Dünya, büyüleyici yapılara sahip inanılmaz bir gezegen! Öte yandan, bazı doğal yapıların insan aklı ve hüneri ile birleşmesi, bu yapıların büyüleyiciliğini daha da artırıyor! İşte, ülkemizde yer alan dünyanın en büyük yer altı şehri “Derinkuyu” da dünyadaki en özel yapılardan biri! Yani Derinkuyu’yu özel bir yer haline getiren tek şey dünyanın en büyük yer altı şehri olması değil! Hem binlerce yıllık muhteşem tarihi hem de inanılmaz bir teknik beceri ile inşa edilmesi, Derinkuyu’yu dünyanın en özel yapılarında biri haline getiriyor. Gelin bu muhteşem yer altı şehrine yakından bakalım.
Yer altı şehri, Nevşehir’e 30 kilometre uzaklıktaki Derinkuyu ilçesinde bulunuyor. Bu muhteşem yer 1963 yılında tesadüfen keşfedildi
Bir bölge sakininin evini yenileme çalışmaları sırasında karanlık bir geçit ortaya çıktı! Bu geçit bölgedeki başka evlerde de bulunan ve Derinkuyu Yer Altı Şehri’ne açılan yüzlerce geçitten biriydi! Bunun üzerine başlatılan kazı çalışmaları gıda depolarından ahırlara, şarap imalathanelerinden toplantı salonlarına kadar pek çok insan yerleşimine ev sahipliği yapan dünyanın en büyük yer altı şehrini ortaya çıkardı! Kazı çalışmaları ilerledikçe, Derinkuyu’nun şaşırtıcı özellikleri de gün yüzüne çıkıyordu! Çünkü Derinkuyu, yer altına inşa edilen sıradan bir insan yerleşkesinden çok daha fazlasıydı. Bölgede, esas yer altı şehrine yani Derinkuyu’ya bağlanan yüzlerce küçük yer altı şehri vardı! Karmaşık ve dar tüneller belirli bir amaca yönelik olarak tasarlanmıştı! Kısacası Derinkuyu, binlerce yıl önce inşa edilmiş, inanılmaz bir yer altı ağının en görkemli yapısıydı.
Dünyanın en büyük yer altı şehir Derinkuyu, 85 metre derinliğinde ve 18 kattan oluşuyor!
Kapadokya bölgesindeki doğal yapılar ve kolayca şekillendirilebilen kayaçlar Derinkuyu’nun inşa edilebilmesi için oldukça uygundu. Bölgedeki tüf, kazma kürek gibi basit aletlerle bile rahatlıkla oyulabiliyordu. Bu sayede, binlerce yıl önce yaşayan insanlar bölgesel olarak sahip oldukları bu avantajı, akıl ve hüner ile birleştirdiler! Böylece dünyanın en özel yapılarından biri olan Derinkuyu ortaya çıktı…
Derinkuyu’nun tam olarak ne zaman inşa edildiği bilinmiyor
Ancak “Atinalı Ksenofon” tarafından milattan önce 370 civarında yazılan “Anabasis” isimli eser, Derinkuyu’ya atıfta bulunan en eski metinlerden biri. Eserde, Kapadokya ve civarında yer altına kazılmış şehirlerde yaşayan insanlardan bahsediliyor. Ancak bazı uzmanlara göre geniş yer altı ağları, milattan önce 1200’lü yıllarda ortaya çıktı. Bu nedenle aynı yıllarda, Friglerin saldırılarına karşı koymak isteyen Hititler, Derinkuyu’nun ilk birkaç katını inşa etmiş olabilir! Bölgede bulunan Hitit eserleri de bu hipotezi güçlendiriyor! Ancak, Derinkuyu’ya asıl görkemini kazandıranların Frigler olduğu düşünülüyor. Çünkü o dönemlerde Frigler, Anadolu’nun en önde gelen erken dönem imparatorluklarından birisiydi. Üstelik Anadolu’da geniş bir alana yayılmışlardı. Ayrıca, kayalardan muhteşem anıtlar yapabilecek kadar maharetli mimarlardı.
Yer altı şehri başlangıçta depo olarak kullanılıyordu
Anadolu coğrafyası, özellikle de Kapadokya bölgesi yüzyıllar boyunca farklı medeniyetlere ev sahipliği yaptı! Yani, Anadolu’daki medeniyetler yüzyıllar boyunca işgallerle ve savaşlarla mücadele etmek zorunda kalmıştı. Bu sebeple, Derinkuyu yıllar içerisinde istilalardan korunmak ve saklanmak için geçici bir yaşam alanı olarak kullanılır hale geldi. Anadolu’nun sürekli farklı medeniyetler tarafından işgal edilmesi, yüzyıllar içerisinde dünyanın en büyük yer altı şehrinin ortaya çıkmasına neden oldu!
