Günümüzde birçok oyuncunun FPS sorunları, gecikme ve dalgalı grafikler gibi problemler yaşıyor. Yüksek FPS ve yüksek Hz için tasarlanmış özel oyun bilgisayarı bile bazen gecikme ve dalgalı grafikler ile oyun keyfinizi olumsuz yönde etkileyebilir.
Gecikmeli ve dalgalı grafikler, V-Sync, Windows oyun modu gibi grafik ayarlarından kaynaklanıyor olabilir. Bunun dışında oyununuzun grafik ayarları bile sorunun kaynağı olabilir. Kötü optimize edilmiş RAM ve işlemcinin sıcaklığından dolayı performansın düşmesi (thermal throttling) dahil birçok sorun bilgisayarınızdan alacağınız potansiyel verimliliği etkileyebilir.
Bu sorunlar, kimi zaman sürücülerinizi güncellemek ve oyunun grafik ayarlarından kısmakla giderilebilir. Fakat bazen bu basit yöntemler çözüm sağlamayabilir. Düşük FPS, gecikme ve dalgalı grafik sorunlarını gidermek için önereceğimiz 9 ayarı yaptığınızdan emin olmakta fayda var.
Görsel gecikme teknik olarak nedir?
Gecikme (lag), girdi ile oyunun bu girdiye yanıt vermesi arasındaki zamandır. Genel olarak gecikmenin, kötü bir internet bağlantısından kaynaklanan yüksek gecikme (high latency) ve ping oranıyla ilgili olduğunu düşünülür. Fakat gecikmeyi oluşturan faktör bir grafik sorunu da olabilir.
Ekran kartınız (GPU), işlemciniz (CPU) ve RAM’iniz grafiklerinizi yavaşlatmada rol oynayabilir. Üst düzey teknolojiye sahip donanımlar bile yanlış ayarlarda gecikme ve dalgalı görsellere neden olabilir. Burada her şey FPS ve Hz’e bağlıdır.
FPS ve Hz nedir?
FPS ve Hz yenileme hızı, oyun bilgisayarınızın grafikleri nasıl işlediğiyle ilgili en önemli faktörlerden ikisidir. Kısaca açıklamak gerekirse FPS (frames per second), grafik kartınızın saniyede kaç kare görüntüleyebildiği belirtir. Diğer taraftan Hz (hertz) ise monitörünüzün saniyede kaç kez yeni bir görüntü çizebildiğidir.
FPS ile başlayalım. FPS, monitörünüz yerine bilgisayar donanımınız ile ilgilidir. Grafik kartınız, FPS’inizin ne kadar yüksek olabileceği konusunda birincil etkendir. Fakat burada güç kaynağınız ve sıcaklık da önemli bir rol oynayacaktır. Daha yüksek bir FPS, daha pürüzsüz bir görüntü oluşturur ve bir oyunun daha gerçekçi hissettirmesini sağlar. 30 FPS ve 60 FPS, çoğu oyun geliştiricisinin üzerinde çalıştığı yaygın iki standartlardır. Fakat günümüzde bazı oyuncular eskiyen bu standartlar yerine 120 FPS’ye kadar çıkmayı sever. Daha yüksek bir FPS, daha akıcı bir oyun deneyimi sağlamanın yanı sıra, birinci şahıs nişancı oyunları gibi bazı oyunlarda size avantajlar bile sunabilir.
Yenileme hızı olan Hz ise bilgisayarınızla daha az ilişkisi vardır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi Hz değerinin monitörünüzle ilgisi daha yüksektir. GPU’nuz 120 FPS verebiliyor olabilir fakat monitörünüz saniyede yalnızca 30 kez yenilenebiliyorsa (30 Hz), toplam FPS’niz (temelde) daha düşük bir sayıya kilitlenir. FPS ve Hz bu kadar yakından bağlantılıyken, hatalı grafikleri ve oyun deneyiminizi nasıl düzeltebileceğinize bir göz atalım.
Dalgalı, gecikmeli ve hatalı grafikler için önerdiğimiz 9 düzenlemeyi sizlerle paylaşacağız. Bazı ciddi ve derin çözümlere geçmeden önce tavsiye ettiğimiz ayarların sıralanmasını kolaydan zora doğru oluşturduk. Lafı daha fazla uzatmadan oyun deneyiminizi artırmak için önerdiğimiz 9 ayara geçelim.
