Zekânın insan yaşamındaki belirleyici unsurlardan biri olduğu bilinen bir gerçek. Ancak insanların büyük çoğunluğu, zekâ söz konusu olduğunda önemli olan tek şeyin IQ olduğu gibi hatalı bir düşünceye sahip. Oysa EQ olarak da isimlendirilen duygusal zekâ da gündelik yaşamımızda büyük bir yer tutuyor. Özellikle de kendimizle ve diğer insanlarla olan ilişkilerimiz söz konusu olduğunda. Bu nedenle duygusal zekâ üzerine yeteri kadar bilgi sahibi olmayan, duygusal zekânın öneminden habersiz insanlar için “duygusal zekâ nedir” sorusunun cevaplanması oldukça önemli. Peki, tam olarak nedir bu duygusal zekâ? Duygusal zekâyı etkileyen faktörler hangileri, duygusal zekâyı geliştirme yolları neler? Gelin, gündelik hayatımızda ve ilişkilerimizde oldukça önemli bir yer tutan duygusal zekâ hakkındaki bu soruların yanıtlarını birlikte arayalım.
Duygusal zekâ nedir?
Duygusal zekâ en basit haliyle, bir insanın kendisine veya başkalarına ait duyguları anlama, sezinleme, yönetme ve yönlendirme yetisi, kapasitesi ve becerisinin ölçümü olarak tanımlanıyor. Bununla birlikte bilim insanları, duygusal zekânın insanlarla ilişkiler kurmak, bu ilişkileri sürdürmek ve insanları etkilemek için en önemli faktörlerden biri olduğunu ifade ediyor.
Buna bağlı olarak insanlar arası ilişkilerin, yaşamın tüm alanlarında oldukça büyük bir önem sahip olduğu da düşünüldüğünde, duygusal zekânın insan yaşamındaki önemi de daha net bir şekilde ortaya çıkıyor.
Duygusal zekâyı etkileyen faktörler hangileri?
Bilim insanlarına göre duygusal zekâ temelde bazı beceri ve davranışlar bütünü. Doğal olarak bu beceri ve davranışları, dolayısıyla da duygusal zekâyı etkileyen bazı faktörler var. Duygusal zekâ üzerinde önemli bir etkiye sahip olan bu faktörler, dört ana başlık altında toplanıyor.
Öz farkındalık
Duygusal zekâ söz konusu olduğu zaman en fazla önem taşıyan unsurlardan biri öz farkındalık. Öz farkındalık kabaca, “kişinin kendi duygularını ve başkaları üzerindeki etkisini tanımlama ve anlama yeteneği” olarak tanımlanıyor. Bununla birlikte duygusal zekâyı etkileyen diğer faktörler üzerinde öz farkındalığın oldukça belirleyici olduğu ifade ediliyor.
Peki, öz farkındalık duygusal zekâ üzerinde neden bu kadar etkili? Duygusal zekâ üzerine yaptığı önemli çalışmalarla bilinen Harvard Üniversitesinden bilim insanı Margaret Andrews bu soruya “Her şey duygusal zekânın temeli olan öz farkındalıkla başlar ve oradan gelişir. Kendi duygularınızın ve bunların tetiklediği davranışların farkındaysanız, bu duygu ve davranışları yönetmeye başlayabilirsiniz.” şeklinde bir yanıt veriyor.
Yani bütün insanlar yaşamın her anında belirli veya değişken duygulara sahip. Doğal olarak duygular, iş yaşamından gündelik hayata ve insani ilişkilere değin pek çok unsura etki ediyor. Çoğu durumda düşüncelerimiz ve davranışlarımız, duygularımıza göre şekilleniyor. Bu nedenle duygularımızın, davranışlarımızın ve diğer insanların üzerindeki etkilerinin farkında olmak, büyük bir önem taşıyor.
Öz denetim
Öz denetim mekanizmasını, duygularımızın farkında olma veya olmama düzeyimizi belirleyen öz farkındalık sürecinin ardından gelen ikincil bir aşama olarak düşünmek mümkün. Duyguların ve bunlara bağlı davranışların yönetilmesi ise ancak duyguların farkına varmakla ve onları denetim altına almakla mümkün. Andrews, öz denetimin duygusal zekâ üzerindeki önemini “Güçlü öz düzenlemeye sahip kişiler, gergin ve stresli durumlarda durup derin bir nefes alabilirler.” sözleriyle açıklıyor.
