çıktığı zaman, atlı askerler eyerlerin altında çiğ et bulunduruyorlardı. Eyerin altındaki çiğ et zamanla yumuşuyor ve yenilebilir bir kıvama geliyordu… Cengiz Han’ın ordusu bu etleri bazen tek başına bazen de ekmek arasına koyarak tüketiyordu. Böylece, tarihin belki de ilk “fast food” hamburgerini tüketiyorlardı…
Cengiz Han zamanında ortaya çıkan yemek, yıllar sonra Ruslar tarafından yeniden yorumlandı ve “Tatar Bifteği” isimli yemeğe dönüştü…
Hamburg Bifteği
12. yüzyılın sonlarında, Almanya’nın Hamburg şehri önemli bir ticaret limanı konumundaydı. Dünyanın çeşitli yerlerinden pek çok ürünün uğrak noktasıydı. Elbette, farklı kültürlerin lezzetli yemekleri de Hamburg’da bir araya geliyordu. Rusların “Tatar Bifteği” de muhtemelen bu şekilde Hamburg’a ulaştı… Hamburglu bir tüccar, Tatar Bifteğinin değişik bir versiyonunu üreterek satmaya başladı. Böylece, modern hamburgere yakın ilk örnekler de Hamburg şehrinde ortaya çıkmış oldu… Kıyılmış dana eti, sarımsak, soğan, tuz ve biberle hazırlanan “Hamburg Bifteği” zamanla çok sevilen bir yiyecek haline geldi. Hamburg Bifteği, Avrupa ve Amerika’ya da bu şehirden yayıldı…
“Hamburgerin Amerika yolculuğu”
19. yüzyılın ortalarında Almanya’dan Amerika’ya bir göç akını başladı. Hamburg’dan gelen göçmenler, kültürleriyle beraber kendi bifteklerini de getirdiler. Böylece “Hamburg Bifteği” Amerikan mutfağına girdi. Özellikle Alman göçmenler tarafından üretilen bu lezzetli biftek kısa sürede Amerika’da da sevilen bir yiyecek haline geldi.
1845 yılında kıyma makinesinin ev içi bir versiyonunun icat edilmesiyle, bu yemeğe olan ilgi daha da arttı. Öte yandan Sanayi Devrimi’yle beraber, özellikle işçiler lezzetli ve çabucak tüketilebilen yemeklere ihtiyaç duydular. Böylece, bildiğimiz hamburger ilk defa bu dönemde ortaya çıktı…
Şehir merkezlerindeki restoranlardan yol kenarlarındaki seyyar satıcılara kadar pek çok işletme, kendi hamburgerlerini üretir hale geldi. Aynı dönemde farklı farklı ekmek çeşitlerinin de ortaya çıkmasıyla beraber, hamburger çeşitliliğinde de önemli bir artış yaşandı.
1921 yılına gelindiğinde Amerika’nın hemen her yerinde hamburger üreticileri ortaya çıkmıştı. Özellikle zincir restoranların kurulmasıyla, hamburger fast foodun “resmi” yiyeceği haline geldi. Öyle ki, günümüzde sadece Amerika’da yılda yaklaşık 50 milyar hamburger tüketiliyor…
II. Dünya Savaşı ve hamburger
II. Dünya Savaşı sırasında dünyanın farklı coğrafyalarına dağılan Amerikan askerleri, tıpkı Hamburglular gibi yanlarında hamburgerlerin de götürmüşlerdi. Bu sayede, hamburger son haliyle dünyanın dört bir yanına dağıldı. Savaşın ardından Amerika’da zincir restoranlar açılmaya devam etti. Özellikle 1948 yılında yine Amerika’da açılan büyük zincir restoranların şubeleri bütün dünyaya yayıldı. Bu sayede hamburgerin Antik Roma’da başlayan yolculuğu, dünyanın en popüler yiyeceklerinden bir haline gelmesiyle sonlandı…
Kaynak: 1