#1 Sürücülerinizi güncelleyin
İlk çözümümüz, artık klasik hale gelen grafik sürücülerinizi güncellemekle olabilir. Grafik sürücüleri temel olarak, GPU’nuzun bilgisayarınızın geri kalanıyla iletişim kurmasını sağlayan yazılımlardır. Grafik sürücüleri, oyun bilgisayarınızın sürekli gelişen diğer özelliklerine ayak uydurabilmeleri için düzenli olarak güncellemektedir. Grafik sürücülerinizi birkaç şekilde güncelleyebilirsiniz:
Windows Update üzerinden güncellemeleri denetleyebilir ve indirebilirsiniz.
GPU’nuzla birlikte gelen yazılımı kullanarak güncellemeyi edinebilirsiniz.
Bazı GPU’lar kutusuyla birlikte CD ve DVD ile sunulur. Bu biraz daha eski usul bir yöntemdir. Fakat yine de hızlı bir başlangıç için gereklidir.
NVIDIA veya AMD resmi sayfaları üzerinden sürücü güncellemelerini edinebilirsiniz.
Güncelleme yazılımı donanımın resmî sitesine giderek en son sürücü güncellemeyi yüklemekte mümkündür. Fakat üçüncü taraf bir web sitesi yerine amd.com veya nvidia.com üzerinden güncellediğinize emin olmalısınız. Ek olarak, Windows Update bazen bu güncellemeleri silebilir. Windows Update’e gelecekte bu sürücüleri otomatik olarak güncellememesini ayarlamakta fayda var.
Tüm bunlara ek olarak güncellemeden önce eski sürücülerinizi tamamen kaldırmanız da gerekebilir. Bu yöntem, güncellemeyi kurmadan önce eski bir sürücüyü güvenilir bir şekilde kaldırabilen üçüncü taraf yazılımlar kullanılarak yapılır. Üçüncü parti yazılımlar riskini göze alamıyorsanız bilgisayarınıza format atarak temiz bir başlangıç da yapabilirsiniz.
#2 V-Sync özelliğini değiştirmeyi deneyin
Bir sonraki adım, V-Sync’i devre dışı bırakmak veya etkinleştirmekte olabilir. V-Sync (Vertical Synchronization) son derece kullanışlı bir yazılımdır. Temel olarak V-Sync, monitörünüzü ve bilgisayarınızı senkronize etmek için çalışan bir yazılımdır. Hataların önüne geçerek birlikte çalışmaları için grafik yeteneklerini hizaya getirmeye çalışır.
Oyununuzda çok fazla ekran yırtılması sorunu yaşıyorsanız, V-Sync’i etkinleştirmeyi düşünmelisiniz. Ekran yırtılması, monitörünüz aynı anda iki veya daha fazla kare çizmeye çalıştığında görüntüde bir yırtılma (tearing) meydana gelir.
Öte yandan, gecikmeli ve dalgalı bir oyunla uğraşmak zorunda kalıyorsanız V-Synch’i kapatmalısınız. V-Sync, donanımınıza ve ayarlarınıza bağlı olarak aslında grafik sorunlarına neden olabilir. V-Sync’i açıp kapatmak, olası bir sorun olarak elemek için harika bir çözümdür. V-Sync özelliğini açmak ya da kapatmak için şu adımları izleyebilirsiniz:
NVIDIA denetim masasına girin.
Kontrol paneline girdikten sonra sol paneldeki 3D ayarlarını yönet’e tıklayın.
Genel ayarlar bölümünde düşey senkronizasyon’a erişeceksiniz.
Buradaki açılır menüden özelliği açma ya da kapatma yapabilirsiniz.
Bu ayarı değiştirmeden önce oyunu kapattığınızdan emin olun. Daha sonra oyununuzu yeniden başlatın ve sorunun çözülüp çözülmediğini kontrol edin.
#3 Windows ayarlarını kontrol edin
Microsoft Windows, kullanıcılarını genel olarak tanır. İşletim sistemi, oyun söz konusu olduğunda büyük bir pazar hakimiyetine sahip ve özelliklerinin çoğunu kitleye uyarlar.
