Daha yeni yeni Spotify ve cloud sistemlerden müzik deneyimi yaygınlaşmaya başladı. Aşırı kullanışlı olsalar da arşivciye, mobil müzik insanına aynı tadı vermekten hâlâ uzaklar.
Kaset tamamen öldü bitti, cd desen ancak evde, discmanlerin havası yalnızca nostaljiler galaksisinde çılgın atıyor, peki ya yakın dönem yoldaşlarımız, mp3 players?
Cep telefonlarında 3,5 mm. (ortası siyah şerit ince çıbık) kulaklık girişinin bile standart olmadığı, akıllı telefonların en akıllısının bir hesap makinesi kadar kafasının çalıştığı, walkmenlerin ansızın emekliye ayrıldığı karanlık bir dönem yaşanmıştı. İşte o huzursuz iklimde mp3 çalarlar piyasaya sinsice sızmaya başlamışlardı.
Kimi markalar yasal sebeplerden dolayı temkinli davranırken, öncü olanlar hatırı sayılır miktarda cihaz satıp bu teknolojinin yaygınlaşmasında ön ayak oldular. Sony, Panasonic, Philips gibi devler, Internet denilen sonsuz kollu canavarı nasıl ehlileştiriz, etini sütünü nasıl satarız diye plan program yaparken, digital çağ yeni markalar doğuruyordu.
Meraklısı hâlâ kullanıyor ama cep telefonları sayesinde yeni cihaz üretimi artık yok denecek kadar azaldı. Bir neslin müzikle bağını yeniden kuran, bir nesli ise taşınabilir müzikle tanıştıran mp3 çalar dünyasının en baba modellerine random bakmaya ne derseniz. Sıralama en iyi, en şahane, benimki seninkini döver kıstaslarıyla yapılmadı, aman fanlar sakin olsun.
Creative Nomad
Bundan tam 15 sene önce “Creative Nomad Jukebox” mp3 player dünyasının mihenk taşını dikti. 1999 yılında 32 Mb.’cık hafızasıyla piyasaya çıkan ilk nomad’in ardından yeni gelen nomad adeta devrim gibi özellikler barındırıyordu.
Tam 6 Gb. hafızası, kendinden önceki ilk nomad gibi kolay bağlantı seçenekleri, equalizer gibi dijital müzik piyasasında “yeni” sayılan noktalarıyla Creative, piyasayı uzun yıllar domine edeceğinin sinyallerini çakmıştı. Mp3 dünyasında o dönem için farklılık “Neaay 6 gb mı? Tam 3000 Cd eder olm!” cümleleriyle özetleniyordu.
Apple iPod 2. Gen
Arzu objesinin ilki 2001 yılında piyasaya çıktı ve sadece Mac’lerle çalışıyordu. Bu dönemde Apple da diğer büyük markalar gibi tam olarak ne yapacağına karar verememiş, “parsayı nasıl yapsam da kendime kapatsam’ın” planlarını yapıyordu.
Mp3 ve müzik piyasasındaki hak ihlalleri konuşulurken markalar ardı ardına daha yüksek kapasiteli cihazları piyasaya sunuyorlardı. Kapasite konusunda tutucu davranan ipod 2, yere göğe konulamayan “smart” reklam kampanyalarından birinde cihazların kutusunun üzerine şöyle yazmıştı “Tam 10 Gb, zaten bundan fazlasına ihtiyacınız varsa muhtemelen yasa dışı bir şeyler karıştırıyorsunuzdur!”
Bu gönderme Creative’in 20 Gb.’lık Zen serisine yapılmıştı. Apple bu smart hamlesinden kısa bir süre sonra 20 Gb.’lık modellerini çıkardı. Tabii kutuların üzerine yeni etiketler yapıştırmamıştı.
Iriver h300 – 320
Bir klasik. Dijital müzik piyasasında kaliteden ve farklı özelliklerden ödün vermeden iyi cihazlar yapılabileceğinin kanıtıydı Iriver. O dönemler elektronik piyasasında adı bilinmeyen markalar Yumatu muamalesi görürken, mp3 dünyası gelişmeye ve yeniliklere açık markalar için bir müzik vahası gibiydi. Bugün nasıl Beats Audio, Monster gibi kulaklıklar (özellikle ilki çok balondur) güncel Tv yüzleriyle ortaklıklar yapıyorsa, o dönem de Iriver’ın müzik piyasasının yüzleriyle reklamlar yaptığı doğrudur. Apple ve Sony gibi firmalar sektörün başka yöne doğru akmaya başladığını Iriver gibi “butik” markaların yakaladıkları başarıdan sonra anlayabildiler.
Rio Karma
Çok insan bilmez ama arkada Denon var; zaten Rio Karma’yı da anca meraklısı tanır ve sever. Mp3 formatı için yamulmuyorsak Iggy Pop zamanında “çükü kesilmiş bir şey gibi” demişti. Haklıydı da. Formatın ilk kapasitesi hayli kesintiliydi. Sonra kalite çok arttı; ama yine de kayıpsız denilen Flac, Ogg gibi formatların gerisindeydi mp3 dünyası. İşin içine mp3 çalarlardan daha pahalı kulaklıklar, kulaklık amfileri girdi. Müzik dünyası yeni bir tat keşfetmişti. Kaliteli müzik, hem de avuç içinde.
Rio Karma avuç içine oturan farklı tasarımı, başparmaktan döner seçim tuşu, o dönem hiçbir cihazda olmayan kalitedeki dock ünitesi, ünitedeki apaçi olmayan mavi ışığıyla müzik severlerin rüyasıydı. Bugün üretimi duran efsane cihazlar arasında Rio en başta gelir. Bu arada sınırlı kapasiteli Sanyo üretimi pili değiştirilebiliyor. Elinizde varsa efsaneyi sakın bir köşede unutmayın. Hatta meraklıları hard disc’ini çıkartıp yerine 32 Gb.’lık flash bellek bile takıyorlar.
