Yoksulluk, ne yazık ki insan yaşamının en keskin gerçeklerinden biri. Herhalde gezegenimizde yoksulluğun uğramadığı bir bölgenin bulunmadığını söylersek yanılmış olmayız. Elbette refahın, zenginliğin hüküm sürdüğü veya yoksullukla bir arada bulunduğu bölgelere rastlamak da mümkün. Öte yandan yoksulluğun ve buna bağlı olarak ortaya çıkan tüm sorunların neredeyse baştan sona ele geçirdiği ve kabaca “az gelişmiş ülkeler” şeklinde tanımlayabileceğimiz bazı yerler de var. Az gelişmiş ülkeler; ekonomik imkânların son derece kısıtlı, temel ihtiyaçların yanı sıra altyapı, eğitim ve sağlık hizmetlerine erişimin neredeyse imkânsız olduğu coğrafyalar. İşte bu yazımızda Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Endeksi’ne göre dünyanın en az gelişmiş ülkelerine yakında bakacağız. Endeks; yaşam beklentisi, eğitim ve kişi başına düşen gelir gibi 150’den fazla faktör göz önünde bulundurularak hazırlanıyor ve bunları tek bir insani gelişme değeri altında birleştiriyor. Böylece her ülkenin skoru hesaplanıyor. 1, alınabilecek en yüksek puanı, 0 ise en düşük puanı gösteriyor ve böylece yaşam şartlarının en zor olduğu ülkeler gün yüzüne çıkarılıyor. İşte Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Endeksi’ne göre dünyanın en az gelişmiş 10 ülkesi.
1. Güney Sudan
Doğu Afrika ülkesi Güney Sudan, 0,385 İnsani Gelişme Endeksi (İGE) skoruyla gezegenimizdeki en az gelişmiş ülkeler listesinin zirvesinde yer alıyor. Ülkede hüküm süren bu yoksulluğun en temel sebepleri ise bir türlü sona ermeyen çatışmalar ve siyasi istikrarsızlık. 2011 yılında Sudan’dan ayrılarak bağımsızlığını ilan eden ülkede 2013 yılında başlayan siyasi gerginlikler sıcak çatışmalara dönüştü. Böylece çok sayıda insan yaşamını kaybetti, nüfusun önemli bir bölümü göç etmek zorunda kaldı, ekonomik ve sosyal gelişim ise sekteye uğradı. En az gelişmiş ülkeler listesinin zirvesinde yer alan Güney Sudan, aynı zamanda çocuk ölüm oranlarının da en yüksek olduğu coğrafyalardan biri. Çeşitli raporlara göre ne yazık ki Güney Sudan’da dünyaya gelen her 1000 çocuktan 99’u 5 yaşını göremeden yaşamını kaybediyor.
2. Çad
Orta Afrika’da bulunan Çad da en az gelişmiş ülkeler arasında yer alıyor. Ülkenin İGE skoru ise 0,394. 1900’den 1960’a kadar Fransa sömürgesi altında kalan Çad’ın tarihi de tıpkı diğer az gelişmiş ülkeler gibi siyasi istikrarsızlıklarla ve silahlı çatışmalarla dolu. Ülkedeki Müslümanlar ile Hristiyanlar arasındaki gerginlik de çatışma ortamını körükleyen unsurlardan. Tüm bunlar, önemli altın ve uranyum yataklarına ev sahipliği yapan ve petrol ihraç eden ülkelerden biri olan Çad’da nüfusun yaklaşık yarısının aşırı yoksullukla karşı karşıya kalmasına sebep oluyor.
3. Nijer
Siyasi ve sosyal istikrarsızlık ile askeri darbeler ne yazık ki Batı Afrika ülkesi Nijer’de de hayli sıradan. Ülke nüfusunun önemli bir bölümü, bağımsızlığın kazanıldığı 1960 yılından bu yana yoksullukla mücadele ediyor. Nijer’deki yoksulluğu daha derinleştiren etkenlerin başında ise kuraklık geliyor.
