Bugün 4.40 ile yeni bir rekor kırmasıyla gündemi hareketlendiren dolar, öğleden sonra 4.45 seviyelerine çıkışıyla rekorlarını egale etmeye devam ediyor. Birçok analistin ve de ekonomistin görüşü, doların hızkesemeden yükseleceği yönünde…
Bundan hareketle “egonomizimiz çoh eyi” “dünya bizi gısganıyor” “banane kardeşim dolar kullananlar düşünsün” tarzı anlam veremediğimiz argümanlara karşı aslında durumumuzun hiç de iyi olmadığı ve de büyük bir ekonomik buhranın içine girdiğimiz büyük bir gerçek.
Yıllar öncesinden başlayan ve artık 2001 krizi ile denk geldiğimiz bu dönemlerde birkaç eski ve yeni bilgiyi sizler için derledik. İyi sayılan günlerimiz, es geçtiklerimiz, göremediklerimiz ve de farkında olmamız gerekenlere birlikte göz gezdirelim
1. Öncelikle doların yıldan yıla durdurulamaz yükselişi ile başlayalım; The Spectator Index bugün Türk lirasının yıldan yıla dolara karşı nasıl değer kaybettiğini gösteren bir tweet paylaştı
1 Mayıs, 2013: Dolar 1.79 TL
1 Mayıs, 2014: Dolar 2.11 TL
1 Mayıs, 2015: Dolar 2.67 TL
1 Mayıs, 2016: Dolar 2.79 TL
1 Mayıs, 2017: Dolar 3.53 TL
Şu an ise en gücel rakamla Dolar 4.45 TL
Turkish Lira per US Dollar.
1st of May, 2013: 1.79
1st of May, 2014: 2.11
1st of May, 2015: 2.67
1st of May, 2016: 2.79
1st of May, 2017: 3.53Now: 4.38 pic.twitter.com/9PSAk5XLFm
— The Spectator Index (@spectatorindex) May 15, 2018
2. HT Business’in istatistiklerine bakıldığında son 10 yılda asgari ücretin değişimi ve dolar karşısındaki değer kaybı net şekilde görülüyor
2008’de Türk Lirası’nın dolar karşısındaki değeri 1,53, asgari ücret ise 503,26 TL. 2008’de bir asgari ücretle 328 dolar alınırken bu rakam 2018 yılında 373 dolara çıkmış durumda
3. Twitter’da bir kullanıcının OHAL yani içinde bulunduğumuz döneme dair aldığımız asgari maaşları değerlendirmiş. Sağlamasını yaptığımız hesaplara göre asgariye yapılan zam aslında büyük bir kayıp…
OHAL'den Önce :
1$=2,88 TL , Asgari Ücret = 1.300 TL ya da 451$Bugün :
1$=4,46 TL , Asgari Ücret = 1.603 TL ya da 359 $Kayıp :
92 $ ya da 410 TLYani: Asgari Ücret : Reel 'de %25 azaldı.
Yani: 4 birim mal/hizmet yerine 3 birim alabiliyoruz.
Kapiş?
— Çelik Özdemir (@celikozdemir_) May 15, 2018
4. Peki paramız gerçekten değerli mi? Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan geçtiğimiz haftalarda bir mitinginde sıfırlar atılınca paramızın değerlendiğini bol sıfırlar olduğu zamanlarda tuvalete gittiğimizde 1 milyon gibi ‘uçuk’ bir bedel ile tuvalete girdiğimizi söylemişti
5. Peki bu doğru mu? Cevabı Twitter’dan TÜSİAD Ekonomik Araştırma Formu üyesi olan Özcan Kadıoğlu veriyor; “BEĞENMEDİĞİMİZ ALTI SIFIRLI PARA İLE ALDIKLARIMIZ ve BUGÜN ALTI SIFIRSIZ PARA İLE ALDIKLARIMIZI REEL OLARAK KARŞILAŞTIRDIM.”
Özcan Kadıoğlu’nun TÜİK kaynaklı hazırladığı istatistiklere göre altı sıfırı attığımız günden bugüne alım gücünde büyük bir değişiklik var; 2006’da 100 iken 2018’de bu sayı sadece 32.
BEĞENMEDİĞİMİZ ALTI SIFIRLI PARA İLE ALDIKLARIMIZ ve BUGÜN ALTI SIFIRSIZ PARA İLE ALDIKLARIMIZI REEL OLARAK KARŞILAŞTIRDIM.
ALTI SIFIRI ATTIĞIMIZ O GÜNDEN BU GÜNE ALIM GÜCÜ
2006 : 100
2018 : 32 pic.twitter.com/5sLL6Zusxu— Özcan KADIOĞLU 🇹🇷 (@okadioglu) March 26, 2018
Paradan 6 sıfır atılınca asıl sorgulanması gereken tuvalete 6 kez mi gidilmeye başlandı.
Veya sıfırlar atıldığı için ilerki yıllarda tuvalet fiyatları düştümü ?