Creative Zen Vision M
Creative’in logosunda A’nın altına gerçekten çizgi çektiği modellerden. O vakte kadar tasarım – performans kriterlerini silip yeniden yazan cihaz uzun bir süre yeni cihaz arayışlarını da durdurmuştu. Türkiye’de piyasaya ilk sürüldüğünde (neredeyse 10 sene önce) 1.200 lira gibi fantastiko rakamlara çıkan Vision M kısa süre içinde tüm dünyada sınıfının lideri durumuna geldi. O vakitlerde tıpkı şimdinin Iphone – Android sürtüşmesi gibi bir Ipod – Creative inatlaşması vardı. Kısıtsız dünya, ses kalitesi, kafam ne isterse onu yaparımcı tayfa Zen Vision peşinde giderken, Ipod’un her konuda tartışmasız en iyi olduğunu düşünenler elma logolu her yeni ürüne parayı basıyordu.
Iriver t10
Compact güzelliğin müzikal forma girmiş hali. Flash bellekli tak çalıştır cihazların şahı mutlaka ki Creative muvo serisidir; ancak Iriver t10 kolay kullanım, ses kalitesi ve dizayn olarak mp3 çalar dünyasının kesinlikle klasikleri arasındadır.
Cowon X5
Gizli saklı cazibe. Piyasanın altını üstüne getiren, bilenin hâlâ peşinden koştuğu, Rio gibi bir efsane. Dev pil ömrü, format zenginliği, Oscilloscope’a (dijital ses şeysi) soktuk en kaliteli çıktı karizmasıyla tam bir efsane. Markanın videoya önem veren, geniş ekranlı A2 modeli aynı başarıyı sürdürürken, erken aydığı görüntü dünyasında gerekli gelişimi gösteremedi. Aslında o dönemler Youtube bile tırt bir internet sitesinden hallice olduğu için bu gibi markaları suçlamak pek de akıl karı değil. Cowon bugün mp3 çalar macerasına devam ediyor, markanın high end Plenue serisi audiophile camialarında en çok konuşulan konular arasında. Cowon’un minik D2 modeli ise birçokları için hâlâ o fiyata sahip olunabilecek en iyi sesi sunuyor.
Microsoft Zune
Apple sadece bir mp3 çalarla dünyayı sallarken Microsoft geç kalmışlığın paniğiyle senelerce doğru düzgün bir hamle yapamadı. Zune serisi büyük sükse yaratacağı iddiasıyla piyasaya sürüldü. Aslına fena cihazlar da değildi ama kimse mobil cihaz segmentinde Microsoft’a güvenemiyordu. Bu güvensizliğin sonunda zune serisi 2012’de teknoloji tarihindeki yerini alarak durduruldu.
Apple iPod 5. Gen ve iPod Nano
Mp3 çaları yarattığına inanılan, neredeyse bu ürüne selpak, jip gibi jenerik bir marka muamelesi yapılmasını sağlayan Apple, 5. nesil ipod’a kadar sürekli performans eleştirilerine maruz kaldı. 5. nesil en çok beğenilen serilerden olsa da, bu sefer de ses kalitesinin ipod 4’ten çok geride olduğu konuşuldu. Ipod, Iphone’lar piyasa çıkana kadar tüm dünyayı sallayan bir figüre dönüştü. Üreticisi olan Apple’ı dünyanın en değerli firmaları arasına soktu.
Bonus: Sony ZX2
Bundan yaklaşık 40 sene önce yarattığı Walkmen ile yıllarca dünya müziğine yön veren Sony, mp3 formatını bir türlü kabullenmek istemedi. Walkmen’i ben yarattıysam bundan sonraki taşınabilir teknolojiyi de benim belirlemem lazım dürtüsüyle hareket eden Sony, neredeyse 10 yıl boyunca akıllanmak bilmedi ve kendi yarattığı Atrac formatında diretti. Hatta ürettiği ilk mp3 çalar aslında bir Atrac çalıcıydı. İçine atılan mp3’leri mecburen Atrac formatına çeviriyordu.
Kullanıcılar bu kandırmacaya itiraz edince ortalık ayağa kalktı. Sony’nin şark kurnazlığıyla bu şekilde dünyadaki bütün mp3’leri Atrac formatına dönüştürebileceğini sanması gerçekten de teknoloji tarihinin her halde en büyük sazanlıklarından biriydi. Yıllar sonra Sony Atrac’a veda etse de iş işten geçeli çok olmuş, piyasa diğer markalar tarafından paylaşılmıştı.
Sony yıllar sonra bir high end ürünle piyasaya yeniden çıktı. 1000 Dolar’a yaklaşan fiyatıyla high end piyasaysa hitap eden bu cihaza Mp3 çalar demek haksızlık olur. Zamanında yaptığı hataları tekrarlamayan Sony, yeni cihazını taşınabilir medya dünyasının yazılımı Android ile piyasaya sürdü. Şu an tek rakibi Cowon Plenue 1.
Mp3 player tarihinden aklımızda kalanlar bunlar. Trekstor, Sandisk Sansa, Archos gibi üreticileri de unutmamak lazım. Bunlardan özellikle Trekstor’un Vibez modeli bugün hâlâ kapanın elinde kalıyor. Aklınıza gelen modelleri eklemeyi unutmayın. Random gülüşler dileriz 🙂