Windows oyun modu, birçok sorunu çözmekte yardımcı olabilir. Bu modla birlikte fiyat performans oranı yüksek bütçe dostu bilgisayarlar bile kare hızı gibi temel oyun özelliklerini dengeleyebilir. Windows’taki oyun modunu açmak için şu adımları takip edin:
Windows Ayarları’a gidin
Ardından “Oyun” seçeneğine tıklayın.
Buradan Oyun Modu’na giderek aktif hale getirebilirsiniz.
Oyun modu etkinleştirildiğinde Windows, siz oyun oynarken gerekli olmayan herhangi bir arka plan görevi gerçekleştirmez. Ayrıca, Windows bildirim sistemiyle uygulamaların sizi kesintiye uğratmasını da engeller. Oyun modunu yalnızca bir kez ayarlamanız gerekir, daha sonrasında Windows çalışan oyunları algılayıp özelliği açıp kapatmayı kendi halleder.
#4 Freesync ve G-sync ayarlarına bakın
Freesync, V-Sync ile karşılaştığınız sorunların birçoğuna sahiptir. Aslında Freesync, V-Sync ve G-sync’in hepsi benzer şeyler yapmaya çalışır. Fakat teknolojiler farklı şirketler tarafından geliştirilir. AMD Freesync’i NVIDIA ise G-Sync’i geliştirir. Diğer taraftan V-Sync ise daha çok açık uçlu bir platformdur.
FPS’niz, Freesync veya G-Sync ile ayarlanan aralıkta kaldığı sürece her şey yoluna girecek. FPS’niz bu seviyenin altına düşer veya üstüne çıkarsa, gecikme ve başka bozulmalar yaşamaya başlayabilirsiniz.
Freesync’e tıpkı V-Sync gibi yaklaşabilirsiniz. Oyunlardaki sorunların bundan etkilenip etkilenmediğini kontrol etmek için bu özelliği açın veya kapatmayı deneyin. Freesync genel olarak AMD Radeon yazılımı üzerinden devre dışı bırakılabilir.
#5 Aşırı ısınma (Thermal Throttling) sorununuz olabilir
Isı, bilgisayar oyunlarının düşmanıdır. Grafik kartları, RAM ve modern SSD’ler tonlarca ısı üretir. PC yapınızın bu ısıyı dağıtacak şekilde tasarlanması gerekir. Aksi takdirde “thermal throttling” yaşamaya başlayabilirsiniz.
Thermal Throttling, bilgisayarınızın ısındığında feci bir aşırı ısınma sorununu önlemek için performansın kesilmesi gerektiğinde meydana gelir. Termal kısma da olarak açıklayabileceğimiz bu durum, bileşenlerinizin kendilerini yok edecek ve hatta yangın çıkaracak kadar ısınmasını önleyebilir.
Bilgisayarınız çalışmayı durduracak kadar ısınmaya devam ederse bu ısıtma ile soğutma yollarını kontrol etmeniz gerekir. Kasanızın ısısını azaltmak için PC’nizde yeterli sayıda fanın kurulu olduğundan emin olun. Isıyı azaltmak ve hava akışına yardımcı olmak için kasanızı yerden ve duvarlardan uzak tutmalısınız. Odanızın genel sıcaklığı da ısı sorunlarınızı tetikliyor olabilir.
#6 RAM gibi donanım uyumluluk sorunları
PC oyun deneyiminizde sorunlara neden olabilecek bazı donanım uyumluluğu sorunları olabilir. Pek çok PC oyuncusunun karşılaştığı RAM kaynaklı bazı grafik sorunlarına bir göz atalım:
Giriş gecikmesi esasında RAM’inizdeki sorunlardan kaynaklanıyor olabilir. Bu, RAM’in doğru şekilde takılmamasından veya yanlış yuvaya takılmış RAM’den kaynaklanabilir.
RAM’in PC’nize güvenli bir şekilde takılması gerekir. Gevşek veya tam oturmamış RAM, sık sık giriş ve işleme hatalarına neden olur.