Bunu düşünmeyi akıl edenler buradaki karşılaştırmanın amacının ne olduğunu zaten anladılar ?
— Özcan KADIOĞLU 🇹🇷 (@okadioglu) March 27, 2018
2006 yılındaki 1 TL lik mal sepetinde ürüne bugün 2,7 TL ye alınabiliyor. pic.twitter.com/a44Ukz74aI
— Özcan KADIOĞLU 🇹🇷 (@okadioglu) March 27, 2018
6. Peki yakın tarihte bu zamanlar için doların geleceği hakkında neler söyleniyordu? Dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, Doların 2.59 TL olduğu zamanlarda liranın değerleneceğini ve de dolara yatırım yapanların “yaya” kalacağını açıklamıştı
Erdoğan: "Dolar'a yatırım yapanlar yaya kalabilirler" dediği gün Dolar 2.59'du.
Sonuç, bugün Dolar 4.40 TL'ye ulaştı!#salı #NeGariptirKipic.twitter.com/8jVxgVfBOv— AKP GERÇEKLERİ (@Akp_Gercekleri) May 15, 2018
Kaynak: 1
7. Yine 2013’de Dünya gazetesinde yer alan bir küpürde meclise sunulan kalkındırma projesinin içeriğine göre 2018’de dolar kuru 1.97 TL olacaktı
Bugün ise tarihler 15 Mayıs 2018’i gösteriyor. Dolar 4.45 TL civarında seyrediyor.
8. Tarihte verilen tepkilere bakıldığında büyük bir sindirme psikolojisi içinde olduğumuz açıkça görülüyor. 2013’de yaşanan Gezi Olaylarında dolar 1.92 civarına tırmandığı için halkın bazı kesimlerinden ve de esnaftan büyük tepkiler geliyordu. Bugün ise dolar 5 TL’ye doğru hızla koşuyor
kaynak: 2
9. Hepsini bir kenara bıraktığımızda günümüze bakalım; ekonomist Özlem Bayraktar son kur hareketlerinin ardından 2001 seviyesine ulaştığımızı anlatıyor
Yılbaşından beri TL sepete karşı%8,5'i aşan nominal değer kaybı yaşıyor.Reel olarak endeks başlangıcından beri (2003) en düşük seviyedeyiz.BIS verilerine göre 2001 seviyesine yaklaşmış durumdayız.Bugün erken kotasyonlar artan baskıyı gösteriyor.Pek günaydınlık durumumuz yok yani.
— ozlem bayraktar (@ozlembayraktar) May 15, 2018
10. Bugünkü hareketlenmelerin ardından analistler ne diyor?
Erdoğan’ın Bloomberg’e verdiği söyleşinin ardından 4.40 civarına tırmanan dolar birçok tartışmayı da beraberinde getirdi. Erdoğan’ın açıklamaları ise bu şekilde;
“Şimdi bir defa devlet başkanısınız. Halk para politikalarında sıkıntıya düştüğü zaman bunun hesabını kime sorar? Başkana sorar. Başkana soracağına göre, bu konuda da tabii ki, para politikalarında etkin olan başkan görüntüsü vermeye mecburuz. Birilerini bu rahatsız edebilir. Ama mecburuz. Çünkü vatandaşa hesap veren devleti yönetendir” ifadelerini kullanmıştı.”
Saxo Bank’ın kur stratejisti John Hardy, önümüzdeki ay ya da sonrasında dolar/TL’de 4,50 seviyesinin test edilebileceğine ve sonrasında Türk Lirası’nın oldukça belirsiz olabileceğini söylüyor. Hardy, Erdoğan’ın müdahalesinin ve Merkez Bankası’nın bağımsızlığı konusunun sorun oluşturduğunu belirtirken, yasaların Türk Lirası’nı cezalandıracağını söylüyor. Hardy’e göre Türk Lirası’ndaki mevcut seviyelerin de bu endişeler yüzünden oluşuyor
Son olarak Hardy, en azından seçimlere kadar Türk Lirası’ndaki düşüşün devam edeceğini öngördü. [3]
Bazı analistler ise liranın bu hızlı düşüşünü petrol fiyatlarındaki yükselişler, yaklaşan seçimler öncesi artan kamu harcamaları, ekonomik verilerdeki zayıflamanın yanında, enflasyon ve cari işlemler açığının yüksek düzeylerde olmalarına bağlıyorlar [4]
11. Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s ise genel olarak “Biraz endişeliyiz” ifadesini kullandı
Avrupa ülkeleri kredi notlarından sorumlu Moody’s yetkilisi Dietmar Hornung, düzenlenen bir konferansta yaptığı konuşmada, Türkiye’ye dair “Durumu izliyoruz, ülkenin (siyasi ve jeopolitik açıdan) hangi yolda gideceğini göreceğiz” derken “Gördüğümüz bazı makro trendler, Türkiye için açıkça zorlayıcı unsurlar olarak yer alıyor. Yükselen faizler, doların güçlenmesi, emtia fiyatlarının artması, bunların hepsi kredi notu açısından negatif” diye de ekliyor. [5]
