Meşhur astrolog Carl Sagan koca evrende ne kadar küçük bir ‘’dünyamız’’ olduğunu ‘’Soluk mavi nokta’’ diyerek anlatmıştır. Bu takdire şayan bir görüştü; yersiz kaygılar ve ön yargıların önüne geçebilmek adına aslında sandığımız kadar büyük bir alan kaplamadığımızı düşünebiliriz. Peki ya diğer gezegenler? Ya mevsimleri? Dünya’da genel olarak 4 mevsim var da diğer gezegenler mevsim denen mefhumdan mahrum mu? Tabii ki hayır! Zira tıpkı Dünya’nın kendi ekseni ve Güneş’in etrafındaki dönüşü gibi, diğer gezegenler de aynı şekilde hareket ediyor. Bizde ilkbahar – yaz – sonbahar – kış şeklinde ilerleyen mevsimler Mars’ta, Neptün’de, Uranüs’te nasıl? İşte gezegen gezegen mevsim durumları!
İlk önce mevsimlerin nasıl oluştuğuna bakarsak, diğer gezegenlerde de niçin mevsimlerin var olduğunu anlamamız kolaylaşır
Dünya’ya benzer şekilde Güneş sistemindeki diğer gezegenlerde de mevsimler vardır ve çoğunlukla 4’e ayrılır
Mevsimlerin oluşmasında gezegenin eksen eğikliği ve Güneş etrafındaki yörünge hareketleri olarak iki sebep vardır
Mevsimler bir gezegenin kendi yörüngesindeki hareketi esnasında Güneş’e doğru olan düzenli ve tekrar eden hareketleri sonucu oluşur
Çünkü bu hareketler Güneş’ten gelen radyasyon miktarının değişmesine ve çeşitlilik göstermesine yol açar
Dünya’mızdaki mevsimlerin oluşumunda eksen eğikliği, yörünge hareketlerine nazaran daha önemlidir
Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi daireye benzeyen elips şeklinde olduğu için yörünge şeklinin Dünya’nın mevsimleri üzerinde belli bir etkisi bulunmaz
Bu demek oluyor ki Güneş’e en yakın ve uzak konumumuz arasındaki uzaklık mevsimler üzerine belirgin bir fark yaratmaz
Ama mesela Mars’ta yörüngeye dayalı mevsim değişimleri daha etkilidir
Mars’ta Güneş’e en yakın ve uzak mesafelerin arasındaki fark oldukça fazla olduğundan mevsimler arası fark da bariz bir şekilde anlaşılır
Eksen eğikliği ortalama 3 derece olan Venüs ve Jüpiter’de ise mevsimler arası sıcaklık farkı çok azdır
Bunların sonucunda Venüs’te atmosfer basıncı hakimken, Jüpiter’de saatte binlerce kilometre hıza ulaşan fırtınalar vardır
Merkür’de ise mevsimler arası sıcaklık farklarını anlayabilmek neredeyse imkansız olduğundan mevsimlerin başlangıç – bitiş zamanlarını anlamak da çok zordur
Diyebiliriz ki eksen eğikliği olmasaydı mevsimler oluşmaz, gece ve gündüz saatleri eşitlenir, iklim kuşakları da ortaya çıkmazdı
Şimdi sırayla bakalım: Güneş’e en yakın gezegen olan Merkür, Güneş’in yörüngesinde çok hızlı dönerken, kendi eksenindeki dönüş hızı oldukça yavaştır. Güneş’in çevresindeki iki turuyla kendi eksenindeki 3 turu birbirine eşittir
Mevsimler arası geçişi anlamanın oldukça zor olduğu Merkür’de ortalama sıcaklık 170 derecedir ve 1 Merkür yılı 88 Dünya gününe denktir
Venüs’te ise mevsim değişimleri ortalama 55 – 58 gün arasıdır ve eksen eğikliği Dünya’ya göre az olup 3 derecedir
Sıcaklık ortalaması 460 derece olan Venüs Güneş Sistemi’ndeki en sıcak gezegen olarak bilinir
Şu su bulunan Mars’a gelelim. Eksen eğikliği ortalama 25 derece olan Mars’ta mevsimler arası geçişler bizim zamanımıza göre 7 ay sürer
Mevsimler arası sıcaklık farklarının Dünya’dan daha belirgin olduğu Mars’ta ortalama sıcaklık -150 ila -20 derece arasıdır
Jüpiter’de ise bir mevsimden diğer mevsime geçiş 3 yıl sürer ve mevsimler arası sıcaklık farkı azdır
Ortalama sıcaklığı 110 derece olan Jüpiter’de eksen eğikliği de 3 derecedir
Satürn’de her mevsim 7 Dünya yılına denktir ve mevsimler arası sıcaklık farkı oldukça azdır. Bu da demek oluyor ki Satürn’de yaşasaydık ilkbahardan yaza veya sonbahardan kışa geçtiğimizi fark edemeyebilirdik
Yörünge şekli Dünya’ya benzer bir şekilde elips olan Uranüs, Güneş’in etrafındaki bir turunu çok uzun sürede tamamlar
Bu nedenle bir mevsim 20 Dünya yılı kadar sürer ve en soğuk gezegen olmasa da bugüne kadarki en düşük sıcaklık -224 derece olarak Uranüs’te görülür
Neptün’e de uğramadan gitmeyelim. Mevsim uzunlukları 41 Dünya yılı kadar sürer ve Güneş Sistemi’ndeki en soğuk gezegen unvanı Neptün’ündür. Ortalama sıcaklık -200 derecedir
Kaynak: 1