Sosyal farkındalık
Sosyal farkındalık, bilim insanları tarafından kısaca başkalarının duygularını anlama yeteneği olarak tanımlanıyor. Haliyle empati yetisiyle de yakından alakalı. Öte yandan Margaret Andrews, sosyal farkındalık ve empati hakkında oldukça önemli bir hususa dikkat çekiyor: “Önemli olan onların durumunda nasıl hissedeceğiniz değil, onların gerçekte nasıl hissettiğidir.”
Sosyal beceriler
Duygusal zekânın önemli işaretlerinden kabul edilen sosyal beceriler, bir insanın yaşamının her alanında sağlıklı ilişkiler kurmasında ve bu ilişkileri sürdürebilmesi üzerinde etkili olan temel unsurlardan biri. Çünkü ancak sosyal becerileri yeteri kadar gelişmiş olan insanlar çevresi ve çevresindeki insanlarla yapıcı ilişkiler kurabilme kabiliyetine sahip.
Duygusal zekâ belirtileri nelerdir?
Bir insanın duygusal zekâ düzeyinin yüksek olduğunu gösteren pek çok işaret olabilir. Bu işaretlerin, çoğunlukla duyguları yönetmek ve sağlıklı bir şekilde ifade edebilmek üzerine olduğunu tahmin etmek ise zor değil.
Örneğin duygusal zekâ düzeyi yüksek insanların en yaygın ortak özelliklerinden biri stresli durumlarda sakin kalmaları. Duygular ile davranışları arasındaki ilişkinin farkında olmaları da duygusal zekâsı yüksek insanlara atfedilen ortak özelliklerden. Bununla birlikte diğer insanları belirli bir hedef etrafında birleştirebilmek ve onları etkileyebilmek de yüksek duygusal zekânın işaretlerinden biri olarak kabul ediliyor.
Bu özelliklere sahip olan insanların, yaşamın hemen bütün alanlarında diğer insanlara kıyasla daha başarılı ve mutlu oldukları ifade ediliyor. Bu nedenle yüksek duygusal zekâ düzeyi insan yaşamında, sanılandan çok daha büyük bir önem arz ediyor. Peki, duygusal zekâ nasıl geliştirilir?
Duygusal zekâyı geliştirme yolları nelerdir?
Bilim insanlarına göre duygusal zekâ düzeyini artırmak ve geliştirmek mümkün. Bununla birlikte her insanın, kendi duygusal zekâsını geliştirmek üzere çıkacağı macera elbette kendine özgü dinamiklere sahip olacaktır. Yine de duygusal zekâ nasıl geliştirilir, sorusuna yanıt olabilecek genel geçer şeyler de var.
Yüksek duygusal zekâ düzeyine sahip olabilmek için duygularınızı tanımanız ve onları isimlendirmeniz son derece önemli
Çünkü bu sayede, duygularınızı görünür ve anlaşılır hale getirebilirsiniz. Bunun sonucunda ise onları tanımlamanız, yönetmeniz ve gerekirse kontrol altına almanız daha kolay hale gelir. Buna bağlı olarak da duygularınızın etkilediği davranışlarınızı da gerektiği şekilde değiştirebilirsiniz.
Geri bildirimlerden korkmayın
Aksine etrafınızdaki insanlardan, sizin hakkınızda geri bildirimlerde bulunmalarını isteyin. Örneğin onlara, stresli veya zorlu anlar karşısında nasıl tepki verdiğinizi, ne kadar uyumlu veya anlayışlı olduğunuzu sorun. Alacağınız bazı yanıtlar hoşunuza gitmeyebilir. Ancak geri bildirimler, duygusal zekâyı geliştirme yolları arasında son derece önemli bir yer tutuyor.
Empati yeteneğinizi geliştirmeye çalışın
Yüksek duygusal zekânın empati düzeyiyle bağlantılı olduğuna değinmiştik. Bu nedenle empati düzeyinizi artırmak için yapacağınız çalışmalar, duygusal zekâ düzeyinizin de artmasına katkı sağlayabilir. Bunun için, çok katmanlı karakterlerin yer aldığı edebiyat eserleri okumayı deneyebilirsiniz. Çünkü bilimsel çalışmalara göre farklı bakış açılarına dair anlatılarla ilgilenmek, insanların düşünceleri ve motivasyonları hakkında fikir edinmenize yardımcı olabilir.
İlginizi çekebilir:
Duygusal Zekanızın Yüksek Olduğunu Gösteren 10 İşaret
Kaynak: 1