Frigler, Persler ve Selçuklular bu yer altı şehrinde yaşadılar! Ancak Derinkuyu’nun en görkemli zamanı Bizans dönemindeydi
Elbette, başka medeniyetlerin veya insan topluluklarının yolu da Derinkuyu’dan geçti! Bu medeniyetler, Derinkuyu’nun giderek genişlemesine ve gelişmesine katkı sağladı! Ancak Bizans İmparatorluğu döneminde, Derinkuyu’da 20.000 insan aynı anda yaşayabiliyordu! Hristiyanlığa karşı yapılan akınlar, Derinkuyu’nun önemli bir sığınma, saklanma ve savunma merkezi haline gelmesine neden oldu. Bu sebeple yer altı şehrinin mimarisi de buna göre şekillendi.
Derinkuyu’da davetsiz misafir istenmiyordu
Dar, karanlık ve labirenti andıran koridorların sebebi de büyük oranda buydu! 18 katın her biri arasında geçişleri önlemek için devasa kayalar bulunuyordu! Bu devasa geçiş kapıları ise yalnızca içeriden açılabilecek şekilde tasarlanmıştı. Kayaların ortasındaki delikler, davetsiz misafirleri mızraklamak içindi! Kısacası, Derinkuyu, sakinlerinin herhangi bir saldırıdan gizlenmesine ve korunmasına olanak tanıyan eşsiz bir yapıydı. Ancak elbette, Derinkuyu’yu muhteşem bir mimari esere dönüştüren tek şey savunma ve gizliliğe sağladığı katkılar değildi…
Derinkuyu’daki her bir kat farklı amaçlara yönelik inşa edilmişti
Örneğin yüzeye en yakın olan kat, hem kötü kokunun hem de zehirli gazların azaltılması için hayvanlara ayrılmıştı! Ayrıca en üstte hayvanların yer alması, alt katlardaki insanlar için kış aylarında önemli bir yalıtım oluşturuyordu! Aşağı katlarda ise mahzenler, toplantı salonları, okullar ve imalathaneler yer alıyordu. Geleneksel Bizans misyoner okulu, yer altı şehrinin ikinci katındaydı. Derinkuyu’daki mahzenler ve imalathaneler ise şarap üretimine işaret ediyor.
Derinkuyu’daki mimarinin en etkileyici örnekleri ise, yer altı şehrinin erken dönemlerinde inşa edildi
Havalandırma sistemi ve su kuyusu… Bu iki unsurun Derinkuyu’nun ilk dönemlerindeki inşaatının en temel unsurları olduğu düşünülüyor. Derinkuyu’nun odaları ve koridorları arasında doğal hava akışını sağlayan 50’den fazla havalandırma bacası var! Şehirdeki insanların su ihtiyacını gidermek için ise 55 metreden daha derin bir su kuyusu bulunuyor. Bütün bunlar, Derinkuyu’nun ilk günden itibaren oldukça gelişmiş mimari ile inşa edildiğini gözler önüne seriyor.
445 kilometrekarelik yüz ölçümüne sahip Derinkuyu, bölgedeki tek yer altı şehri değil
Bölgede, irili ufaklı 200’den fazla yer altı şehri bulunuyor. Bu şehirlerden 40’tan fazlası yüzeyin en az 3 kat aşağısında yer alıyor. Bu yer altı şehirleri, bazıları 9 kilometreye kadar uzanan tünellerle Derinkuyu’ya bağlanıyor! Ayrıca bu tünellerin hepsine acil kaçış yolları inşa edilmiş! Bununla birlikte, Kapadokya bölgesinde hâlen yeni yer altı şehirleri keşfediliyor. Bu keşiflerden en sonuncusu ise 2014 yılında gerçekleşti! 1985 yılında Unesco Dünya Mirası Listesine eklenen Derinkuyu, tarihin gördüğü en önemli yapılardan birisi olmayı sürdürüyor…
İlginizi çekebilir:
Dünyanın En İyi Turizm Köyü Seçilen Mustafapaşa’da Mutlaka Görmeniz Gereken 8 Yer
Kaynak: 1