4. Orta Afrika Cumhuriyeti
Elmas, altın, petrol ve uranyum gibi değerli kaynaklar bakımından zengin olması, ne yazık ki Orta Afrika Cumhuriyeti’nin dünyanın en az gelişmiş ülkeleri arasında yer almasını engelleyemiyor. Orta Afrika Cumhuriyeti Fransa’dan ayrıldığı ve bağımsız olduğu 1960 yılından bu yana oldukça zorlu günler geçiriyor. Söz gelimi ülkede doğumda beklenen yaşam süresi yalnızca 55,96. Elbette diğer pek çok Afrika ülkesinde olduğu gibi burada da silahlı çatışmalar ve siyasi anlaşmazlıklar az gelişmişliğin en önemli sebepleri olarak karşımıza çıkıyor.
5. Burundi
Doğu Afrika ülkesi Burundi’yi oluşturan üç temel etnik grup (Tva, Hutu ve Tutsi halkları) arasında uzun süredir devam eden tarihsel anlaşmazlıklar bulunuyor. Bu anlaşmazlıklar zaman zaman silahlı çatışmalara da neden oluyor. Bu durum ise elbette ülkenin gelişimini hayli olumsuz şekilde etkiliyor. Burundi, 0,426 İGE skoruyla uzun zamandır dünyanın en az gelişmiş ülkeleri arasında yer almaya devam ediyor.
6. Mali
Yoksulluğun ne yazık ülke geneline yayıldığı, hemen her eve girdiği coğrafyalardan biri de Mali. Bu Batı Afrika ülkesi bağımsızlığını kazandığı 1960 yılından bu yana kuraklığa, isyanlara, silahlı çatışmalara, darbelere ve acımasız diktatörlere sahne oluyor. Fakat tüm bunların yanında ülkenin coğrafi konumu da Mali halkının kalkınmasını önleyen unsurlardan. Ülkenin denize kıyısı bulunmuyor. Bu ise ekonomiden endüstriye, tarımdan ticarete tüm ekonomik alanları olumsuz şekilde etkiliyor.
7. Mozambik
Doğu Afrika’daki Mozambik, günümüzden uzun zaman önce bir Portekiz sömürgesiydi. 1975 yılında bağımsızlığını kazandı fakat takip eden süreçte tam 16 yıl sürecek bir iç savaşa sahne oldu. İşte bu yoksul Afrika ülkesi, bugün dahi kanlı iç savaşın yaralarını sarmaya çalışıyor. Bir yandan da ülkenin özellikle kuzey bölümlerinde ortaya çıkan radikal silahlı gruplarla mücadele ediyor. Ne yazık ki Mozambik nüfusunun yaklaşık yarısı yoksulluk sınırının altında yaşam mücadelesi veriyor.
8. Burkina Faso
Denize doğrudan erişimi olmayan Afrika ülkeleri, başta balıkçılık ve deniz ticareti olmak üzere pek çok imkandan mahrum kalıyor. Hele bir de kuraklık, isyanlar ve iç savaşlar ile boğuşuyorlarsa dünyanın en az gelişmiş ülkeleri arasında yer almaları neredeyse kaçınılmaz hale geliyor, tıpkı Burkina Faso gibi. 0,449 İGE skoruna sahip olan ülkede nüfusun yüzde 40’ı yoksulluk sınırının altında yaşıyor.
9. Yemen
Arap Yarımadası’nın güneybatı kesiminde yer alan bu Orta Doğu ülkesi, 1990 yılında Kuzey ve Güney Yemen’in birleşmesiyle tek bir ülke haline geldi. Ancak 2011’den bu yana siyasi krizlere ve şiddet olaylarına sahne oluyor. Zaman zaman şiddetlenen ancak hiçbir zaman sona ermeyen sıcak çatışmalar ise Yemen’in ekonomik ve sosyal açıdan gelişmesini imkansız hale getiriyor.
10. Gine
Batı Afrika’daki önemli ülkelerden biri olan Gine, kendisini bölgenin en zengin ülkelerinden biri haline getirebilecek doğal kaynaklarla dolu. Ne var ki ülkedeki etnik çatışmalar Gine’nin az gelişmiş ülkeler kategorisinde yer almasına sebebiyet veriyor. Liberya ve Sierra Leone gibi komşu ülkelerden gelen yüz binlerce mülteci ise yeterince kırılgan olan Gine ekonomisi üzerinde büyük bir baskı oluşturuyor. İGE skoru 0,465 olan Gine’de yaşayan insanların yüzde 44’ü korkunç bir yoksulluk karşısında var olma mücadelesi veriyor.