Uyumsuz bir yuvaya takılan RAM de giriş gecikmesine neden olabilir. RAM yuvalarınızın her biri, belirli bir RAM özelliğini işlemek için derecelendirilmiştir. Bu yalnızca belirli bir yuvanın izin verdiği kadar performans elde edebileceğiniz anlamına gelir. Her zaman bu performans düzeyini kaldırabilecek bir yuvada yüksek kaliteli RAM’iniz olduğundan emin olun.
RAM sorunları grafiklerinizi bozmaz fakat giriş sorunlarına ve işleme sorunlarına neden olabilir. Bu sorunlar ekran kartınız dışında gerçekleşse bile genel olarak kendini grafik sorunları gibi hissettirebilir.
#7 Oyun içi ayarlarınızı doğru yaptığınızdan emin olun
Başka bir çözüm ise oyununuzun grafik ayarlarını değiştirmekte yatabilir. Tek yapmanız gereken oyununuzu açmak ve grafik ayarlarını düşürmektir. Grafik kartınızın fazla mesai yapmasına neden olabilecek yüksek performans seçeneklerini de kapatabilirsiniz.
Bu çözüm özellikle üst düzey donanıma fazla para harcadıysanız mantığa aykırı görünebilir. Fakat bazen tek bir grafik ayarını değiştirmek; düşük FPS, dalgalı veya gecikmeli grafiklere neden olmak için yeterlidir. Farklı ayarlarla oynamak ve belirli bir sorun ayarını devre dışı bırakmak oyunda dalgalı grafiklere sahip olmaktan daha iyi olabilir.
Grafik ayarlarınızı kasıtlı olarak düşürmenizi gerektirdiği için bu ideal bir çözüm olmasa da hemen sonuç almanın harika bir yoludur. Oyun içi ayarlarınızı düşürmek, yeni bir GPU almak gibi daha büyük bir çözüm için para harcamak ya da bekleme gerektirmediği için de etkili bir çözümdür.
#8 Güç kaynağınızı kontrol edin
Günümüzde pek önem verilmeyen güç kaynakları, bilgisayarın en çok gözden kaçan tek bileşendir. Pek çok kişi PC kurulumları sırasında güç kaynaklarını dikkate almaz. Fakat PC kurulumundaki uzmanlar güç kaynaklarının (power supply unit) oldukça önemli olduğunu size söylerler. PSU bilgisayarlarda CPU ve GPU kadar önemli bir bileşendir.
PSU’nuz, bilgisayarınızın her parçasına elektrik gönderir. PSU’nuzun, PC’nizdeki tüm cihazlara yeterli enerji verecek şekilde derecelendirilmesi gerekir. İdeal olarak, PSU’nuz aslında olması gerekenden biraz daha verimli olması gerekir çünkü ilerleyen birkaç yıl içinde yapacağınız güncellemeleri işleyebilir.
Güç kaynağınız yeterince güç vermiyor olabilir. Bu durumda GPU’nuzun performansı etkilenir ve FPS, dalgalı grafik ile gecikme sorunlarına ev sahipliği yapabilir.
#9 Son çare olarak monitörünüzü ya da GPU’nuzu değiştirin
Bu önerilerle sorunları gideremiyorsanız, başka seçeneğiniz olmayabilir. Monitörünüzü ya da grafik kartınızı yükseltmeniz gerekebilir. Daha eski monitörler günümüzün GPU’larının gücüne ayak uyduramayabilir. Daha yeni oyun monitörleri, yüksek kare hızlarını ve yüksek yenileme hızlarını işlemek için özel olarak üretilir. Daha eski bir PC’niz varsa ve oyun grafiklerinde yeni bir çağa atlamak istiyorsanız, monitörünüzü güncellemek iyi bir çözüm olabilir. Diğer taraftan grafik kartınızı da oyun performansınızı artıracak yeni bir kartla değiştirebilirsiniz.
Böylelikle oyun deneyimizi geliştirecek öneriler listemizin sonuna geldik. Listemizdeki ayarlarla ya da farklı bir yöntemle çözdüğünüz sorunları bize aşağıdaki yorumlar bölümünden bizlerle paylaşabilirsiniz. Ayrıca bir diğer performans artımı sağlayacak DLSS ve FSR ile bilmeniz gerekenleri de karşılaştırdık. DLSS ve FSR nedir, hangisi daha iyidir sorularını yanıtladığımız makalemize aşağıdan ulaşabilirsiniz.
